Lufta sjell ndryshimin e hartës në Ballkan

James Stavridis, ish-komandant suprem i NATO-s aktualisht kolumnist i Bloomberg, ka publikuar një koment mbi synimet e Putinit dhe frontin e ri që presidenti rus po synon pas Ukrainës

Ai shkruan se përgjatë historisë së Rusisë, carët kërkuan mënyra për të dominuar atë që ata e quajtën “vendin më të afërt jashtë” të perandorisë së tyre. Në botën e sotme, pushtimi nga Rusia i Ukrainës fqinje, e ndjek një hark strategjik. Nëse ai fiton, është logjike që ai do ta kthejë vëmendjen te Moldavia, ndalesa e radhës në rrugën drejt Evropës Lindore – dhe këtu një enklavë separatiste ruse, Transnistria, tashmë është e pushtuar nga Rusia.

Por është dhe një tjetër target shumë tërheqës aty pranë: Ballkani Perëndimor. Shtrirja e trazuar e territorit në juglindje të Evropës përfshin katër anëtarë të qëndrueshëm të Organizatës së Traktatit të Atlantikut të Veriut: Kroacinë, Shqipërinë, Malin e Zi dhe Maqedoninë e Veriut. Por Kremlini i ka sytë tek të tjerat: Serbia, Kosova dhe kombi etnikisht i ndarë i Bosnjë-Hercegovinës.

Si mund të kërkojë Putini të zgjerojë ndikimin rus dhe të minojë angazhimin e Organizatës së Traktatit të Atlantikut të Veriut dhe Bashkimit Evropian në këtë cep të rëndësishëm të Evropës?

E njoh mirë këtë terren që nga ditët e mia në NATO dhe si komandant i përgjithshëm ushtarak amerikan në Evropë. Para kësaj, kam shërbyer në luftrat ballkanike të viteve 1990 si kapiten i një destrojeri në brigjet e Serbisë, duke zbatuar një bllokadë armësh kundër regjimit të saj agresiv. Gjatë viteve, kam takuar shumicën e liderëve të lartë në rajon, duke përfshirë presidentin serb Aleksandër Vuçiç, ish-presidenten kroate Kalinda Grabar-Kitaroviç dhe Milorad Dodik, udhëheqësin aktual të Respublika Srpska (pjesa etnike serbe e Bosnjës).

Në vazhdën e shpërbërjes së Jugosllavisë, luftrat tepër të përgjakshme ballkanike midis 1991 dhe 2001 vranë qindra mijëra civilë (8,000 burra dhe djem myslimanë, për shembull, u masakruan në Srebrenicë në korrik 1995). Tensionet mbeten midis katolikëve romakë në Kroaci, të krishterëve ortodoksë kryesisht në Serbi dhe myslimanëve në Shqipëri, Kosovë dhe Bosnjë.

Putini po kërkon të përfitojë nga kjo histori e papërfunduar. Ai e di se nëse vendet anëtare të NATO-s tërhiqen përsëri në policimin e një Ballkani të trazuar, ata do të shpërqendrohen nga fokusi i tyre në mbështetjen e Ukrainës.

Ka ende disa mijëra paqeruajtës të NATO-s në Kosovë, ku vitin e kaluar, ushtria serbe shpalli gatishmëri të lartë pas trazirave të protestuesve etnikë serbë brenda Kosovës, ku u plagosën rreth 100 ushtarë të NATO-s. Kjo e detyroi aleancën të dërgonte disa qindra paqeruajtës shtesë. Putin po e inkurajon qartë Serbinë që të bëjë presion mbi qeverinë e Kosovës të mbështetur nga NATO.

Ai po punon gjithashtu për të destabilizuar qeverinë e lëkundur të Bosnje-Hercegovinës, e cila është e ndarë në një presidencë trepalëshe të çuditshme me një përfaqësues të secilës prej tre zonave kryesore etno-fetare. Aktori politik më me përvojë është Dodik, i cili është i lidhur ngushtë me Moskën.

Për fat të mirë, Perëndimi ka opsione. Për momentin, ideja e vendosjes së batalioneve të NATO-s në Ukrainë nuk ka gjasa. Kështu rritja e nivelit të trupave të dislokuara në Kosovë tani, dhe përpjekja e trazirave që Putin po përpiqet të nxisë, është e mundur dhe ka kuptim strategjik.

Krahas forcave të stabilizimit, NATO duhet të jetë e ndërgjegjshme për përdorimin nga Rusia të të ashtuquajturës luftë hibride. Putini është i mirë në përdorimin e mediave sociale, fushatave të dezinformimit dhe propagandës pro-ruse për të krijuar tensione jashtë kufijve të tij dhe brenda kufijve te NATO-s.

Së fundi, ka stimuj ekonomikë që mund të kundërshtojnë angazhimin rus. Serbia kërkon dëshpërimisht anëtarësimin në BE, ashtu si Bosnje-Hercegovina. Udhëheqësit e tyre duan të jenë në gjendje të angazhohen me Perëndimin dhe të shmangin sanksionet. Ambasadori serb në SHBA ka shkruar së fundmi një letër duke pretenduar se Serbia kërkon vetëm paqe. Serbët mund të tregojnë se janë të sinqertë duke refuzuar manipulimet e Putinit dhe duke lënë Perëndimin të qëndrojë i fokusuar në sfidën e saj më të madhe: Luftën imorale të Rusisë në Ukrainë