29 gusht 1949/ Sovjetikët shpërthejnë bombën atomike

Projekti i bombës atomike sovjetike ishte programi i klasifikuar i kërkimit dhe zhvillimit që u autorizua nga Josif Stalin në Bashkimin Sovjetik për të zhvilluar armë bërthamore gjatë Luftës së Dytë Botërore.

Megjithëse komuniteti shkencor sovjetik diskutoi mundësinë e një bombe atomike gjatë viteve 1930, duke shkuar deri në bërjen e një propozimi konkret për të zhvilluar një armë të tillë në vitin 1940, programi në shkallë nuk u iniciua deri në Luftën e Dytë Botërore.

Për shkak të heshtjes së dukshme të botimeve shkencore mbi temën e ndarjes bërthamore nga shkencëtarët gjermanë, amerikanë dhe britanikë, fizikani rus Georgy Flyorov dyshoi se fuqitë aleate kishin zhvilluar fshehurazi një “superarmë” që nga viti 1939. Flyorov shkroi një Letër drejtuar Stalinit që i kërkonte të fillonte këtë program në vitin 1942:  Përpjekjet fillestare u ngadalësuan për shkak të pushtimit gjerman të Bashkimit Sovjetik dhe mbetën të përbëra kryesisht nga njohuritë e inteligjencës të marra nga rrjetet e spiunazhit sovjetik që punonin në SHBA. Projekti Manhatan.

bombardimet atomike të Hiroshimës dhe Nagasakit, programi u ndoq në mënyrë agresive dhe u përshpejtua përmes mbledhjes efektive të inteligjencës rreth projektit të armëve bërthamore gjermane dhe projektit amerikan të Manhatanit. Përpjekjet sovjetike mblodhën gjithashtu shkencëtarë gjermanë të kapur për t’iu bashkuar programit të tyre dhe u mbështetën në njohuritë e transmetuara nga spiunët tek agjencitë e inteligjencës sovjetike.

Më 29 gusht 1949, BS kreu fshehurazi testin e parë të suksesshëm të armëve (Rrufeja e parë, bazuar në modelin amerikan “Fat Man”) në vendin e provës Semipalatinsk në Kazakistan.

***

Në një vend testimi të largët në Semipalatinsk në Kazakistan, BRSS shpërtheu me sukses bombën e saj të parë atomike, me emrin e koduar “First Lightning”. Për të matur efektet e shpërthimit, shkencëtarët sovjetikë krijuan ndërtesa, ura dhe struktura të tjera civile në afërsi të bombës. Ata gjithashtu vendosën kafshë në kafaze aty pranë, në mënyrë që të mund të testonin efektet e rrezatimit bërthamor te gjitarët e ngjashëm me njeriun. Shpërthimi atomik, i cili me 20 kiloton ishte afërsisht i barabartë me “Trinity”, shpërthimi i parë atomik i SHBA-së, shkatërroi ato struktura dhe dogji kafshët.

Më 3 shtator, një aeroplan spiun i SHBA-së që fluturonte në brigjet e Siberisë mori provat e para të radioaktivitetit nga shpërthimi. Më vonë atë muaj, Presidenti Harry S. Truman i njoftoi popullit amerikan se edhe sovjetikët kishin bombën.

Tre muaj më vonë, Klaus Fuchs, një fizikan me origjinë gjermane, i cili kishte ndihmuar Shtetet e Bashkuara të ndërtonin bombat e para atomike, u arrestua për dhënien e sekreteve bërthamore te sovjetikët. Ndërsa ishte i vendosur në selinë e zhvillimit bërthamor të SHBA-së gjatë Luftës së Dytë Botërore, Fuchs u kishte dhënë sovjetikëve informacione të sakta rreth programit atomik të SHBA-së, duke përfshirë një plan të bombës atomike “Fat Man” që u hodh më vonë në Japoni dhe gjithçka që shkencëtarët e Los Alamos dinin për hipoteza e bombës me hidrogjen. Zbulimet e spiunazhit të Fuchs-it, së bashku me humbjen e epërsisë atomike të SHBA-së, e shtynë Presidentin Truman të urdhërojë zhvillimin e bombës me hidrogjen, një armë që teorizohet të jetë qindra herë më e fuqishme se bombat atomike të hedhura në Japoni.

Më 1 nëntor 1952, Shtetet e Bashkuara shpërthyen me sukses “Mike”, bomba e parë me hidrogjen në botë, në Atollin Elugelab në Ishujt Marshall të Paqësorit. Pajisja termonukleare 10.4 megaton avulloi menjëherë një ishull të tërë dhe la pas një krater më shumë se një milje të gjerë. Tre vjet më vonë, më 22 nëntor 1955, Bashkimi Sovjetik shpërtheu bombën e tij të parë me hidrogjen në të njëjtin parim të shpërthimit të rrezatimit. Të dy superfuqitë tani ishin në zotërim të të ashtuquajturës “superbombë” dhe bota jetoi nën kërcënimin e luftës termonukleare për herë të parë në histori.