Dy ‘takime’ me nobelisten Annie Ernaux

Nga Sami Milloshi

Annie Ernaux tregon “të patregueshmen”

Dje lexova në anglisht librin e nobelistes Annie Ernaux “Simple passion” (Pasion i thjeshtë). Jam mahnitur nga fuqia shprehëse e fjalës së saj. Jam mrekulluar nga mënyra se si e tregon një histori vetjake dashurie me një të huaj.

Isha shumë i përqendruar në lexim të kuptoj se përse e përzgjodhën si nobeliste për këtë vit.

Për mendimin tim, thelbi i vlerës së prozës së Ernaux është se ajo bën autofiction. Ajo tregon historinë e saj, jo historinë e tjetrit. E tregon ashtu si e ka përjetuar ajo, pa e vrarë mendjen se po thotë diçka që të tjerë nuk do ta tregonin kurrë për arsye jashtëletrare.

Po ta vëresh me kujdes, ajo madje disa herë e ka shpalosur edhe kredon apo sekretin e shkrimtarisë së saj përmes kësaj historie dashurie.

Nuk dua absolutisht të përfshihem në krahasime autorësh sepse është krejt e kotë. Por, dua të theksoj me këtë rast, se si shqiptar, mendoj se prej letërsisë që shkruan Ernaux, buron fuqia shprehëse e historisë personale.

Dhe, meqë edhe vetë unë jam një dashnor i prozës me histori personale, mund të them se, me përjashtime të pakta, autorë shqiptarë i marrin me vete në varr historitë e tyre personale, ato me të cilat do të kishin shkruar letërsi krejt tjetër. Dhe, kur e them këtë, e them edhe për veten.

A nuk jemi ne shqiptarët, ndoshta të vetmit në Botë që themi: “Atë histori veç varrit do t’ia tregoj…”

Annie Ernaux nuk e merr historinë vetjake në varr. Përkundrazi, e tregon “të patregueshmen”.

Për së dyti me Annie

Ndonjëhere dikush të bëhet i/e dashur për një kohë fare të shkurtër. Të hyn në zemër dhe nuk del prej aty sikur të ishte mëma që të ka bërë kokën.

Dy pasdite me librin “I remain in darkness” (Unë jam në errësire) të Annie Ernaux, mjaftojnë për këtë. Mjaftojnë sepse ti sheh një grua që kujdeset për nënën e saj me Alzajmer sikur të ishte fëmija i saj, pavarësisht se ajo e di fare mirë se nuk mund të jetë nëna e MËMËS që i ka bërë kokën.

Libri është shkruar me një teknikë fare të thjeshtë në dukje: ne formë ditari. Por, po ta vëresh me kujdes është një prozë vibrante ku e shkuara, e tashmja dhe e ardhmja janë në një harmoni të përkryer, ashtu siç janë jeta dhe vdekja kur kanë midis tyre dashurinë.

Është krejt e kuptueshme sa e vështirë është të merresh vesh me një njeri që ka humbur kujtesën, gati e pamundur, gati e kotë, gati marrëzi. Por, kur ky njeri është nëna jote, gjithçka merr kuptim tjetër dhe kthehet në origjinë, tek burimi i jetës.

E bindur për vlerën e ketij komunikimi autorja e merr të ëmën nga azili i pleqve dhe e strehon në shtëpi të saj, edhe pse mëma fillon rrëmujat që pjell semundja duke ia shurrosur edhe studion e saj të punës…

Por ajo vazhdon të jetë Nëna, ajo që i ka lënë thesarin e kujtimeve.

“Nëna vetëm jepte – thotë diku Ernaux- ndoshta që të terhiqte vëmendjen a të ishte popullore. Edhe unë mësova prej saj si të jap qëkurse isha fëmijë. Jepja karamele, kartolina. Tani nuk jap si në fëmijëri. Por, a nuk është shkrimtaria, dhe në veçanti stili im i të shkruarit, gjithashtu një menyrë e të qenit bujar?”

Kështu pyet autorja dhe une pa dyshim do përgjigjesha “PO” për pyetjen e saj.

Është absolutisht një këmbëngulje e rrallë këmbëngulja e Ernaux për të dhënë imtësite e detajeve kur e viziton nënën ne spitalin ku ajo rri. Në një mënyrë tjetër, por në thelb, po ai kujdes që tregonte Tolstoi i madh për detajin.

Ka vajtur ta vizitoje një të dielë dhe po kujdeset të shohë se çfarë ka mbetur nga biskotat që i ka çuar nënës ne spital.

Por, çfarë të shohë: mëma ka futur në sirtar një copë muti, të cilën Ernaux e zhvendos aty ku duhej të ishte. Sepse ajo është nëna e saj, sëmundja e së cilës, sikurse e thotë edhe vetë: “…bashkë me dashurinë për A (i dashuri i saj i njohur prej “Simple passion”) më dhanë mua paqen me njerëzimin”.

Pasi e ka vizituar me dhjetra herë për dy vjet në spital, pasi e ka ushqyer kur ajo nuk ishte as në gjendje të fuste kafshatën e kekut në gojë, pasi e ka rruar dhe i ka prerë thonjtë, pasi i ka ndërruar edhe pelenat e ndyra, autorja na thotë se, të gjitha këto i ka bërë sepse nuk donte ta humbiste dëgjimin e zërit të saj.

“Gjëja më e keqe pas vdekjes është humbja e zërit”, thotë fjalë për fjalë Ernaux.

Pasi e kam mbaruar së lexuari librin e dytë të Ernaux, mendoj se sa me fat jam që ende punoj në një bibliotekë të një universiteti të themeluar më 1834. Me fat sepse sapo u shpall nobeliste zonja Ernaux, pas dy orësh fillova leximin e një shkrimtareje, për të cilën do të thosha se është mëkat të ikësh nga kjo Botë pa e njohur.