Rilindasit të parët dhe më pas brezi i Orës së Maleve të dytët e thanë: Kudo ku shqiptarët bashkohen, ata bëhen më të mirët dhe fitojnë. Dhe këtë për fat të mirë por edhe jo aq të mirë, historia e ka treguar. E sotmja gjithashtu tregon cdo ditë se armiku më i madh i shqiptarëve janë shqiptarët. Nuk është vetëm e Konicës kjo shprehje. Është e jetës. E bashkëjetesës në komunitet. Është e jona. Ne, kudo ku bashkohemi nuk na mposht dot askush.

Kësaj radhe edhe në Athinë. Pavarësisht kërcënimeve. Pavarësisht pengesave, shantazheve, kufijve detarë dhe ligjit të luftës, ja dolëm. Duke i dhënë kështu vetes mundësinë ta ndjekim me dinjitet atë shfaqje. Atë takim mes emigrantësh prej një stadiumi ku dje shqiptarët i ndoqi fshesa e egër

Kjo është DIASPORA. Mishi dhe gjaku ynë që na iku prej një armiqësie mes vetes. Na iku prej një tribalizmi mes klasash, vjedhjesh dhe grabitjesh.

…

Kthimi në Tokën e Shenjtë ka qenë aspiratë e miliona hebrenjve që prej mërgimit babilonas. Emigracioni në tokën e Izraelit pat filluar në vitin 1882. Që prej themelimi të shtetit të Izraelit në 1948, më shumë se 3 milionë hebrenj nga mbi 90 vende të botës u kthyen në tokën e tyre ku kishin pasur ëndrra të mëdha. E quajtur ndryshe si Alieyah, ky akt ishte një prej parimeve më themelore të ideologjisë zioniste. Ndaj dhe në Deklaratën e Pavarësisë së shtetit të Izraelit gjendet një pikë e vecantë mbi diapsorën duke i dhënë një rëndësi të patjetërsueshme asaj. Atë kohë, Ben-Gurion kryeministri i parë i Izraelit lëshoi piskamën ulëritëse të një lideri që po qeveriste një vend në nevojë.

Duhet me domosdo të shohim hebrenjtë kudo ku janë të vijnë dhe të marrin pjesë në përpjekjet tona këtu, për të ndërtuar shtetin e Izraelit. Sepse ne kemi nevojë për njohuritë e tyre teknike, përvojat e tyre të pakrahasueshme me tonat, shpirtin e tyre të sipërmarrjes dhe vizionin e tyre të guximshëm.

Ne kemi shumë nevojë për inxhinierë, kimistë, ndërtues, menaxherë të punës dhe teknikë. Detyrat me të cilat pret të përballet ky vend janë të tilla sa lind nevoja e apelimit të këtyre gjenive që po i shërbejnë botës e të huajve dhe jo vendit që për ta ka aq shumë nevojë. Por duhet bërë e qartë se vendimi nëse ata dëshirojnë të vijnë – përherë apo përkohësisht – qëndron sigurisht në diskrecionin e lirë të tyre. Kjo është krejtësisht një çështje e vullnetit të tyre. Vetëm se ne duhet me patjetër të bëjmë të pamundurën të na vijnë.

Ngjan bukur apo jo kjo thirrje?! Një thirrje zemre dhe shpirti. Mendjeje gjithashtu.

Prej samitit të dytë dhe të tretë që u mbajtën jo shumë vite më parë, kumti më në fund erdhi. Mund ta besonim se kjo mund të ndodhte në Prishtinë, Shkup a Tuz. Edhe në Nju Jork po të doni. Por të ndodhte në mes të Athinës, kjo ishte krejtësisht e pangjashme.

Asnjëherë sa sot, politika shqiptare nuk ka përmbushur asgjë në dobi të emigracionit nëpër botë. E megjithatë ai vazhdon të ndihmojë vendin e tij në të ardhura për frymë, në mundësi studimi të qindra e mijra të rinjve në Perëndim, në sjelljen e investitorëve të huaj, në ruajtjen e kulturës dhe kultivimit të gjuhës shqipe në diasporë, etj.

Sepse herët qëllimi i tyre pat qenë i qartë, fillimisht kryerja e detyrimeve kombëtare e më pas integrimi në kulturën e shteteve ku kishin gjetur veten. Por a ka pasur ndonjë moment historik të ndërveprimit të saj në jetën e shqiptarëve vec aktivitetit të tyre me karakter kombëtar?

Ka ndodhur disa herë në histori. Kur u shpall pavarësia e Shqipërisë në fillim të shekullit të kaluar dhe në vitin 1999, pragun e mijëvjecarit të ri ku diaspora tregoi se ishte një krah i fortë dhe gur themeli në betejën e Kosovës për liri.

Sot në Athinë, ne pamë se kjo diasporë nuk ka më nevojë të shtohet por të kthehet në atdhe. Dhe të kontribuojë në vendin e vet për ta cuar atë drejt prosperitetit dhe zhvillimit ekonomik.

…

David Ben- Gurion u zgjodh kryemnistri i parë i Izraelit në vitin 1948. Ai kryesoi shumë projekte kombëtare që synonin zhvillimin e shpejtë të vendit dhe popullit të tij. Përballë një vendi të rënduar financiarisht, Ben- Gurion ju lëshua diasporës për ndihmë. Dhe ata erdhën. Izraeli njohu zhvillimin dhe prosperitetin për të cilin ne kemi dëgjuar shumë. Në ekonomi, bujqësi, kulturë, arsim dhe teknologji.

Cfarë ne presim në këtë rrugëtim prosperimi të shtetit shqiptar nuk do të jenë asesi cështjet e vjetra që kanë të bëjnë me kombëtarinë dhe proceset e ekzistencës së tij. Tashmë kjo epokë ka mbaruar.

Itaka i pret të rinjtë e saj për të lundruar në oqeane të largëta dhe të trazuara drejt një bote krejt të re.

Ndaj një thirrje prej zemre ajo e Ben Gurion na vjen së brendshmi të gjithëve; duke punuar për integrime ndërshqiptare, rruga për integrime rajonale dhe evropiane bëhet më e lehtë, më e natyrshme dhe me jetëgjatë.

Është koha që kjo diasporë të vijë këtu. Është koha që ajo ta drejtojë thellësisht mendjen këtu. Ne duhet të luftojmë t’i ndryshojmë drejtimin duke ushtruar të gjitha forcat të investohemi në të vetmin burim të madh që mund të kemi ende; burimet njerëzore.

Njeriu, talenti dhe vullneti i tij.

“Një recital nacionalizmi”. Kështu e kanë konsideruar mediat greke fjalimin që kryeministri Edi Rama mbajti këtë të dielë në takimin me emigrantët shqiptarë në Athinë.

Kjo për faktin se kreu i qeverisë shqiptare tha se Laskarina Boubulina ishte rritur në një familje që fliste shqip, teksa media greke e akuzon Ramën si falsifikator të historisë.

“Kryeministri shqiptar dha një recital nacionalizmi, pasi paturpësisht nuk ngurroi të thoshte se Laskarina Boubulina ishte… shqiptare! Rama me një furi të pabesueshme nuk hezitoi të falsifikojë historinë dhe ta shkruajë si të dëshirojë duke dëshmuar se është edhe antihistorik edhe i rrezikshëm. Ai u shpreh se Bubulina u rrit në një familje që fliste shqip!  Dhe e gjitha kjo në Greqi”, shkruan media greke.

“Ku ka shembull më të mirë se heroina legjendare e pavarësisë greke Laskarina Bouboulina e lindur në një burg  të Stambollit, e lindur me prejardhje arvanitase një luftare legjendare e lirisë së Greqisë, e para grua admirale në botë, në krye të një flote ushtarake detare. Tani kush na ndalon ne që të mos jemi njëkohësisht krenar bashke me grekët për kontributin që i ka dhënë Greqisë ajo grua heroike me prejardhje nga një familje ku flitej shqip” – deklaroi Edi Rama gjatë fjalimit të tij.

Po kush është Laskarina Bubulina?

Dhaskarina Pinoçi, e njohur më vonë si Laskarina Bouboulina (ose Bubulina), lindi në Konstandinopojë, ku nëna e saj Skevo Pinoçi vizitoi babanë e saj të burgosur, kapitenin shqiptar Stavro Pinoçi.

Babai i saj qe në Konstandinopojë, ku si pjesëmarrës klandestin në Revolucionin e Orlofit (1769-1770) kundër Perandorisë Osmane, u arrestua nga turqit.

Familja e Bubulinës ishte nga komunitetet arvanite (shqiptare) të ishullit të Hidrës në Peloponez dhe Laskarina kishte trashëguar krejt karakteristikat fizike, si: ngjyrën ulli të lëkurës, tipare të mprehta, sytë kafe dhe faktin se ishte tejet krenare.

Kur babai i saj vdiq, nëna e Laskarinës, Skeva, u kthye në Hidra, e më pas u zhvendos në Specie ku Skeva u martua me Dhimitri Lazaru-Orlofin që jetonte atje. Në atë kohë ishujt e Peloponezit dalloheshin për lulëzimin e aktiviteteve tregtare dhe vetë Dhimitri qe pronar dhe kapiteni i një flote të vogël anijesh.

Ky ishte pak a shumë mjedisi në të cilin do të rritej Laskarina: një botë profesionesh, e tregtisë, e peshkimit… plot rrëfime e histori detesh dhe piratësh… po njëherësh edhe dëshirë tejet e fuqishme për liri.

Greqia qe nën sundimin e gjatë të Perandorisë Osmane për gati 400 vjet dhe njerëzit e porteve, marinarët, pronarët e anijeve dhe ushtarët grekë që ishin nën shërbim të gjeneralëve turq, kurdisën një komplot që i dha flatra fantazisë së lirisë dhe rebelimit të atij populli të shtypur. Të gjitha këto, Laskarina, jo vetëm i dëgjonte, por edhe fjalët e para që ajo kish mësuar si fëmijë ishin: “revolucion” dhe “liri”. Ndoshta kjo ndodhte në atë kohë kur tek ajo nisi të lindte dëshira që një ditë edhe arvanitasit të jetojnë në një Greqi të lirë.

Ajo u martua për të parën herë në moshën 17-vjeçare. Më vonë, pas vdekjes së burrit të saj, u bë gruaja e Dhimitri Bubulit, pronar dhe kapiten i flotës, nga një familje fisnikësh, po edhe njeri shumë i pasur. E gjithë kjo pasuri mbas vdekjes në një beteje kundra piratëve, i kaloi Laskarinës.

Bubulina, tashmë nënë e shtatë fëmijëve, dy herë grua e ve, në moshën 40-vjeçare mund ta kishte mbyllur jetën e saj. Por, ajo nuk u ligështua shpirtërisht. Mendja e mprehtë dhe shkathtësia e rrallë bënë që ajo shpejt ta fitojë krejt pasurinë e të shoqit, duke krijuar marrëveshje dhe aleanca me pronarët e anijeve dhe duke u bërë partnere me flotat e tjera, e duke e rritur dukshëm numrin e anijeve të saj. Në një kohë të shkurtër arriti të krijojë një pasuri të konsiderueshme.

Një nismë e tillë s’mund të kalonte pa u vënë re. Perandoria Osmane e deklaron fajtore për tradhti, për shkak të së kaluarës së burrit të saj që kishte kaluar në anën e Rusisë cariste gjatë luftës ruso-turke për kontrollin e Detit të Zi, dhe u përpoq t’i konfiskojë gjithë asetet e saj. Bubulina kërkoi mbrojtje prej ambasadorit rus Strogonoff, i njohur për tendencat pro-helene, dhe zbarkoi në kishat e Kostandinopojës duke kërkuar të bisedojë me nënën e Sulltan Mahmudit të II-të. Ne nuk e dimë se çfarë i tha e çfarë i kërkoi Laskarina, apo cili qe qëndrimi i saj; ndoshta ajo bisedë kokë më kokë midis një gruaje me një grua, apo mes një nëne me një nëne për jetën e saj të deriatëhershme, o ndoshta i ka rrëfyer për fëmijët e saj duke kërkuar ndihmë si të ishte vajza e saj! Dihet vetëm se nëna e Sulltanit, e prekur shumë nga guximi dhe kurajoja e asaj gruaje, e bindi djalin e vet që të hiqte dorë nga konfiskimi i pasurisë së saj.

Pas një qëndrimi të shkurtër në Krime, Bubulina u kthye në Specie, dhe jo vetëm për t’iu përveshur punëve, por tashmë duke sjellë me vete edhe erërat e revolucionit. Gjatë qëndrimit në Konstandinopojë, Laskarina në fakt i qe bashkuar, si e vetmja grua, shoqërisë së fshehtë “Filiki Eteria”, një konspiracion për lirinë e Greqisë. Prandaj, kthimi në shtëpi i saj përkoi me përgatitjen e përpiktë të kryengritjes kundra sundimit turk: blerja e paligjshme e armëve dhe municioneve, transferimi i fshehtë i tyre me anije në ishullin e Speces, shndërrimi i tyre në luftanije, dhe ndërtimi i të famshmit “Agamemnon” – një anije lufte e armatosur me 18 topa, balli i anijeve luftarake të flotës gjë që bëri që ajo të mbledhë rreth vetes një ushtri të vogël me “djemtë më trima” (palikari) siç i quante ajo vetë: një organizim ku ajo paguante, ushqente dhe mbështeste krejt anijet dhe ekuipazhet. E gjithë pasuria e saj u sakrifikua për çështjen e çlirimit të Greqisë.

Me 13 mars, 1821, me një gjëmim topi të “Agamemnonit”, komanda e të cilit ishte në duart e Bubulinës, flamuri separatist grek ngrihet mbi shtizën e një anije lufte. Ky qe dhe “Fillimi i Revolucionit” – me 3 maj 1821, flota e ishujve të Species, Hidrës dhe Psaras sulen drejt Napflios për të organizuar bllokadën detare. Ikonografia zyrtare e paraqet Laskarina Bubulinën ashtu në këmbë të “Agamemnonit” me shikim përpara, me kryet të mbuluar me veshje tradicionale, me krahun e drejtuar në pushtim të kështjellës, tashmë e mbrojtur nga 300 topa. Beteja qe e zjarrtë dhe Kapedania, siç quhet ajo, zbarkoi në terren me njerëzit e saj dhe me gjithë energjitë merr pjesë në betejën e parë. Dhe pas vijuan betejat e Monemvasias, Pilosit dhe Argosit, ku ajo humbi edhe të djalin e parë të saj, Janin.

Por, Bubulina nuk mbeti e famshme për shpirtin e saj luftarak. Ajo meriton të kujtohet edhe për aktin e faljes kërkuar separatistëve grekë të gatshëm për masakrimin e popullsisë së rrethuar në kalanë e Tripolisit, në zemër të Lakonias. Me ndërmjetësimin e saj, grekët kursyen jetën e grave dhe fëmijëve të familjes së Pashait, sundimtar të qytetit, në respekt për aktin e dikurshëm të nënës së Sulltan Mahmudit kur ajo zbriti për herë Kostandinopojë. Më pas ndodhi edhe 1825-ta: kufijtë e Greqisë ishin përsëri në rrezik, mbasi flota turko-egjiptiane kishte mbërritur në brigjet e Peloponezit, në qytetin Pilos. Laskarina, edhe pse tani ishte në mjerim, mbasi e kish shpenzuar krejt pasurinë e saj për revolucionin, shfaqet sërish e gatshme të luftojë, të përgatisë e të organizojë njerëzit.

Papritmas i mbërrin një akuzë shpifëse nga familja e së dashurës së djalit të saj. Kjo ndodhi bëri që Laskarina të harrojë Greqinë, atdheun dhe revolucionin. Ndodhi që ajo të braktisë idealet politike dhe ta lërë luftën mënjanë. Kështu, Kapedania e humbet rolin e saj publik dhe bëhet thjesht një nënë. Përballet me të afërmit e familjes së vajzës, duke i dalë në mbrojtje djalit të saj. Papritmas atmosfera ndizet dhe një armë zjarri, e qëlluar nga një dorë që mbeti përjetësisht anonime, e godet midis ballit duke e lënë të vdekur. Dhe, kështu merr fund jeta e saj…

Në këtë mënyrë vdiq Laskarina Bubulina, Heroina Kombëtare e Greqisë së Lirë, e vetmja grua admirale e marinës Perandorake Ruse, e lindur në burg, por që në zemër dhe në buzë e saj pati një fjalë të vetme: Lirinë!

Kryetari i Partisë Demokratike, Lulzim Basha, përmes një postimi në rrjetet sociale ka ironizuar atë që ai e quajti ekskursion të shtrenjtë në Greqi të administratës shtetërore.

Basha thotë se kryeministri po mundohet të fshehë me gjethe fiku korrupsionin dhe premtimet e pambajtura, duke luajtur kartën e nacionalizmit shterp.

“Kthim të mbarë administratës shtetërore të shpërngulur në Athinë për këtë ekskursion të shtrenjtë të kryeministrit që shpopulloi vendin dhe pengon votën e atyre që degdisi rrugëve të botës për shkak të keqqeverisjes dhe korrupsionit. Nacionalizmi shterpë është gjethja e fikut pas të cilës fsheh premtimet e pambajtura ndaj bashkëqytetarëve tanë në emigrim, të cilëve u kemi borxh të drejtën e votës një orë e më parë”, shkruan Basha.

Kryeministri Edi Rama ka mbajtur fjalimin e parë në Greqi ditën e sotme para emigrantëve shqiptarë, në favor të fushatës së tij elektorale për zgjedhjet e vitit të ardhshëm. I zhytur në djersë, Rama ka kujtuar gjatë fjalimit të tij operacionet ‘Fshesa’ që Greqia ka bërë kundër emigrantëve të paligjshëm, ku më së shumti ishin shqiptarë.

Rama në fjalimin e tij theksoi se shqiptarët përjetuan poshtërimin e fshesave të zeza të fundshekullit XX. Në kulmin e fjalës së tij dhe i lodhur nga qëndrimi prej më shumë se dy orësh në këmbë, Rama e ngriti zërin kur foli për poshtërimin dhe përbuzjen që iu bë shqiptarëve të asaj kohë në vitin 1993 nga kryeministri i atëhershëm Konstandin Mitsotakis.

“U përballët me gjithfarë shprehjesh brutale të arrogancës së fqinjit të pasur ndaj komshiut të varfër. Bëtë nga dy tre punë në ditën që nuk mbaronte, duke zbutur urinë me një pjatë në ditë për të vënë mënjanë lekët e dy vakteve të pangrëna,” tha Rama.

Por ajo që nuk përmendi Rama është busti që ai vetë i ngriti Konstandin Mitsotakis në fshatin Derviçan të Dropullit vitin e kaluar. Gjatë fjalës së tij në përurimin e bustit, Rama thuri elozhe për ish-kryeministrin grek, edhe pse ishte ky i fundit ai që nisi operacionet ‘Fshesa’ ndaj shqiptarëve.

“Konstantin Mitsotakis u burgos dhe u dënua me vdekje dy herë nga nazistët, por mbijetoi për mrekulli falë shkëmbimit të 30 të burgosurve gjermanë me dhjetë të burgosur grekë. Për kontributet dhe aktet e tij të jashtëzakonshme të rezistencës, ai u dekorua dy herë pas luftës nga qeveritë e Greqisë dhe Britanisë së Madhe,” theksoi kryeministri Rama në fjalën e tij gjatë përurimit të bustit.

Por me kaq nuk ka asgjë të keqe, deri në momentin kur Rama guxoi dhe krahasoi operacionet e viteve ’90-2000, me gjenocidin që iu bë shqiptarëve të Çamërisë para, gjatë dhe pas luftës së dytë botërore. Kjo pasi në operacionet ‘Fshesa’ emigrantët shqiptarë janë dëbuar nga Greqia dhe sjell në vendin e tyre, ndërkohë që ndaj çamëve iu është bërë masakër dhe gjenocid i pastër.

“Përjetuat poshtërimin e fshesave të zeza të fundshekullit XX, kur ju shkulnin nga shtëpitë me rrobat e trupit nëpër natë për t’ju deportuar në Shqipëri si në një film të ri të një kohe shumë të vjetër të shpërnguljeve me përdhunë të paraardhësve tanë nga shtëpitë e tyre në veriun e Greqisë” tha Rama.

Nga qershori i vitit 1944 deri në mars të vitit 1945, mijëra shqiptarë të Çamërisë përjetuan një gjenocid të ashpër nga forcat greke nën komandën e Napoleon Zervës, që rezultoi me vdekjen masive të civilëve, por edhe me shkatërrimin, grabitjen dhe konfiskimin e pronave të tyre, ndërkohë që sot ende kjo plagë është e hapur.

Vetë shqiptarët e Çamërisë që kanë përjetuar gjenocidin, ende në ditët e sotme i kanë të freskëta masakrat, të cilat sipas tyre nuk kursyen as fëmijët dhe as gratë shtatzëna. U masakruan me armë të ftohta, me varje, zjarr, ndërsa bilancin e viktimave e rënduan edhe vdekjet nga kushtet e këqija të jetesës, uria dhe vështirësitë gjatë shpërnguljes.

Në vlerësimet e historianëve, por edhe të përfaqësuesve të komunitetit çam, janë rreth 5 mijë shqiptarë të Çamërisë, civilë të pafajshëm, mes tyre të moshuar, gra dhe fëmijë që humbën jetën nga masakrat dhe nga vuajtjet, që shënon një periudhë tragjike të fatit të popullsisë çame.

Si pasojë e masakrave u spastrua etnikisht një popullsi prej 35.000 banorësh, shqiptarë muslimanë të Çamërisë që u vendosën kryesisht në Shqipëri si refugjatë. Për të ndihmuar refugjatët çamë, u angazhuan edhe institucionet ndërkombëtare, duke ngritur kampe në Shqipëri.

Kryeministri Edi Rama gjatë takimit me emigrantët shqiptarë në Athinë tha se se rruga e vetme që duhet ndjekur është rruga e demokracisë. Rama shtoi se në gjithë këto vite, ka qëne më e lehtë shtoheshin konfliktet në vend që të punohej dhe bashkëpunohej për një shembull sa më të mirë në të gjithë rajonin. Ai tha se kemi 30 vite në këtë baltë dhe duket sikur mezi presim të djegim jorganin për një plesht.

“A nuk është më e ndershme që ta ndajmë atë që u përket popujve nga ajo që u përket shteteve. Atë që u përket shteteve nga ajo që u përket partive dhe atë që u përket partive për zgjedhjet e ardhshme dhe atë që u përket brezave të ardhshëm për cilësinë e paqes.

A nuk është më me rëndësi që Shqipëria dhe Greqia të bashkëndajë rrugën e prosperitetit në vend që të konsumojë kohë dhe energji për orekset e ca pseudopatriotëve fodullë dha llafazanë që i kemi me shumicë edhe këtej dhe andej?

Edhe sa shekuj duhet të jetojmë ne shqiptarët dhe greket që ta mësojmë dhe pranojmë një të vërtetë të thjeshtë se jo vetëm shpirti i popujve nuk njeh kufi. Të vërteten e thjeshtë duhet ta bëjmë shtratin e përbashkët. Fqinjësinë dhe baltën e mërisë e kanë llangosur shumë thellë.

Kemi 30 vite në këtë baltë dhe duket sikur mezi presim të djegim jorganin për një plesht. Mund të kishim mbjellë shumë më tepër fryte suksesi dhe të bëheshim një shembull rrezatues për të gjithë rajonin”, tha Rama.