‘Mlladiç i përkëdheli fëmijët, pastaj i vrau’/ 30 Vjet që nga gjenocidi Srebrenica: 10,000 të Vdekur në 8 ditë…

Nga Francesco Battistini, Corriere della Sera

Në korrik të vitit 1995, vetëm në tetë ditë, u vranë gati 10,000 njerëz. Bota qëndroi pranë, duke filluar me paqeruajtësit e OKB-së që supozohej të mbronin enklavën myslimane. Gjenerali Serb i atëhershëm Mlladiç, i burgosur që nga viti 2011, i përkëdheli fëmijët para se t’i dërgonte nëntokë.

Ai ka vështirësi në frymëmarrje, ka një stimulues kardiak dhe veshkat e tij po dështojnë, duke kaluar nga një goditje në tru në një atak në zemër. Sëmundja e torturoi ngadalë dhe e bëri të vuante për një kohë të gjatë. Më në fund, ajo e priste në këtë prag: përvjetorin e tridhjetë të Srebrenicës. “Gjenerali po vdes”, përsërit djali i Ratko Mlladiçit: “Mjekët në Hagë më shpjeguan se ai është në fund. Mendoj se ta lësh në burg është çnjerëzore: gjenerali është 83 vjeç, nuk ka rrezik të arratiset…” Darko Mlladiç mezi e përdor fjalën “baba” dhe ende qëndron në këmbë sapo përmendet gjenerali. Jo si vajza e tij tjetër, Ana, e cila, e tmerruar nga turpi, kreu vetëvrasje.

Darko do të donte ta lironte të atin nga dënimi me burgim të përjetshëm, “i varfëri”, dhe ta çonte në shtëpi për të parë nipin e tij për herë të fundit. “Tani, sa më shpejt të jetë e mundur.” Pikërisht tani, ndërsa kujton përvjetorin e dhimbjes së tij dhe ato foto rishfaqen, të Mlladiçit duke ledhatuar flokët e fëmijëve para se t’i dërgonte në tokë.

Darko kërkon një vdekje të mirë për komandantin serb që lejoi vajzat boshnjake të përdhunoheshin para se t’u priste fytin. Dhe pastaj t’u priste kokën burrave, pasi i kishte sodomizuar. Dhe t’u hiqte kockat nënave para vajzave të tyre. Dhe t’i kastronte pleqtë. Dhe së fundmi, shpërndajini pjesët e trupave të mijëra trupave në varret masive më të largëta, në mënyrë që askush të mos i gjejë kurrë. Po, pse ta linin të mbyllur në një burg holandez?

Tragjeditë e Ballkanit kanë një eksod të gjatë. Dhe kori i zymtë nuk pushon kurrë. Një ditë, gjenerali francez Philippe Morillon, tani një burrë i moshuar, u shfaq në memorialin boshnjak. Në kohën e masakrës, ai komandonte kontingjentin e Kombeve të Bashkuara, të cilin Ballkani e ka quajtur me përbuzje Asgjë të Bashkuar. Ai erdhi për të kërkuar falje për paqeruajtësit e tij holandezë: ata kishin premtuar të mbronin boshnjakët, por në vend të kësaj kishin shkuar të kërcenin në klubet e natës të Splitit, duke i lënë liri të plotë dhëmbëve të forcave paraushtarake të Mlladiçit. “Unë jam këtu si i krishterë,” tha Morillon. Nënat e Srebrenicës e ndoqën nga varrezat myslimane, duke e mallkuar: “Shikoje me kujdes këtë vend, Morillon! Është pasqyra jote! Dhe Zoti nuk do të të falë kurrë!”

Përvjetorët e Srebrenicës kanë qenë gjithmonë një problem. I dhjeti, në mes të luftës kundër xhihadizmit global, bashkësia ndërkombëtare pothuajse bëri sikur nuk e kujtonte: ajo masakër e myslimanëve, po, kishte qenë një tarifë e nevojshme për të arritur Traktatin e Paqes së Dejtonit… I njëzeti përfundoi me gurë dhe shishe të hedhura.

E tridhjeta ishte një valë pakënaqësie. Sa ndërgjegje të këqija, sa krokodilë në lot. Dhe sa shumë të kaluar të mbushur me faj. Qeveria holandeze dha dorëheqjen, e mbingarkuar nga tradhtia më e turpshme ndonjëherë në historinë e OKB-së. Dhe Raymond Braat, një paqeruajtës i OKB-së në atë kohë njëzetvjeçar, i cili vazhdon të jetojë vitet e tij të pasluftës me keqardhje: “Një mbrëmje po shikonim një film për nazistët”, kujton ai, “dhe i thashë gruas sime: ‘E sheh? Edhe unë isha kështu, si SS…’ E dinim shumë mirë se të gjithë ata njerëz do të vdisnin”.

Për t’u përballur me ankthet e tij, ushtari Braat tani shkon në teatro për të luajtur veten, së bashku me një jetim nga Srebrenica: “Për një kohë të gjatë kam dashur të vdes”, i thotë ai asaj në skenë, “nuk mund të ta kthej babanë tënd, Alma, por më thuaj çfarë mund të bëj për ty tani”. As nuk e dimë se sa u vranë. Tetë ditë ekzekutimesh, 8,372 trupa të grumbulluar. Por 1,534 trupa mbeten të paidentifikuar dhe të paktën një mijë të tjerë janë zhdukur në ajër. “Vetëm një nofull e burrit tim u gjet”, thotë Mevlida Omeroviq, 69 vjeç, e cila humbi pesëdhjetë të afërm. “Prita më kot që pjesa tjetër të dilte nga dheu. Mjaft tani: dua një varr, për ta vajtuar.”

Heshtja gjithashtu mbijeton: për katër vitet e fundit, boshnjakët kanë vazhduar të kërkojnë në pyje, duke gërmuar në lumin Drina. Ata nuk kanë gjetur asnjë trup të vetëm. Sepse serbët që e dinë nuk flasin. Dhe nëse e bëjnë, është për ta mohuar. Nuk kemi nevojë t’i ruajmë përvjetorët më të këqij në një aplikacion. Nuk ka nevojë për një kujtesë në celular: të gjithë e dimë për 11 shtatorin në Nju Jork, 24 shkurtin në Ukrainë dhe 7 tetorin, që goditi Izraelin në zemër dhe dogji Gazën. Në Bosnjë, iu desh OKB-së vitin e kaluar që më në fund të kapitalizonte 11 korrikun dhe “Ditën Ndërkombëtare të Gjenocidit të Srebrenicës 1995”.

Po, gjenocid: shfarosja e planifikuar e të gjitha racave. Një fjalë e aftë të transformojë kriminelët e luftës “të thjeshtë” në mendje të së keqes absolute. Etiketa shpifëse që asnjë popull nuk e do: turqit për armenë, amerikanët për indianë, hututë për tutsi, Khmerët e Kuq për Kamboxhian, rusët për ukrainas, izraelitët për palestinezët.

Edhe treshja djallëzore “MKM” – me Mlladiçin, nacionalistin Slobodan Millosheviç dhe ideologun e spastrimit etnik, Radovan Karaxhiçin – gjithmonë e ka mbrojtur veten me një të drejtë të supozuar për hapësirë ​​jetese. “Është një narrativë e rreme”, Milorad Dodik, udhëheqësi i fundit i serbëve të Bosnjës, ende e mohon sot. Ai është Putini i vogël që refuzon të pranojë “manipulimin politik të Tribunalit të Hagës dhe 8,000 vdekjet: ky ishte një krim i rëndë lufte, por teknikisht nuk mund të quhet gjenocid”.

Një lloj revizionizmi po fiton terren. Një dëshirë për të rishpërndarë përgjegjësinë. Faji i OKB-së, NATO-s dhe boshnjakëve po renditet sipas një skeme “ukrainase”: të sulmuarit dhe paqebërësit vendosen në të njëjtin nivel me agresorët. Gënjeshtrat e Perëndimit – i cili sigurisht gënjeu, por më vonë të paktën u turpërua disi për këtë – barazohen me krimet e serbëve, të cilët, në të kundërt, rrallë janë përballur me të kaluarën. Në fakt, edhe para Hagës, një koleg i Mlladiçit pranoi se “MKM” planifikoi shfarosjen e myslimanëve të Srebrenicës: “Është e qartë”, pranoi gjenerali Radislav Krstich, i burgosur në Holandë, “se forcat e ushtrisë sime kryen një gjenocid të vërtetë kundër myslimanëve të Bosnjës: disa anëtarë të shtabit tonë të përgjithshëm kishin këtë qëllim”. Disa ditë para 11 korrikut, në Republikën Srpska, Dodik dhe pasuesit e tij organizuan një ceremoni alternative në livadhet e Bratunacit. Një kundër-përkujtim, një kundër-narrativë. Porfiije, Patriarku i Kishës Ortodokse, ishte gjithashtu i pranishëm për të bekuar atë “ditë zie për të kujtuar 3,300 serbët e vrarë nga boshnjakët në vitet 1990, një dhimbje e panjohur dhe e fshehur”. Emri i Srebrenicës nuk u përmend kurrë. Vetëm një përmendje, për “ngjarjen tjetër të planifikuar jo shumë larg këtu”. Dhe një apel për bashkësinë ndërkombëtare: “Ne duam drejtësi edhe për martirët tanë”. Nëse martiri Mlladiç do të ishte i lirë, ata me siguri do ta kishin ftuar.