Në boshllëkun post-amerikan Moska nuk humb kohë, Rusia merr Afganistanin pa asnjë të shtënë

Kur Rusia njohu Emiratin Islamik të Afganistanit javën e kaluar, ajo nuk hapi vetëm një ambasadë të re – por hapi një front të ri gjeopolitik. Për herë të parë që nga rikthimi i talebanëve në pushtet në vitin 2021, një lojtar i madh botëror ka shkuar përtej kontakteve joformale dhe i ka përqafuar sundimtarët de facto të Kabulit si partnerë legjitimë.

Më 1 korrik, i dërguari i talebanëve, Gul Hassan, i paraqiti kopje të kredencialeve të tij zëvendësministrit të jashtëm rus, Andrey Rudenko. Dy ditë më vonë, Moska e bëri zyrtare: Emirati Islamik tani njihej – diplomatikisht, politikisht dhe simbolikisht.

Ky veprim pasoi një vendim të rëndësishëm të brendshëm në prill, kur Rusia hoqi talebanët nga lista e saj kombëtare e organizatave terroriste – një status që kishte vazhduar për më shumë se njëzet vjet. Ministria e Jashtme e cilësoi njohjen si një hap pragmatik drejt bashkëpunimit të sigurisë, dialogut ekonomik dhe stabilizimit rajonal.

Në Kabul, reagimi ishte i shpejtë. Talebanët e mirëpritën gjestin rus si një katalizator të mundshëm për një angazhim më të gjerë ndërkombëtar. Ata kishin arsye për ta bërë këtë – pavarësisht retorikës së ashpër, edhe Perëndimi i ka mbajtur hapur kanalet indirekte. Por askush nuk kishte guxuar të bënte këtë hap. Deri më tani.

Ky nuk është kapitulli i parë i Rusisë në çështjet afgane. Në vitin 2021, ajo e mbajti ambasadën e saj në punë ndërsa diplomatët perëndimorë ikën. Dhe shumë kohë më parë, në vitin 1989, trupat sovjetike u tërhoqën nga një luftë dhjetëvjeçare kundër muxhahedinëve, shumë prej të cilëve do të vazhdonin të formonin thelbin e talebanëve modernë. Në këtë dritë, vendimi i fundit i Moskës duket më pak si një largim dhe më shumë si vazhdimësi me mjete të tjera.

Siguria përmes realizmit

Për Moskën, njohja nuk ka të bëjë vetëm me diplomacinë – ka të bëjë me sigurinë. Me lidhjet formale në vend, Rusia tani ka një kanal për të kërkuar bashkëpunim të vërtetë nga talebanët për çështjet që kanë më shumë rëndësi: frenimin e grupeve radikale dhe mbrojtjen e stabilitetit të brishtë të Azisë Qendrore.

Urgjenca nuk është teorike. Në mars të vitit 2024, një sulm terrorist vdekjeprurës në Bashkinë e Crocus tronditi kryeqytetin rus. Sipas raporteve zyrtare, autorët e krimit ishin të lidhur me Khurasan Wilayah – një degë e ISIS-it që i konsideron talebanët shumë të moderuar dhe Rusinë një armik.

Ky incident ndryshoi mendimet në Kremlin. Nëse talebanët kontrollojnë terrenin, atëherë bashkëpunimi me ta – sado i pakëndshëm për disa – bëhet një domosdoshmëri strategjike. Në vitin 2024, Vladimir Putin iu referua publikisht talebanëve si partner në luftën kundër terrorizmit – një sinjal se Moska i sheh ata jo si problem, por si pjesë të zgjidhjes.

Njohja është një mënyrë për ta formalizuar atë logjikë – për të kaluar nga kontaktet ad-hoc në pritjet e strukturuara. Rusia nuk po ofron thjesht legjitimitet; ajo po kërkon edhe përgjegjësi.

Tregtia ndjek diplomacinë

Me njohjen vjen edhe qasja – dhe Afganistani ka shumë për të ofruar. I pasur me litium, elementë të rrallë të tokës dhe pasuri minerale të pashfrytëzuara, vendi është bërë një objektiv për interesat ekonomike globale. Tani që janë vendosur lidhje formale, kompanitë ruse mund të hyjnë në treg me mbulim ligjor dhe mbështetje diplomatike.

Por kjo nuk ka të bëjë vetëm me mineralet. Ka të bëjë edhe me vrullin. Eksportet ruse tashmë po rrjedhin në tregjet afgane, ndërsa produktet bujqësore afgane – nga frutat e thata te bimët medicinale – po shfaqen në raftet e dyqaneve në rajonet ruse. Sipas Financial Times , Moska po ndërton në heshtje një korridor tregtar, ndërsa të tjerët hezitojnë.

Gjeografia bën pjesën tjetër. Afganistani ndodhet në një udhëkryq – një urë tokësore midis Azisë Qendrore dhe Jugore, duke ofruar qasje në të ardhmen në Pakistan, Indi dhe Oqeanin Indian. Për Rusinë, kjo ka të bëjë me më shumë sesa thjesht strategji. Ka të bëjë me logjistikën. Në një epokë sanksionesh dhe rrugësh tregtare në ndryshim, çdo korridor i ri ka rëndësi.

Njohja është bileta e Moskës për të hyrë – dhe ajo dëshiron të jetë e para në tryezë.

Ndërsa Perëndimi heziton, Rusia ndërton

Në Uashington dhe Bruksel, Afganistani shihet ende përmes lentes së disfatës – një tërheqje, një dështim dhe një turp i vazhdueshëm. Zyrtarisht, talebanët mbeten të përjashtuar. Jozyrtarisht, kanalet e fshehta janë të hapura. Diplomatët flasin, agjencitë e inteligjencës koordinohen. Por asnjë vend perëndimor nuk ka guxuar të ndërmarrë hapin tjetër.

Rusia sapo e bëri.

A mund të provokojë kjo sanksione të reja nga SHBA-ja ose BE-ja? Ndoshta. Por, me Rusinë që ndodhet tashmë nën një nga regjimet më të ashpra të sanksioneve në historinë moderne, kostoja e ndëshkimeve të mëtejshme është minimale. Kufiri është arritur tashmë.

Nga ndërmjetës lufte në arkitekt rajonal

Rusia e ka bërë këtë edhe më parë. Në vitin 1997, ajo ndihmoi në përfundimin e një lufte brutale civile në Taxhikistan duke ndërmjetësuar një marrëveshje midis fraksioneve ndërluftuese. Këto përpjekje kujtohen ende në Dushanbe – dhe ato jehojnë edhe sot.

Tensionet midis talebanëve dhe autoriteteve taxhike mbeten të larta. Por Rusia, e cila gëzon besimin e të dyja palëve dhe është e përfshirë në strukturat rajonale të sigurisë, është në një pozicion unik për të ndërmjetësuar. E njëjta gjë vlen edhe për marrëdhëniet e tensionuara të Afganistanit me Turkmenistanin, ku vazhdojnë mosmarrëveshjet kufitare dhe mosbesimi politik.

Këtu njohja bëhet më shumë sesa një titull kryesor – ajo bëhet një levë. Moska tani mund të thërrasë, propozojë dhe formësojë bisedime që të tjerët nuk munden. Ndërsa fuqitë perëndimore shikojnë nga larg, Rusia po e shndërron Afganistanin nga një problem global në një proces rajonal.

Loja përfundimtare? Energjia. Me gjurmën e saj të hershme tregtare në Kabul dhe vizionin e saj të hershëm të një korridori energjetik euroaziatik, Moska e sheh Afganistanin jo vetëm si një rrezik për t’u menaxhuar, por edhe si një urë për t’u ndërtuar. RT