Nga Kastriot Dervishi

Fletën e parë të vrasjeve në kufi të vitit 1990, e çel ngjarja e hidhur e ndodhur në Kolonjë, në postën e Rehovës, aq e përfolur për pjesëmarrje në këto krime. Sipas komunikatës nr. 28, datë 3. 2. 1990 të Ministrisë së Punëve të Brendshme, më 2. 2. 1990, rreth orës 24.00 njësiti i shërbimit i postës kufitare Rehovë, në rajonin e piramidës 6, kuadrati 6776, “ra në përpjekje” (e pavërtetë në fakt), me 3 shkelës të kufirit nga brenda jashtë. Si rezultat i zjarrit të njësitit, mbeti i vrarë Ilirian Ismail Zari, vjeç 30. I spiunuar nga një fshatar i zonës, në orën 05.00 të datës 3. 2. 1990, u kap Agim Ismail Zari, vëllai i Ilirit. Vazhdonte kërkimi për kapjen e të tretit Ylli Qemal Keti, me origjinë nga Kolonja, banues në Tiranë, martuar me motrën e dy vëllezërve Zari, i cili nuk rezulton i diktuar dhe arrestuar.

Kufoma e Ilirit, u varros në mënyrë të fshehtë në fshatin Mësiçkë, në mes të një pylli. Ajo u zhvarros nga të afërmit më 3. 9. 1991. Në lidhje me këtë ngjarje, kanë dëshmuar edhe ushtarët. Gjuha e tyre që duket në shprehjen; “Ku do të vini o maskarenj”, është tipike e një urrejtjeje të verbër e tejet të indoktrinuar, siç ishin në përgjithësi ushtarët e kufirit të asaj kohe. Një pjesë e dëshmive të tyre, paraqitet më poshtë dhe bashkë me këtë ngjarje, në këtë shkrim po publikojmë edhe dy histori të tjera të vrasjeve në kufi, në vitin 1990.

Te vendi i shërbimit u vendosëm rreth orës 18.30. Rreth orës 24.00, unë pashë 3 vetë, të cilët vinin për të kaluar kufirin në Greqi. Kur ata ishin afruar rreth 50 metra, unë i dhashë sinjal përgjegjësit të njësitit, për kalim kufiri. Astriti i pa ata dhe doli lart, për të bllokuar vijën e kufirit. Kur ai kaloi për të bllokuar vijën e kufirit, unë u ula pak më poshtë.

Në këtë moment, neve të dy qëlluam në drejtim të tij. Me qenë se e goditëm, ai u rrëzua dhe tha: “O më vratë”. Sa dëgjuan krismën e automatikëve tanë, ata të dy u larguan me vrap poshtë. Astriti i ndoqi ata. Unë pashë personin që kishim qëlluar, i cili kishte vdekur.

Dëshmia e ushtar Astriti, lindur 4. 2. 1969 në Ballsh, me arsim 8 vjeçar:

“Në ora 18.30, vajtëm te vendi i cili ishte në afërsi të vijës së kufirit dhe u vendosëm në vendin e shërbimit. Unë isha përgjegjësi i njësitit. Unë organizova shërbimin sipas rregullores që ma kishte dhënë komandanti i postës. Në ora 24.00 anëtari i njësitit Albani kishte parë 3 persona të cilët po tentonin për të kaluar kufirin.

Ai më sinjalizoi mua sipas sinjaleve që kemi. Unë sapo mora sinjalin nga ai, pashë 3 persona që ishin duke kaluar nga brenda – jashtë shtetit për në Greqi. U ngrita, dola me kujdes nga lart për t’u bllokuar rrugën që to mos kalonin kufirin. Duke kaluar nga sipër, shkava në akull dhe u rrëzova. Kur u rrëzova doli krehri i automatikut.

Menjëherë vendosa krehrin tjetër dhe bëra ndaljen. U thashë: “Ndal mos lëvizni, jeni të rrethuar”. U bëra thirrje shokëve që t’i kapnin. Kur unë u bëra ndaljen, njëri prej tyre që ishte më afër meje tha: “Mos ushtar, se jemi me armë”. Ai desh të largohej poshtë. Unë i thash përsëri: “Mos lëviz se të vrava”. Ai u nis për të ikur poshtë dhe u tha shokëve të tij: “Hë juve, çfarë bëni me armë”.

Në këtë kohë, unë i thashë edhe anëtarit të njësitit Albanit, “zjarr” dhe vetë qëllova në drejtim të tij. Neve e goditëm dhe ai u rrëzua, duke thënë: “O ushtar, më vrave”. Sa u rrëzua ai përtokë, dy të tjerët ikën në drejtim të fshatit Starje. Unë i thashë Albanit; “Dil shpejt nga lart, që të mos kalojë kufirin” dhe në të njëjtën kohë, u thashë atyre; “Ndalni, ku do të vini o maskarenj” dhe i ndoqa duke i qëlluar me automatik me breshëri.

Unë i ndoqa rreth 1 mijë letra poshtë megjithëse ata ikën me vrap dhe unë nuk i shikoja dot. Dua të shtoj se kur i pashë unë, ata të tre ishin njëri pas tjetrit. I pari ishte ai që vramë. Mua mu dukën të gjatë, që të tre. Te vendi që u rrëzua ai që vramë, unë lashë krehrin e prishur me fishkë. Mbasi i ndoqa ata, siç thashë më lart, u ktheva te banditit i vrarë dhe pashë se kishte vdekur”.

Vrasja në kufi e 18-vjeçarit, në vitin 1990 dhe dëshmitë e vrasësve

Sokol Lika, ishte nxënës në shkollën e mesme Gjeologjike të Korçës. Pas një zënke në shkollë, së bashku me shokun e tij Besim Qose, vendosën të arratiseshin në sektorin e postës kufitare të Starjes, në rrethin e Kolonjës. Sokoli kish njerëz në Stamboll, ndërsa Besimi në Australi dhe një mik në Brazil.

Pasi blenë një shishe fërnet, një vazo reçel, dy komposto, bukë dhe qofte, me një makinë që kishte ngarkuar qepës, udhëtojnë në drejtim të Ersekës. Në fshatin Starje, u vra Sokoli më 23 maj 1990, ndërsa Besimi, u arrestua. Pas disa muajsh, Besimi u dënua me 8 muaj burg, në bazë të nenit 127, të Kodit Penal.

Dëshmia e Besim Qoses, shoku i Sokolit:

“Sokoli ishte pranë meje. Unë nuk e pashë kur u afruan ushtarët. Unë ju thashë ushtarëve të mos qëllonin, se isha aty dhe ngrita duart lart. Pastaj mua më ngritën më lart ushtarët. Aty pashë se Sokoli, ishte i shtrirë. Nga ushtarët, dëgjova të thoshin se “njëri qenka vrarë”. Ora duhet të ketë qenë rreth 22 – 23.00”.

Dëshmia e ushtarit Blerim Allhidri, nga Rrajca:

“Isha bashkë me ushtarin Ilirian Luto. U vendosëm sipas rregullores, në vendin e caktuar. Unë zura pozicion dhe i bëra ndaljen shkelësit. Unë ju kam thënë: “Ndal mos lëviz, je i rrethuar, dorëzohu”. Të dy shkelësit u shtrinë përtokë dhe në këtë kohë, unë kam qëlluar me armë. Po kështu edhe shoku im, Ilirjan Lato, qëlloi mbi ta.

Unë dhashë sinjalin e alarmit në postë. Zumë pozicion dhe vazhdonim të qëllonim. Shkelësit na humbën, se ishte errësirë, ra edhe mjegulla. Ne qëndruam në bllokim dhe qëllonim një nga një, deri sa na erdhi ndihma nga posta kufitare, rreth orës 21.00 – 21.30. I pari erdhi, ushtari Kastriot Çela me Altin Broçin. Pas këtyre, erdhën shokët e tjerë. U rrethua vendi ku ishin shkelësit e kufirit. Afroheshim në drejtim të tyre duke qëlluar”.

Dëshmia e ushtarit Ilirjan Lato:

“Nxituam që të zinim vijën e , sepse ishin shumë afër saj, rreth 200 metra. Pasi bllokuam vijën e kufirit, i lamë ata të dy të afroheshin. Kur u afruan rreth 50 metra, Blerimi bërë ndaljen. Ata ndaluan dhe në këtë kohë, unë u thashë të ndalnin, se do i qëlloja. Ata po studionin, për të ikur. Blerimi bëri një qitje në ajër. Ata u shtrinë barkas. Në moment, unë qëllova në drejtim të tyre, me breshëri.

Blerimi kaloi në krahun tjetër e, zuri vend më lart. Ai filloi që qëllonte, që të afrohesha unë. Ata nuk lëviznin, por rrinin shtrirë. Në këtë kohë, ra një mjegull. Ne qëndruam në përgjim, për të parë nga vajtën, se nuk dukeshin nga errësira dhe mjegulla. Blerimi më pyeti mua, nëse dëgjoja gjë se nga vajtën. Unë i thashë se; nuk kanë kaluar. Ai më tha se; nga unë nuk kanë kaluar. Unë i thashë Blerimit, se janë futur në bunker, se ishin ca të tillë afër.

Për t’i frikësuar, unë thirra emra kot, që të dilnin lart e poshtë. Ne, vazhdonim të qëllonim në drejtim të tyre. Në këtë kohë, erdhën shokët nga posta për ndihmë. Edhe shokët qëlluan në drejtim të tyre. Hodhëm shenjëdhënëse, por nuk pamë gjë. Ndaluam zjarrin, nga frika mos vrisnim njëri – tjetrin. Shokët kontrolluan bunkerin, por nuk gjetën gjë. U ngritëm e po bisedonim. Në moment, njëri nga shokët që erdhi për ndihmë, qëlloi me breshëri.

Ne u afruam në formë rrethi. Ndaluam zjarrin e bëmë rrethimin, se mos dëgjohej ndonjë zhurmë. Me elektrik, pamë një gjumë sandaleje, që e kishte drejtimin për në thellësi të tokës tonë, menjëherë u vendosëm nëpër pozicione dhe qëndruam në heshtje. Shkelësit mendonin se neve ikëm dhe filluan të lëviznin. Kastriot Çela, dëgjoi një rrokullisje guri. Ai tha; ecni pas meje, ja ku janë. Erdhi njësiti ynë nga poshtë dhe qëllonte.

Shkelësit qëndruan pa bërë zhurmë, por ne nuk shikonim gjë. Kastrioti i pa, që po rrinin mbështetur te një shkëmb. Ai i thirri një shoku dhe ata lëvizën nga vendi. Limoz , qëlloi në drejtim të tyre dhe vrau njërin nga ato. Ai tjetri thirri: “Mos qëllo xhaxhi ushtari”. Ne ndërpremë zjarrin dhe u afruam te ai që ishte gjallë. Ai nuk lëvizi fare. E kapëm dhe e lidhëm. Ai qante”.

Një letër në xhepin e të vrarit në kufi, në vitin 1990

Sami Daja i vrarë dhe letra me adresën që iu gjet në xhep Më datën 25.5.1990, rreth orës 24.00, rreth 200 metra larg kufirit, në sektorin e postës kufitare Rehovë të rrethit të Kolonjës, i përbërë nga ushtarët Dod Kapsori dhe Xhelal Elezi, vrau Sami Dajën, teknolog në Kombinatin Metalurgjik Elbasan dhe ndaloi shokun e tij, Mezanin, i cili dënohet me 4 vjet burg.

Eksperti mjeko – , përcaktoi se vdekja e Sami Dajës, ishte shkaktuar nga pesë plagë të rënda. Mezani që ishte nga Peqini, kishte udhëtuar drejt atij vendi kufitar, pasi e njihte mirë terrenin, për shkak se kishte kryer ushtrinë andej. Për këtë arsye, ai ka udhëtuar së bashku me djalin e tezes, Sami Dajën, i cili kishte edhe një adresë në Greqi.

Kanë udhëtuar të dy fillimisht me makinë e, më pas me tren, nga Peqini, deri në Gurin e Kuq në Pogradec. Prej andej, kanë marrë autobusin e linjës deri në Ersekë, qytet ku kanë mbërritur rreth orës 17.30. Në restorantin e këtij qyteti, kanë ngrënë darkë. Rreth orës 21.00, kanë blerë edhe një shishe vodkë dhe janë nisur në drejtim të kufirit. Në xhep, Samiut iu gjet adresa ku do të shkonte.

Dëshmia e ushtarit, Dod Pal Kapsori:

“Rreth orës 24.00, në drejtimin tonë për nga vija e kufirit, po afroheshin dy persona, që nuk dalloheshin mirë nga errësira. Ishte një natë pa hënë. Ne kujtuam se po vinin shokët e komandës, për ndihmë e për kontroll, sepse po vinin nga rruga që vijmë ne, në vendimin e shërbimit.

Kur u afruan rreth 15 – 20 metra, ushtar Xh.E., u kërkoi parullën dhe u bëri ndaljen. Ata të dy u kthyen prapa, duke ecur në krahun e anëtarit, pra në krahun e majtë tonin. Ushtar Xh.E., qëlloi në ajër një herë. Kur pa se nuk qëndruan, shtimë të dy në drejtim të tyre, me breshëri. Pamë se njëri u rrëzua përtokë, kurse tjetri iku dhe na u zhduk në errësirë.

Unë hodha paketën shenjëdhënëse, por me gjithë këtë, prapë nuk e pamë. Pastaj ne bllokuam kufirin, bashkë me njësitet e tjera që na erdhën. Kur ne e vramë, u afruam për ta parë se mos ishte gjallë. Ai kishte vdekur dhe xhaketën e kishte hedhur në tokë. Kur ne qëlluam, ai tha: “Mos qëlloni se më vratë”.

Dëshmia e ushtarit, Xhelal Elezi;

“Rreth orës 24.00, ne dalluam se në drejtimin tonë, po vinin dy persona nga poshtë – lart, në drejtim të kufirit me Greqinë. Unë i pashë në horizont, se ishte një natë pa hënë. Kujtova mos ishte kontrolli, se po vinin nga rruga e shërbimit. Menjëherë sinjalizova përgjegjësin dhe u pozicionuam për të bërë ndaljen. Pasi u afruan në drejtimin tim, rreth 15 metra, unë dallova se ishin civilë.

I thashë të ndalonin e të thoshin parullën dhe në të njëjtën kohë, njëri u ul në gjunjë, e tjetri iku me vrap. Unë qëllova njëherë në ajër me një fishek, duke u thënë; mos lëvizni, se do i qëlloja. Ky që ishte në gjunjë, tentoi të largohej, po në atë drejtim. Në këtë moment, unë dhe shoku im, kemi hapur zjarr bashkërisht, me breshëri.

Pamë se personi u shtri përtokë ,duke thënë: “Më vrave o ushtar”. Përgjegjësi i njësitit kaloi në anën tjetër dhe hodhi pistoletën shenjëdhënëse. Unë hapa zjarr, edhe në drejtim të personit që u largua. Së bashku me përgjegjësin, e ndoqëm prapa, duke qëlluar me breshëri…! Në mëngjes mora vesh, se tjetrin e kishin kapur ata të postës së Gjonçit.

Nga Admrina Peçi

4 korriku i vitit 1979 ka lënë një shenjë të thellë në kujtesën e qytetit të Kuçovës. Pas një mbledhjeje demaskuese, mes shumë kolegëve e bashkëqytetarëve të tij, ishte arrestuar kompozitori dhe poeti i njohur Zef Lekaj.

Sot ato  këngë janë pjesë e fondit të artë të muzikës shqiptare… kush nuk e kujton këngën “Qingji i vogël”. Atë ditë të fillim korrikut të vitit 1979, autori i Qingjit të vogël, ishte vënë në pranga me akuza absurde, tre ditë para se të dilte në pension.

Andi Tepelena ishte i ftuari i mbrëmjes në Esencë. Tepelena rrëfeu për 2 korrikun 1990 dhe mënyrën e futjes së shqiptarëve në Ambasadën Italiane, në kohën kur sapo kishte nisur mësymja apo hyrja e shqiptarëve nëpër ambasadat e huaja. Emisioni Esencë shfaqet çdo të premte dhe të diel në ekranin e Report Tv, ora 21:00.

Eljan Tanini: -Kam kohë që dua të bëj këtë intervistë me ty Andi Tepelena, në lidhje me 2 korrikun 1990 të Ambasadës Italiane. Më në fund të rrëmbeva dhe ja ku jemi.

Andi Tepelena: -2 korriku 1990, është ngjarje epokale që përsëritet një herë në njëqind vite. Çabej ka disa kujtime ku shkruan se ne jemi popull shtegtar.

Andi Tepelena: -Kam qenë nxënës te Sami Frashëri dhe te Çajupi. Ka qenë kohë e zymtë, te Zëri i Amerikës rrinte gjithmonë veshi. Ushqimi në shtëpi ishte si për të gjithë shqiptarët, çohesha në 4 të mëngjesit për të marrë qumështin.

Andi Tepelena: -Banonim në një shtëpi përdhese, i ra plani, dhe nisem të banojmë te 9 katëshet, pamje shumë e bukur, kati i nëntë. Kishim shumë ëndrra si të gjithë, shikonim Elektrik Blu, filma pornografikë, bulevardi ishte bosh në atë orar dhe niste koha e kthimit të antenave. Te Saimir Maloku bënim kanoçet e famshme të televizorit, na hapi sytë. Babai ishte sizmiolog, mamaja kishte një jetë shumë të vështirë, llogaritare. Për shkak të mbiemrit Tërshana, Edip Tërshana, mamaja bëri punë shumë të keqe.

Eljan Tanini: -Edip Tërshana ka një shprehje shumë të bukur: “Përkulem por nuk thyhem”!

Andi Tepelena: -Babai ka qenë antikomunist i rrezikshëm, jemi fis me firmëtar pavarësie. Jugu nuk ka qenë gjithmonë i majtë, sepse ka një keqkuptim të thekur për këtë gjë. Babai thoshte që komunizmin e kemi të importuar nga stepat e Rusisë.

Eljan Tanini: -Kishit ashensor te 9 katëshet?

Andi Tepelena: -Po, kishim, prishej shpesh. Edhe vetë teknikët Fredi dhe Josi ikën herët nga Shqipëria.

Eljan Tanini: -Si e morët vesh lajmin që do të hapeshin ambasadat?

Andi Tepelena: -Tirana ziente nga këto lajme. Në Ambasadën Franceze u fut një djalë që për muaj me radhë i binte kitarës aty brenda saj, siç duket ajo muzikë ishte ftesë për të hyrë nëpër ambasada.

Eljan Tanini: -Nuk e kam kuptuar kurrë, përse u futën njerëz te Ambasada Kubaneze?!

Andi Tepelena: -Për mua ka qenë provokim, nuk e kam kuptuar kurrë! As te turku, bullgari, kinezi etj… Shumë futeshin nëpër ambasada se i kishin afër. Ne në lagje e kishim një vatër disidence!

Eljan Tanini: -Ku dhe si e morët vesh lajmin që po gëlonte diçka në Ambasadën Italiane?

Andi Tepelena: -Më tha një shok, fjalë pas fjale! Se kur do të hapeshin ambasadat nuk kishim informacion, por dihej tashmë që do të bëhej ky veprim. Qarkullonte në Tiranë si lajm.

Eljan Tanini: -Si u përgatitët për të shkuar në Ambasadën Italiane me nënën, babain dhe vëllain?

Andi Tepelena: -E menduam 2-3 ditë përpara të hynim në Ambasadën Gjermane. Po bënim plane, i binim rreth e përqark ambasadave, te gjermani na u duk më e mundur, ndër të tjera edhe gjermani do të na siguronte një të ardhme më të mirë. Një shok na ndaloi rrugës, nuk ishte e mundur. Ndërkohë takojmë një shok tjetër, bëjmë një takim dhe nisemi për te Ambasada Italiane. U futëm në Ambasadën Italiane rreth orës 10:00, na kënaqi fakti që kishte familjarë, jo vetëm të fortët. Unë dola nga kangjellat për të marrë prindërit.

Eljan Tanini: -Bëhet fjalë për Ambasadën Italiane atje ku është sot Ambasada Amerikane.

Andi Tepelena: -Unë gjeta një të çarë, kishin hapur kangjellat. Vajta mora prindërit në shtëpi, babain e binda kollaj, u çua menjëherë në këmbë, mamaja mezi u bind, me rroba trupi ikëm për në ambasadë. Brenda kishte romë me klarinetë, brenda në Ambasadën Italiane. Gabriela nga Ambasada Italiane ka ndihmuar shumë njerëz. Nga palët politike shqiptare dhe italiane kishte tension të madh. Ambasadat kishin nivele të ndryshme njerëzish.

Eljan Tanini: -Futeni me prindërit tuaj në Ambasadën Italiane, si shkon jeta aty brenda?

Andi Tepelena: -Gjatë ditës ishte vapë në ambasadë, natën ishte tmerrësisht ftohtë, e që të mendosh ishte korrik, lagështirë, mbase edhe nga bimësia. Kishte mikroklimë. Njerëzit u futën pa tesha, pa batanie. Ditën e tretë sollën arka me bukë dhe me qumësht, qumësht që shkaktoi edhe çudira. Kishim një banjo për 850 vetë, mund të plaste edhe kolera. Nga aspekti higjeno sanitar nuk ishte e mirë gjendja. Natën kishte provokime të ndryshme, provokatorë. Limoni ishte një personazh nga Varri i Bamit, kishte bërë burg, tallej me Enver Hoxhën, njihte tipat spiunë, ai i njihte edhe sigurimsat që ishin futur aty brenda. Kur i gjente Limoni i gjuante turma.

Kur një i ri po futej te kangjellat, diku pas orës 13:00, kur e pikasën policët, provuan ta tërhiqnin, iu futën hekurat në trup. Morëm vesh që vdiq rrugës për në spital. Unë e kam parë me sytë e mi artistin e cirkut që kapërceu policin. Policët na kthenin krahët ne. Në çastin kur një polic po bënte muhabet me Limonin, vjen një nga pas që ishte i cirikut, ai i cirkut i kërcen sipër policit, bën një saltro dhe hyn brenda në Ambasadën Italiane nga hekurat.

Eljan Tanini: -Sa ditë ndenjët aty brenda në ambasadë?

Andi Tepelena: -Jo më shumë  se 8 ditë, çasti më dramatik ishte kur u mblodh Byroja Poltike që mund të na nxirrnin me forcë nga ambasada. Byroja na akuzonte për krime dhe tradhëti ndaj vendit, në ditën e 5 ose të 6.

Kur përfaqësuesi i OKB erdhi atje për ne ishte shpëtim! Një ditë përpara se të niseshim, ishte finalja e futbollit mes Gjermanisë dhe Argjentinës. Shumë nga tifozat gjermanë, kishin frikë të mos bënin tifo ndaj Gjermanisë e cila e kishte mundur Italinë. Frika ishte të mos bënim shumë tifo ndaj Gjermanisë me shprehjen e habitur: “Aman mos na bëni shumë tifo ndaj gjermanit se nuk na lënë të ikim”!

Eljan Tanini: -Të kishe frikë të bëje tifozllik! Sa për informacion. Ambasada Italiane dikur, gjendej atje ku është sot Ambasada Amerikane, pasi kjo e fundit këtë e kishte tokë të sajën.

Andi Tepelena: -Pati një informacion për të nisur një revoltë brenda në ambasadë, u përgatit një letër nga disa intelektualë që ne nuk dalim nga këtu. Dalim vetëm të vdekur.

Eljan Tanini: -Ne 8 ditë aty brenda, a laheshin njerëzit?

Andi Tepelena: -Jo, fare. Nuk kishte mundësi të ndodhte kjo gjë. Aty kishte një çezmë për të larë sytë, vetëm kaq. I kemi ftuar edhe policët të hynin me ne atje brenda. Pati edhe sherre aty brenda, u rrahën të infiltiruarit. Aty ishte edhe vëllai i Josif Budos nga protesta antikomuniste e Kavajës.

Eljan Tanini: -Si e mban mend Llaskon e lotarisë së famshme?

Andi Tepelena: -Shumë person inteligjent, organizonte edhe skedinat dikur pas Pallatit të Kulturës.

Eljan Tanini: -Po motrat Belishova si i mban mend?

Andi Tepelena: -Ishin motra të bukura, mbesat e Liri Belishovës, aty e mora e vesh. Ishin gjëja më e bukur në aspektin njerëzor në atë hapësirë!

Eljan Tanini: -Kavajas interesant kishte atje brenda në ambasadë?

Andi Tepelena: -Po kishte disa, Beni sampisiti që kish dorëzuar detyrën. Pilo, ishte edhe një Besim, një me flokë të gjata, biond.

Besimi ishte futur në ambasadë për të shitur zarzavate. Ngeci atje, kish ardhur nga Kavaja. Pa njerez dhe u fut aty brenda. Rreth 18 vjeç. Donte të dilte, qante! Donte të shkonte në Luz të Kavajës. U bind, e mbajtën, e frenuan. Edhe pse shkuam në hotelin më të shrenjtë në Itali, donte të ktheheshe. U kthye në Shqipëri, më pas shkoi në Itali me anijen e famshme. Ishin personazhe të një filmi të mundshëm. Edhe Arian Kalari, skulptori ishte atje, madje edhe Fabian Kati.

Eljan Tanini: -Erdhi data 10 korrik, do të iknit. Si u bë zhvendosja?

Andi Tepelena: -Pasi na pajisën me pasaporta dhe me viza turistike, nga ora 2 e natës, erdhën autobusat për të na çuar në Durrës, autobusa transporti ku në krye rrinin përfaqësuesit e OKB me flamujt e tyre. E gjitha u bë me një shpejtësi të madhe. Në ato vite Ambasada Franceze ishte përballë Ambasadës Italiane, atje ku është sot Ambasada Amerikane. Gjithë ky karvan autobusash ndaloi në Vorë, ndaluam një orë atje. Kishte dhe plasi shumë panik. Erdhi Sigurimi nëpër autobusë.

Eljan Tanini: -Çfarë u bë me shtëpinë te 9 katëshet?

Andi Tepelena: -Pas mitingut që mbante anën e sistemit, u dha një urdhër që shtëpitë e atyre që ikën do të ziheshin. Madje ka shumë sharje kjo kohë! Kam folur me Kadarenë, dhe ai nuk e ka thënë atë frazën e “jashtëqitjeve të kombit”. Shtëpinë e mori, e zuri djali i atij që drejtonte Bashkimet Profesionale. Më pas Qeveria Meksi nxori një ligj që shtëpitë të liroheshin, ne e morëm pas shumë vitesh pas një procesi gjyqësor. Provuam me forcë ti nxirrnim, përfunduam në polici.

Eljan Tanini: -Po dokumenti yt?

Andi Tepelena: -Atë dokument ma ka nisur Kastriot Dervishi, ishin hedhur dokumenta të hedhura në cep, në një kosh. Aty në atë foto më ka kapur dielli, dukem si kurd, vesha kemishën e një shoku që të bia në sy për mirë sa për të bërë foton e ikjes.

Eljan Tanini: -Ju e ndatë rrugës se ku do të shkonit?

Andi Tepelena: -Në ambasadë na dhanë disa formularë, shumica donin të shkonin në Amerikë. Llasko, ishte ai që na frymëzoi për të shkuar në Australi, sipas tij do të merrnim toka, sipas tij do të bëheshim latifondistë etj… Në Portin e Durrësit arritëm vonë, ushtarët rrinin me shpinë nga ne. U rrëzua një person në moshë, ishte shumë i madh në moshë, ishte prift, nja 80 vjeç mos më shumë, turma e mori përpara, e ndihmoi një person nga OKB. I ndamë dilemat mes Gjermanisë dhe Italisë, ne vendosëm të qëndronim në Itali për shumë arsye. Na çuan në Sardenjë, kemi qëndruar atje për 8 muaj. Na kishin dhënë rreth 1 milion e 200 mijë lireta. Ne  i kishim të paguara të gjitha ushqim dhe fjetje. Më tha një shqiptar që paratë i kanë harxhuar pak më poshtë te një shtëpi publike! Më pas na lanë të gjenim vetë rrugën. Qeveria e Andreotit na dha abone të lëviznim nëpër Itali për 2 muaj falas. Prindërit i lamë në Sardenjë, ndërsa unë me tim vëlla morëm rrugën e flinim nëpër trena që ishte mbushur me shqiptarë. Nuk kisha para të flija nëpër hotele, më ndihmoi një Italian ku të dy ishim fansa të De André. Kam futur para në firmat piramidale, aty humbëm shumë.

Eljan Tanini: -Shpresa vazhdon sipas teje?

Andi Tepelena: -Shqiptarët ikin gati çdo ditë sot, nuk duhet të ikim më kështu, na ndjek një mallkim me aq sa duket. Dua ti rris fëmijët e mi këtu!

Phil Harrison – The Guardian

Për tifozin e mirënjohur të futbollit që jeton në Tiranë, përgatitjet për ditën e ndeshjes nisnin pasditen e së mërkurës.

Në orën 17:00, nga e hëna në të shtunë, sheshi Skënderbej zhytej në një valë trafiku njerëzor, ndërsa punëtorët e Shqipërisë u larguan nga puna e qytetit si funksionarë të regjimit, duke bërë shëtitjet e tyre të shkurtra, ose xhirot me biçikleta nëpër bulevardet e brendshme me pemë në Tiranë, në apartamentet e tyre parafabrikate të ndërtuara nga sovjetikët në periferi të qytetit.

Në atë kohë nuk kishte makina, përveç turbullirës së automjeteve shtetërore me dritare të zeza që dërgonin personalitete në zyrat e tyre të Partisë, ose ulërima e papërmbajtura të kamionëve GAZ-69 në “vrapimet” e tyre të përditshme të municioneve. Autobusët ishin të paktë, taksitë inekzistente.

E mërkura, çdo dy javë, ishte ditë pagese. Pas marrjes së shpërblimit për orët e investuara në kryerjen e roleve të tyre të vogla në realizimin e ëndrrës socialiste të Enver Hoxhës, punëtorët e Shqipërisë, siç është ritual në të gjitha shoqëritë, do të shpenzonin.

Rrugët për shprehjen e vetë-kënaqësisë ishin të kufizuara; një paketë cigare, një revistë e zgjedhur ndoshta, por për sportdashësit e zjarrtë në qytetin më të madh të Shqipërisë, dita e pagesës zakonisht paraprihej nga një vizitë në kioskën e Gimit, pak larg nga sheshi ‘Skënderbej’, nën hijen e Ushtarit të Panjohur.

Gimi, një partizan nga ditët e revolucionit, drejtonte një kioskë metalike vertikale të zgjatur, afërsisht sa një kabinë standarde telefonike. E ngulitur me fjalët ‘Gazeta Revista’, kioska shiste gazetën kombëtare “Zëri i Popullit” dhe revista rekreative, por për sportdashësit në dijeni ajo shërbeu edhe si bileta e miratuar nga qeveria për Federatën Shqiptare të Futbollit.

Futbolli u bë një çlirim social thelbësor për meshkujt shqiptarë, veçanërisht, dhe stadiumet, pa përjashtim ishin plot, me shumicën e tifozëve që merrnin biletat nga Gimi ditë më parë. Ishte e zakonshme që një mbështetës të bllokonte blerjen, zakonisht pesë bileta në të njëjtën kohë: tre për blerësin plus miqtë, përgjithësisht me shtimin e një komisioni prej pesë lekësh. Një çmim i lirë, ndonëse ishte ndër të pakta gjëra në Shqipërinë staliniste. Thjesht duhej të siguroheshe që të mos të kapnin në stadium, ku bashkë me tifozllëkun të flisje diçka më tepër si shfryrje.

Biletat ishin përgjithësisht të disponueshme për tre seksionet e stadiumit: prapa portës dhe një tribunë karshi, ndërkohë, Tribuna, që quhej një zonë e mbuluar, ishte e rezervuar ekskluzivisht për ushtrinë, policinë dhe anëtarët e Partisë.

Tribunat me stola druri të zëna nga proletariati quheshin njëzet, 20-tshe pasi biletat kushtonin 20 lekë. Në njëzetshet, rreshtat dhe numrat e karrigeve nuk përfilleshin, përleshja para ndeshjes për ulëset më të mira, një akt javor i supozuar anarkie. Në rrethinat e regjimentuara të Shqipërisë staliniste, me të gjitha rregullat dhe kufizimet e saj, askush nuk e pranoi konceptin e radhës.

Arben Minga fiton një goditje me kokë për 17 Nëntorin (Tirana) në një ndeshje kundër Tomorit në stadiumin ‘Qemal Stafa’ në vitet 1980.

Vendi i vetëm që i viheshin re numrat e vendeve ishte në Tribuna. Nga njëzetshet, punëtorët mund të shikonin të pranishmit në Tribuna: ambasadorë të virtytshëm, të nderuar të Partisë, të veshur me palltot e tyre të mira dhe këpucët italiane, të mbrojtur nga elementët natyrorë nga mbulesa e sipërme.

Për ata që ishin mjaft të pakujdesshëm për të mos blerë bileta para ndeshjes, pasonte një përleshje e detyrueshme të dielën për çfarë kishte mbetur të disponueshëm nëpërmjet kapakut të vogël në kioskën e Gimit.

Skenat i ngjanin orëve të hapjes në bursën e Nju Jorkut. Në Shqipërinë staliniste, ku mosmarrëveshjet publike thuajse mungonin, zënkat ndodhnin rregullisht në shesh, pasi mbi 1000 tifozë patën privilegjin javor për të parë heronjtë e tyre të futbollit në veprim.

Ndodhnin edhe arrestimet, Sigurimi (policia sekrete shqiptare) zgjodhi të mbyllte një sy ndaj akteve të sjelljes së këqija të turmës jo-ideologjikisht të motivuar.

Ata që dështuan në kërkimin e biletave të ditës së ndeshjes do të duhej të provonin fatin tek shitësit e tjerë të Tiranës: vrima të vogla në mur, poshtë shkallëve në Stadiumi Dinamo ose Stadiumi Qemal Stafa.

Erdhi e diela, Tirana u gjallërua; një zhurmë e dukshme e emocioneve kolektive që përfshin qytetin. Tifozët mblidheshin në sheshin ‘Skënderbej’ disa orë para fillimit të ndeshjes në orën 15:00 për të pirë cigare dhe për të diskutuar mbi rezultatin e ndeshjes së ditës.

Por, si dukeshin lojërat gjatë këtyre kohërave të errëta e të zhdrejta? Miku im Irvin më tha: “Megjithëse fushat ishin në gjendje të mjerueshme, futbolli ishte i bukur, shumë konkurrues, plot cilësi, inteligjencë dhe aftësi. Dhe atmosfera ishte gjithmonë e mahnitshme; ne praktikisht jetuam për fundjavën. Ishin të vetmet 90 minuta të javës që njerëzit mund të ishin vetvetja; harrojnë jetën dhe gjithçka tjetër dhe bërtasin e këndojnë.”

Gëzimi, megjithatë, ishte gjithmonë i matur, pasi një koment i gabuar dhe i kundërt me sistemin, mund të kishte pasoja të tmerrshme.

“Nëse do të bënit një vërejtje negative për qeverinë, një spiun në turmë do të thërriste një agjent të Sigurimit i cili do të ndërhynte,” tha Irvin.

Golat u festuan në mënyrë euforike.

“Kafenetë dhe baret në ‘rrugën e Elbasanit’ dhuronin disa letra, ose tifozët prisnin gazetat në copëza të vogla për t’i hedhur kur skuadra e tyre shënonte. Por forma më imagjinative e festës ishin pëllumbat. Çdo familje në Shqipëri vazhdon të garojë me pëllumba edhe sot e kësaj dite dhe shumë tifozë do t’i lidhin shirita me ngjyrat e ekipit në këmbë pëllumbave dhe do t’i lëshonin në stadium. Ata do të të prisnin në kafazin e tyre të pëllumbave kur të mbërrije në shtëpi.”

Tifozët do t’i ndjenin ngjarjet në terrenet anembanë vendit duke marrë radiot e tranzistorit të prodhuar në Shqipëri, sa një tullë shtëpie, përthithës valësh primitive me antena të gjata që u montoheshin nëpër tarraca e çati jashtë si shpata duelesh. Në arkivat e videove të epokës, ju mund të shihni dukshëm një legjion thumbash të drejta që shkëlqejnë në diellin e mesditës.

Pak shqiptarë dinin për futboll jashtë kufijve të mbyllur hermetikisht të vendit. Kanë ekzistuar disa njohuri të pëshpëritura për futbollin jugosllav dhe italian, antena të bëra vetë nga konservat e sardeleve apo kanaçet me shkëlqim këpucësh që ofronin njohuri për një botë përtej bunkerëve dhe telave me gjemba. Dita e ndeshjes në Shqipëri rrëmbeu shpirtin e fshehur të një populli që ishte mësuar të bënte atë që i thuhej. Fëmijë të një republike, të cilët, një herë në javë, lejoheshin të dilnin për të luajtur, për të qenë një version i vërtetë i vetvetes. Dhe kjo ndodhte çdo të diel

Nga Ferdinand Dervishi

Shqiptarët e interesuar janë përballur me informacione tek-tuk të historisë së Gazmend Muçës, të fortit të Tiranës, i cili u bë i njohur menjëherë pas përmbysjes së sistemit komunist. Por cila është e vërteta, ku përfundon realiteti dhe nis legjenda?

Drejtues i një grupi bashkëmoshatarësh të rrugës “Bardhyl”, fama e tij do të kapërcente kryeqytetin në gusht të vitit 1991, pas lajmeve që emetoi eksodi masiv në drejtim të brigjeve italiane.

Saktësisht fama do të vinte përmes rrëfimit gojë me gojë të disa episodeve të udhëtimit të Gaz Muçës dhe grupit të tij, me anijen “Vlora”, në drejtim të portit të Barit, në Itali, dhe sidomos pas ngjarjeve të dhunshme dhe rrëmujshme në stadiumin “Victoria” të këtij qyteti, që të gjitha të pasqyruara në televizionet kryesore italiane.

Por kush ishte me të vërtetë Gazmend Muça?

Si u mundësua që, në dy vite të vetme postdiktaturë, shqiptarët të përballeshin me një mikrokriminalitet në rritje të ethshme dhe krejt jashtë kontrollit?

Cilat ishin ngjarjet që do të thyenin ligjet e hekurta të kontrollit absolut policor të kohës së diktaturës?

Ekspertët e policisë së kësaj periudhë kohore janë të mendimit se thyerja e madhe do të ndodhte për shkak të mëkateve të politikës dhe sidomos pas vrasjeve të 4 prillit 1991 në Shkodër. Sipas tyre, pikërsht pas kësaj ngjarjeje autoriteti i policisë ra përtokë, ndërkohë që vendin e lënë bosh e mbushi me shpejtësi mikrokriminaliteti.

Gazmend Muça, i vitlindjes 1969, djali i një berberi me origjinë nga Kavaja, ishte bërë i famshëm mes bashkëmoshatarëve të vet të rrugës “Bardhyl”, qysh në vitin 1985, në moshën 16-vjeçare, pikësëpari për shkak të aftësive fizike.

Kjo sepse adoleshenti Gaz Muça i kishte injektuar vetes besimin e një njeriu fizikisht të pathyeshëm.

Ai duhet të dilte fitues me çdo kusht në ndeshjet e boksit tek e tek mes bashkëmoshatarëve. Edhe po të mundej, ai do vijonte ti ftonte të tjerët në duel derisa një ditë ti ulte në tokë. Më tej, të gjithë ata që rrihte, i bënte miq.

Atraksioni i parë i Gaz Muçës rrëfehet të kenë qenë pëllumbat. Në shtëpinë përdhese të prindërve, që gjendej diku mes zonës që quhet “Xhamlliku” dhe spitalit të fëmijëve, qëllonte që ai të kishte në pronësi edhe 300 pëllumba njëherësh.

Rregullat ishin të ashpra; “Ti s’mund të kesh pëllumba më të bukur se të mitë! Pëllumbat e tu, ose bëhen të mitë, ose do të shfarosen!”

Kënaqësia tjetër e madhe e Gazmend Muçës, sigurisht e ndikuar nga filmat e shumtë artistikë me tematikë betejat e Mesjetës, që televizioni i vetëm shqiptar transmetonte, ishte kalërimi dhe mundësisht pjesëmarrja në ndonjë garë me kuaj.

Por kishte edhe gara të rrezikshme, si për shembull; të rrëzoje kalin përtokë duke e goditur me një grush të vetëm. Si të kopjonte skenën e një filmi western, rrëfehet se Gazi e kishte bërë këtë, duke e hedhur në tokë një kalë të ndërmarrjes komunale.

Gazmend Muça do ta paguante shtrenjtë dëshirën për të kalëruar. Ngjarja kishte këtë rrjedhë: Në vitin 1988, në moshën 19-vjeçare Gazi vjedh një kalë në fermën “Gjergj Dimitrov” të Saukut, por duke zbritur në rrugën e Elbasanit, përplasen me një kamion. Gazi shpëton mrekullisht, por kali ngordh.

Gjykata e dënon Gazmend Muçën me 8 muaj burg “për dëmtim të pasurisë socialiste”. Për habi, shteti i kohës vendos ta mbyllë të fortin e rrugës “Bardhyl” në burgun e Spaçit.

Gazmend Muça kthehet në Tiranë në vitin pasardhës, 1989. Miqtë rrëfejnë se burgu, jo vetëm që e kishte pjekur, por i kishte shtuar edhe famën.

Pikërisht në këtë periudhë Gaz Muça nis të shfaqet, fillimisht në lagjen e vet, dhe më tej, në gjithë Tiranën, i shoqëruar me një grup djemsh që nuk ta përtonin grushtin turinjve, apo një majë thike.

Po kaq shpejt, grupi i Gaz Muçës i qaset edhe lekut. Dëshmohet se fillimisht të hollat i nxirnin me anë të trukimeve të lojës së bixhozit, ndërsa më pas nisnin t’i bien shkurt:

Nisin të sulmojnë pikat ku luhej bixhoz në momentin kur loja përfundonte, duke zhvatur, përmes kërcënimeve, të gjithë xhiron e të hollave.

Grupi që shfaqej me egërsinë e një tufe piranjash, përdorte thika, doreza metalike, leva hekuri. Kryesisht hanin dru vetëm ata që nuk e njihnin Gazmend Muçën.

Gjatë viteve 1990-1991 piranjat e grupit të Gazmend Muçës nisën të bëhen të famshëm edhe pas inkursioneve te tregu industrial, që njihet si “Pazari i Ri”. Si të ishin në mallin e tyre, aty ata zgjidhnin rrobat më të bukura, përlanin ndonjë manjetofon e të tjera.

Ndonjëherë ndodhte që, sapo grupi i të fortëve të shfaqej në krye të rrugës, të gjithë tregtarët të mblidhnin mallim dhe largoheshin në panik.

Largoftë që grupi i Gaz Muçës ti futej dikujt në lokal për të pirë ndonjë gotë! Nëse kjo ndodhte, fillimisht nga lokali zbohej e gjithë klientela, më pas harbimi dhe pirja e alkoolit direkt nga shishet vijonte gjithë natën.

Pikërisht kjo lloj sjelljeje, pas asnjë lloj kthimi mbrapsht, bën që grupi i Gaz Muçës të dallojë mes grupeve të tjera të Tiranës. Ata ishin absolutisht më të fortët. Në lagjen e tyre nuk guxonte të afrohej askush, ndërkohë që ata mund të futeshin në çdo cep të qytetit dhe të mbaronin punë, qoftë duke kërkuar, gjetur dhe rrahur vendçe, ndonjë që guxonte ti sfidonte.

Në këtë periudhë kohore dashuria e re e djemve të rrugës Bardhyl bëhen motocikletat.

Vetë Gazi përdorte një motocikletë SUZUKI të zezë, që nuk është ruajtur. Por aktualisht miqtë e tij, në kujtim të Gaz Muçës dhe kohëve të lavdishme të shkuara, e kanë gjetur një tjetër 100 për 100 identike, madje e kanë targuar dhe e mbajnë në gjendje pune.

Në hapësirën kohore të vitit 1991 fama e Gaz Muçës dhe djemve të rrugës “Bardhyl” kapërcen kufijtë e Tiranës. Pikërisht në këtë kohë, përmes miqve apo të njohurve të përbashkët, në Tiranë, me qëllim për të takuar Gazin, ndenjur pranë tij dhe mësuar prej tij, nisën të vinin dhe disa të fortë nga rrethet, emrat e të cilëve do të bëheshin të njohur, sidomos gjatë vitit 1997.

Miqtë nga rrethet, të cilët ishin të shumtë, Gazi i sistemonte për të fjetur pranë gjimnazit “Çajupi”, në një banesë bosh, që i përkiste një familjeje të larguar me eksodin e ambasadave.

Ndonjëherë, bashkë me miqtë nga rrethet, grupi, edhe 50 vetë bashkë, fiks si një pamjet e filmit “Gangsterët e Nju Jorkut”, shfaqeshin nëpër rrugët e Tiranës duke u kallur datën, së pari tregtarëve të pakicës në tregun industrial.

Në fillim të gushtit 1991, Gazmend Muça, bashkë me grupin e tij, tentojnë të emigrojnë në dejtim të Italisë.

Ata imbarkohen në anijen VLORA, të ngarkuar me sheqer, mes mijëra shqiptarëve të tjerë, që ëndërronin atë ndryshimin magjik të standartit të jetesës.

Dëshmitarët e rrëfejnë Gazmend Muçën të pranishëm në urën e komandimit të anijes, pranë kapitenit të saj, dhe sigurisht si njeriun që kishte njëfarë kontrolli mbi situatën kaotike.

Historia e ndjek pas Gaz Muçën sidomos pasi disa mijëra emigrantë shqiptarë mbyllen në brendësi të stadiumit “Victoria” të qytetit të Barit me qëllim riatdhesimin.

Situatën e ndez pikërisht lajmi për i kthimit mbrapsht në Shqipëri. Të rinjtë e mbyllur në stadium revoltohen. Reagimet, në raport me policinë, me kalimin e orëve, bëhen të dhunshme.

Ndërkohë në brendësi të stadiumit, grupi i Gaz Muçës nis të bëjë ligjin. Policia dhe asistentët e Kryqit të Kuq detyrohen të largohen. Kaosi shtrohet këmbëkryq.

Miqtë rrëfejnë se në mes të rrëmujës së krijuar, Gaz Muça arriti të vendoste të paktën një rregull, të cilin nisën ta respektonin të gjithë: Falë tij, ushqimet, që hidheshin nga ajri me helikopter, u ndaheshin së pari fëmijëve dhe grave.

Por, situata bëhet tejet e rrezikshme kur grupi i Gazit thyen dyert e një ambienti në brendësi të stadiumit duke zbuluar një depo armësh zjarri.

Ishte një arsenal i tërë, përfshirë automatikë, pistoleta deri edhe pushkë snajper.

Pak minuta më pas, krismat në ajër nisin të terrorizojnë, jo vetëm shqiptarët në brendësi të stadiumit, por edhe policinë rreth tij.

Shpejt perimetri i stadiumit rrethohet nga forca policore dhe ushtarake.

Por aventuta vazhdon. Dikur Gaz Muça me grupin, të gjithë të armatosur, hipin në një autobus dhe tentojnë të çajnë kordonet e policisë me qëllim për tu arratisur, por pengesat me blloqe betoni i ndalojnë.

Pas bllokimit nisnin tratativat oër bisedime. Të gjitha marrëveshjet duhet të bëheshin përmes Gazmend Muçës, i cili më pas intervistohet edhe nga të gjitha mediat italiane.

Por, vetë Gazmend Muça, do të ishte zot i stadiumit për pak kohë. Pas dy ditë-netësh, fshehurazi, ai arrin të largohet dhe të niset drejt Francës.

Ndërkohë grupi mbetet, duke e humbur shumë shpejt kontrollin e situatës.

Të paktën dy kaçurrelsë të tjerë, një nga të cilët Arjan Hoxha, një kushëri i Gazit nga Kavaja – nisën të hiqeshin sikur ishin Gazmend Muça. Dhuna dhe plagosjet sidomos me armë të ftohta, nisën të shtoheshin duke përplotësuar atë jehonën e revoltës së dhunshme të emigrantëve shqiptarë në stadiumin “Victoria” të Barit.

Gazmend Muça kalon pak muaj në Francë dhe Gjermani, mes miqsh, por nuk bindet që të nisë jetën e një emigranti. Duket, jeta mes aventurash dhe gjithçka e arritur në Shqipëri, e joshte më tepër, e tërhiqte pas.

Përfundimisht, pas 4-5 muajsh, në fund të vitit 1991, Gazmend Muça kthehet në Tiranë, ku krejt papritur përballet me famën e vet të shumëfishuar.

Fillimi i vitit 1992 e gjen shoqërinë e Gaz Muçës të zgjeruar.

Veç grupit të fortëve, ai kishte shoqëri edhe me pjestarë të forcave speciale të Policisë e të tjerë personazhe, që vite më vonë do tu vinte radha të bëheshin të njohur.

Ndërkohë poshtë, në qytet, partitë politike kishin nisur fushatën për  zgjedhjet e Parlamentare, që do të mbaheshin më 22 mars 1992.

Pikërisht në këtë periudhë Gazmend Muça bën një lëvizje që me gjasa do i kushtonte shumë.

Në një rast, i thirrur nga disa miq gardistë, ai ndihmon Partinë Socialiste të përmbyllë një miting të shoqëruar me antimiting, ku një grup të rinjsh i kishin sulmuar me gurë e me leva.

Pas fitores së Partisë Demokratike në zgjedhje, nuk dihet se pas çfarë shtyse, apo argumenti, deputeti Azem Hajdari, gjatë një fjalimi në Parlament nis të akuzojë policinë që nuk arrestonte të fortin e Tiranës – Gazmend Muçën, i cili “vriste e priste” në lagjen e tij.

Sipas miqve, Gazmend Muça ishte acaruar së tepërmi. Ai i kishte i çuar fjalë Azemit se, kur ta mbërthente, do ja qethte flokët tullë.

Policia e merr në mbrojtje deputetin Azem Hajdari deri në realizimin e një takimi mes të dyve.

Njeriu që bën bashkë dhe ul në bisedime Gazmend Muçën me Azem Hajdarin, do të ishte një tjetër i fortë i Tiranës – Nehat Kulla.

Madje edhe takimi mes të dyve realizohet diku në periferi të Tiranës, në zonën që kontrollohej nga Kulla.

Sipas dëshmitarëve, biseda kishte nisur me tone të ngitura, më pas të dy ishin shtruar, duke u ndarë si miq.

Por për Gazmend Muçën nuk kishte mbetur shumë kohë. Në fillim të prillit 1992, një incident i rëndomtë, do ti ndërpriste udhëtimin e jetës.

Shkak për incidentin do të bëhej Landi, vëllai i Gazmend Muçës.

Ngjarja nis në afërsi të stacionit të trenit, rreth orës 11:00 të datës 7 prill 1992, kur Land Muça dhe Gent Hajdari, tentojnë t’i marrin motocikletën, një VESPA të bardhë, një të njohuri të tyre.

Ngjarja zhvillohet në prezencë të Franc Konomit, një tjetër të forti të Tiranës, të cilin Gaz Muça dhe grupi i tij, nuk e konsideronin.

I ndier i fyer, Franc Konomi e zgjedh t’i japë një shpullë Land Muçës.

Ndërkohë Gazmend Muça, 7 prillin 1992, ditën e fundit të jetës, e kishte nisur me realizimin e disa fotografive, që do të ishin, po ashtu, të fundit.

Më tej, rreth orës 12:30, Gazi i hipën makinës së vet, një Opel-i me targa gjermane, dhe shkon të blejë bojë, pasi i ishte fiksuar që ta lyente me ngjyrë të bardhë.

Për fatin e keq të tij, ndërmarrja kartografike, ku u ble boja, gjendej përballë shtëpisë së Naim Zyberit.

Incidentin me Franc Konomin Gazit ja rrëfejnë orës 14:00. Ai nuk humb kohë për të marrë hak. Por Francin nuk e gjejnë as në lagje, as nëpër pikat e zakonshme të bixhozit.

Në mimutat e fundit të jetës, rreth orës 17:00, Gaz Muça gjendej te “Xhamlliku”, ku një tregtar makinash sapo kishte sjellë një “Ford Sierra”, që Gazi e kishte pëlqyer dhe po i prishej mendja ta blinte.

Pikërisht në këto çate pranë tij ndalon një autoveturë, nga ku zbret Naim Zyberi me kallashnikov në duar.

Ja dhe përshkrimi i ngjarjes sipas vendimit të Gjykatës së Tiranës, që dënonte të pandehurin Naim Zyberi për vrasjen e Gazmend Muçës.

“Në datën 7 prill 1992 pasdite, rreth orës 18, i pandehuri Naim Zyberi ka qenë duke udhëtuar me një automjet të tipit OPEL, makinë të cilën e drejtonte shtetasi i quajtur Franc Konomi. Me makinë ata shkojnë në rrugën “Qemal Stafa” dhe ndalojnë tek lokali i quajtur “Xhamllëku”, përballë shatërvanit, ndërkohë në krahun tjetër të rrugës, përballë automjetit me të cilin ishte i pandehuri, ndodhej viktima Gazmend Muça.

Në këtë moment, ky i fundit, viktima, niset për të dalë në krahun tjetër të rrugës. Në këtë kohë, i pandehuri Naim Zyberi zbret nga dera e dytë e makinës (e pasme) dhe me automatik model 56 qëllon dy herë me breshëri në drejtim të viktimës Gazmend Muça, duke e dëmtuar atë në pjesë të ndryshme të trupit.

Makina me vrasësit erdhi nga unaza, kaloi në vendin ku gjendej Gazi, u kthye mbrapsht rreth 100 metër me lart dhe ndaloi përballë grupit të njerëzve që rrethonin Gazmend Muçën. Dëshmitarët tregojne se Gazmend Muça edhe pse e pa Namimin me kallashnikov në duar, nuk bëri asnjë hap pas, duke i pritur plumbat ballazi, ndërkohë që gjithë të tjerët ishin larguar në panik.

Sa është kuptuar më pas, organizatori i vrasjes ishte pikërisht Franc Konomi, që ishte frikësuar nga hakmarrja e Gazit për shpullën ndaj të vëllait, Rolandit.

I njohur për veprime tinzare, ai kishte futur në lojë Naim Zyberin, duke i mbushur mendjen se Gazmend Muça kërkonte ta vriste.

Naim Zyberi besohet të jetë bindur pasi ka verifikuar se, atë ditë, vërtet Gaz Muca kishte qenë në afërsi të banesës së tij, saktësisht te ndërmarrja kartografike, ku kishte shkuar për të blerë bojë.

Naim Zyberi, ekzekutori i drejtpërdrejtë t Gazmend Muçës, u arrestua pak muaj më pas, më 10 shtator 1992.

Gjatë zhvillimit të gjyqit, që do e dënonte me 25 vite burg për vrasje, ai u mundua të luante kartën e papërgjegjshmërisë mendore, por dështon. Të dhënat janë pasqyruar në vendimin e dënimit.

“Por nga ekspertimi i fundit i bërë gjatë hetimit të çështjes penale për vrasjen e qytetarit Gazmend Muça, del që janë marrë në analizë nga një komision i gjerë eskpertësh edhe dy aktekspertizat e mëparshme dhe në përfundim, pas observimeve për një kohë të gjatë të të pandehurit, është konkluduar qartë dhe shprehimisht se ai – i pandehuri Naim Zyberi, jo vetëm në kohën e kryerjes së krimit, por edhe disa muaj përpara, ka qenë në gjendje normale mendore.

Disa vite më pas, më 1998, Franc Konomi, i akuzuari tjetër për vrasjen e Gazmend Muçës, arrin t’ja hedhë drejtësisë.

Si të ecte mbrapsht në performancën e saj, drejtësia shqiptare e kohës, dështon të gjejë prova për implikimin e tij në vrasje, duke pranuar një version, sipas të cilit, Franc Konomi ishte marrë peng nga Naim Zyberi. Argumenti lexohet në vendimin e pushimit të akuzave ndaj Konomit:

“Pas kryerjes së vrasjes nga i dënuari Naim Zyberi, ky i fundit ka hipur përsëri në sediljen e pasme të makinës së tij, që e drejtonte i pandehuri Franc Konomi dhe kur ka dëgjuar të pandehurin që po e pyeste për motivet qe e shtynë të kryente aktin dhe nuk po lëvizte mjetin, i dënuari Zyberi i ka vënë pas koke të pandehurit Franc Konomi automatikin, që ende e mbante në dorë, duke e urdhëruar atë që të ngiste mjetin me shpejtësi, ose ndryshe do e vriste edhe atë”.

Ceremonia e varrimit të Gazmend Muçës ishte madhështore. Edhe pse binte shi i fortë, për ti dhënë lamtumirën djaloshit 23 vjeçar, shkulet gjysma e Tiranës, duke realizuar një procession të ngjashëm vetëm me atë të Enver Hoxhës.

Gazmend Muça mbahet mend si gangsteri që të binte me grusht. Ai ishte pasonjësi më i denjë i brezit të vjetër të të fortëve të Tiranës që bënë emër gjatë diktaturës. “Frikacaku të vret, trimi të bie me grusht” – thoshte Gaz Muça, që duket se e kishte të vështirë të kuptonte se kohët kishin ndryshuar dhe se tashmë mund të të vriste edhe një kalama.

Ekzekutimi i Gaz Muçës do të mbyllte një epokë. Me vrasjen e tij mund të thuhet se përfundoi epoka e dominimit të të fortëve që e fitonin famën përmes guximit dhe forcës fizike, për ti hapur rrugën nisjes së një epoke të re, të një lloji tjetër të fortësh, të cilët, në vend të grushtave, do të përdorinin armët e zjarrit, në vend të burrërisë – intrigën dhe pabesinë.

Për tu habitur është se si, akoma sot, imazhi i tij, rinia e shprehur, buzëqeshja e ndrojtur, kujtohen me nostalgji, jo vetëm nga ata që e patën të afërm, mik apo shok, por edhe nga të gjithë ata që e njihnin në distancë, qoftë të konceptuar si të fortin e rrugës “Bardhyl”.