Një epokë e re për botën

Një epokë e re për botën…Shpezime për të gjithë

The Economist

Dimri i viteve 1973-74 ishte i zymtë dhe në mënyra të ngjashme, i njëjtë si ky sot. Në përgjigje të mosmarrëveshjeve gjeopolitike, çmimet e energjisë kaluan ‘tavanin’. Në të gjithë Evropën çmimi i gazit natyror u dyfishua dhe disa vende pati rritje edhe më të mëdha të naftës për ngrohje. Çmimi i naftës së papërpunuar u trefishua. Kjo ushqeu një rritje të inflacionit në të gjithë botën e pasur, duke ulur të ardhurat reale.

Në kulmin e krizës, Willy Brandt, kancelari i Gjermanisë Perëndimore, përmblodhi përgjigjen zyrtare në shumë vende.

“Do të duhet të vishemi pak më ngrohtë këtë dimër, dhe ndoshta dy ose tre dimrat e ardhshëm. Por ne nuk do të vdesim nga uria.”

Qeveria e tij, si të tjerët, u përqendrua në përpjekjet për të ulur konsumin e karburantit – duke vendosur kufizime të shpejtësisë, duke u thënë njerëzve të mos ngasin makinën të dielave dhe duke u kërkuar fabrikave të refuzojnë furrat. Suedia dhe Holanda prezantuan racionimin e benzinës; Italia vendosi një shtetrrethimi në bare dhe restorante. Pak qeveri shpenzuan para. Në vitin 1973, vlera reale e faturave të përfitimeve të Britanisë mezi u zbut.

Qeveritë e sotme kanë vendosur disa masa për të ulur konsumin. Krahas një buxheti për uljen e taksave të përshkruar më 23 shtator, Britania ka ndarë fonde me vlerë 6.5% të PBB-së në vitin e ardhshëm për të mbrojtur familjet dhe firmat nga faturat më të larta të energjisë, më shumë se sa shpenzoi për skemën e saj të pushimit dhe mbështetjen për të vetëpunësuarit në 2020-21.

Gjermania dhe Franca po ofrojnë ndihma dhe subvencione me vlerë rreth 3% të PBB-së. Qeveritë evropiane po shtetëzojnë pjesë të mëdha të sektorëve të tyre të energjisë. Amerika ka shpenzuar gjithashtu, nëse në një shkallë më të vogël.

Guvernatorët e shtetit po nxjerrin “kartat e gazit” dhe po pezullojnë taksat e karburantit për të ndihmuar njerëzit të mbushin serbatorët. Imagjinoni reagimin sot nëse udhëheqësi i një vendi do të ndiqte vetëm qasjen e Brandt dhe do t’u thoshte njerëzve të vendosnin një shtresë shtesë për ngrohje dhe asgjë më shumë.

Ndryshimi në politikën e energjisë lë të kuptohet për një ndryshim më të thellë në mënyrën se si qeverisin qeveritë.

Politikanët kanë kërkuar prej kohësh të ofrojnë ‘rrjeta sigurie’ ose stimul në kohë të këqija. Por gjatë 15 viteve të fundit, ata janë bërë shumë më të gatshëm për të mbështetur një pjesë të madhe të ekonomisë. Kur industritë, kompanitë ose njerëzit futen në telashe, ndihma fiskale nuk është kurrë larg. Ne kemi hyrë në një epokë të “shpëtimit“.

Tre ngjarje kanë formësuar epokën e re.

E para është kriza financiare e viteve 2007-2009. Në këtë periudhë, Amerika shpenzoi 3.5% të PBB-së për paketat e shpëtimit të lidhura me krizën, duke përfshirë infuzionet e kapitalit për bankat dhe huadhënësit hipotekare. Arsyetimi për ndërhyrjet ishte se të mos bësh asgjë do të ishte shumë më e kushtueshme. Nëse sistemi bankar do të shembet, do të shembet edhe pjesa tjetër e ekonomisë.

Kur mbërriti pandemia e Covid-19, ndihmat e shpëtimit kaluan nga ekonomia në atë reale.

Gjatë bllokimeve të pandemisë, qeveritë shpërndanë triliona dollarë mbështetje, garantuan sasi të mëdha huadhëniesh të korporatave dhe ndaluan dëbimet dhe falimentimet. Ndryshe nga krizat e mëparshme, shkalla e varfërisë, urisë dhe varfërisë nuk u rrit dhe në disa vende ra. Në të gjithë botën e pasur, të ardhurat e disponueshme u rritën. Shumica e firmave që mbyllën dyert më pas i rihapën ato.

Ngjarja e tretë është rritja e çmimeve të energjisë që ka pasuar pushtimin e Ukrainës nga Rusia. Shkalla e sfidës me të cilën përballet Evropa, ku çmimi i energjisë për konsumatorët tashmë është rritur me 45% nga një vit më parë, ka bindur shumë politikanë se edhe një herë nuk ka zgjidhje tjetër veç ndërhyrjes masive të shtetit. Faturat e energjisë në Evropë do të rriten me rreth 2 trilion euro në krahasim me vitin 2021.

Në gusht, presidenti Joe Biden njoftoi se do të shpenzonte qindra miliarda dollarë për të shpëtuar amerikanët që kanë borxhe për kredi studentore. Në të njëjtën kohë, ai zgjeroi garancitë e kredisë për energji të pastër.

Australia dhe Zelanda e Re u kanë ofruar qytetarëve pagesa të kostos së jetesës për t’u përballur me inflacionin e lartë.

Polonia ka vendosur një moratorium për borxhin hipotekor. Rumania po bën diçka të ngjashme.

Tani për tani, qeveritë nuk kanë gjasa të ndryshojnë kurs. Për sa kohë që ato nuk u drejtohen bankave, shpëtimet janë të njohura. Kur të godasë recesioni i radhës, siç mund të ndodhë së shpejti, prisni një raund tjetër të skemave, përfitime shtesë dhe çeqe stimuluese. Ne jemi të gjithë bankierë tani.