Një furgon i transportit publik i cili po udhëtonte nga Peshkopia në drejtim të Tiranës është përmbysur në hyrje të tunelit të Murrizit. Ngjarja ka ndodhur rreth orës 14:00 të ditës së sotme teksa furgoni me pasagjer ka qenë duke hyrë në byppasin e Murrizit, kur ka dalë nga rruga dhe është përmbysur në hyrje të tunelit.

Si pasojë katër persona kanë mbetur të plagosur nga ky aksident ku kanë marrë ndihmën e parë në qendrën shëndetësore të Klosit. Mjekja e urgjencës pranë kësaj qendre shëndetësore, Denada Çupa tha se një nga të plagosurit është në gjendje më të rëndë pasi ka pësuar fraktura në brinjë dhe në shpatull.

Pacientja e moshës 52 vjeçe është nisur me urgjencë drejt spitalit të traumës në Tiranë, ndërsa të plagosurit e tjerë janë transportuar më pas për ekzaminime më të hollësishme pasi gjendja paraprake e tyre është e mirë

Policia ka mbërritur menjëherë në vendin e ngjarjes për të zbardhur shkaqet e aksidentit. Ndërkohë në deklarimet e para, mësohet se drejtuesi i mjetit furgon është shprehur se ka shmangur përplasjen me një tjetër mjet që vinte në anën e kundërt.

Djali në foto quhet Leo Roci nga Dibra dhe ka humbur kontaktet me të afërmit. Daja i Roçit shprehet se nipi ka humbur kontaktet në kufirin mes Serbisë e Kroacisë.

“Unë Astrit Doda i datëlindjes 09.12.1967, daja i Leo Rocit i datëlindjes 26,02,1991 dua të bëj një denoncim për nipin tim. Kam humbur kontaktet me të që më datën 21.5.2024 në orën 2:30 të natës, më ka kotaktuar, më ka thënë se jam në doganë në kufirin Serbi-Kroaci, donte që të ikte në Europë, për emigrim. Nga kjo orë telefoni ka qenë i ndezur, i ka rënë zilja dhe sms, por nuk është përgjigjur njeri. Dje më datën 27,05,2024 në orën 10:20 telefoni është ndezur dhe është përgjigjur një femër e Serbisë.

Dhe ajo po na bënte presion cfarë ka kërkuar ky njeri këtu, mbasi telefonin e ka hapur një zotëri tjetër dhe ajo tha që ajo më herët është bashkëshortja ime dhe më tha se unë punoj në Doganë si agjent doganor dhe i kam gjetur këto dokumente në rrugë.

Por telefoni gjatë ditës ka lëvizur, nuk ka ndenjur në një vend, pasi e kemi kontrolluar me anë të GPS. Dhe tani kam frikë, sepse ka ikur motra ime bashkë me nipin në kufirin Serbi-Kroaci, mos u ndodh dicka edhe këtyre”, shprehet daja i Rocit.

Leo Roci është nisur më datë 19 ditë e diel, është nisur me autobusin e linjës Durrës-Prishtinë. Pasi ka arritur në Prishtinë, nuk ka pasur biletë për të udhëtuar më tej dhe është detyruar që të flejë në një hotel në Prishtinë dhe të nesërmen më datë 20 është nisur me një taksi për në Serbi, me kalim nga Dogana në Merdarë. Pasi ka kaluar doganën me taksi, taksia e ka vendosur në autobus për në Beograd dhe në Beograd e ka marrë taksia tjetër dhe e ka dërguar në pikën kufitare në dalje të Serbisë me hyrje drejt Kroacisë.

Në korrik të vitit 2024 do të bëhen plot pesë vjet që kur vendet e Ballkanit Perëndimor nënshkruan një zotim të përbashkët në qytetin perëndimor polak të Poznanit për të garantuar “barazi dhe integrim të plotë” të romëve, duke përfshirë rritjen e përfaqësimit të tyre në sektorin publik.

Megjithatë, në Shqipëri, e cila ishte një nga nënshkruesit, organizatat rome thonë se nuk ka pasur përparim të prekshëm, sepse nuk ka pasur vullnet politik për të bërë ndryshimet e nevojshme legjislative.

“Nga deklarata e Poznanit ka mbetur vetëm nënshkrimi i kryeministrit dhe angazhimi i qeverisë shqiptare për ta zbatuar atë”, tha Gentian Sejrani, kreu i “Drejtësia Sociale”, e cila ofron mbështetje ligjore për komunitetet kryesisht rome dhe egjiptiane.

“Në fakt, nuk ka pasur vullnet politik për ta zbatuar atë, pasi që nga ajo kohë nuk ka pasur asnjë ndryshim ligjor në lidhje me bazën ligjore për punësimin apo për statusin e nëpunësit civil në sektorin publik.”

“Që kjo të ndodhë… duhet të ketë një përmirësim në kuadrin ligjor duke përcaktuar diskriminimin pozitiv për anëtarët e komunitetit rom dhe egjiptian, qoftë si punonjës të administratës civile apo për të marrë statusin e punonjësit civil.”, tha Sejrani për BIRN.

“Nëse nuk ka ndryshim ligjor, do të thotë se nuk ka vullnet për ta zbatuar atë.”

Angazhime të pazbatuara

Romët në Shqipëri prej kohësh përballen me probleme përsa i përket punësimit, arsimimit dhe strehimit. Sipas deklaratës së Poznanit, qeveritë u zotuan të “rrisin shkallën e punësimit të romëve në sektorin publik në shkallën proporcionale të pjesëmarrjes së romëve në popullatën e përgjithshme” dhe “të rrisin shkallën e punësimit midis romëve në të paktën 25 për qind”.

Qeveritë gjithashtu u angazhuan, aty ku është e mundur, të legalizojnë të gjitha vendbanimet joformale rome ose t’u sigurojnë atyre “strehim të përhershëm, të denjë dhe të përballueshëm” dhe të shtojnë regjistrimin dhe shkallën e përfundimit arsimit fillor të romëve në 90 për qind dhe, në terma të arsimit të mesëm, në 50 për qind.

Më tej, ato u zotuan të garantojnë që të gjithë romët të regjistrohen në regjistrat civilë dhe t’i mbrojnë ata nga diskriminimi. Por të paktën në rastin e Shqipërisë, asnjë nga angazhimet nuk është zbatuar, tha Romina Sefa, drejtore ekzekutive e organizatës për të drejtat e romëve Qendra për Advokim Social.

“Përsa i përket deklaratës së Poznanit, shumica e angazhimeve të ndërmarra ende nuk janë zbatuar apo buxhetuar nga institucionet përgjegjëse”, tha Sefa për BIRN. Ajo tha se “asnjë përpjekje serioze” nuk ishte bërë nga autoritetet përgjegjëse për të rritur përfaqësimin e romëve në sektorin publik. Romët vazhdojnë të jenë gjithnjë e më shumë të përjashtuar nga proceset politike dhe vendimmarrëse.

Në një konferencë në Tiranë në prill, Etleva Sheshi, drejtoreshë e Drejtorisë së Politikave të Përfshirjes Sociale dhe Barazisë Gjinore në Ministrinë e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale, tha se për sa kohë që aplikantëve nuk u kërkohet të deklarojnë përkatësinë e tyre etnike gjatë procesit të rekrutimit, është e pamundur të kemi të dhëna të sakta se sa romë janë të punësuar në sektorin publik.

Sipas aktivistëve romë, gjatë dy viteve të fundit vetëm 10 romë aplikuan për punë në sektorin publik të Shqipërisë. Asnjë nuk u pranua. Robert Gajda, Komisioneri i Shqipërisë për Mbrojtjen nga Diskriminimi, tha se diskriminimi ishte i dukshëm nëse organet publike e pranojnë apo jo atë.

“Edhe pse organet publike thonë se nuk kanë të dhëna për përkatësinë etnike të aplikantëve, ata ende bëjnë dallime për shkak të njohjes joformale që gëzojnë”, tha Gajda. Sfidat ligjore ndaj një diskriminimi të tillë janë pa ndryshim të suksesshme, shtoi ai. Ministria e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale nuk iu përgjigj pyetjeve se sa romë janë të punësuar në sektorin publik.

Dyshime për censin e popullsisë

Kritikët thonë se diskriminimi fillon me nën numërimin e romëve në censin e popullsisë. Censi i fundit u krye në vitin 2023, por rezultatet ende nuk janë shpallur; të gjitha pakicat në Shqipëri sfiduan rezultatet e censit të mëparshëm të popullsisë në vitin 2011, i cili zbuloi se pakicat etnike përbëjnë më pak se 1.5 për qind të popullsisë.

Duke nën numëruar pakicat, kritikët thonë se shteti është në gjendje të kufizojë sasinë e parave që duhet të ndahen nga buxheti për ato komunitete. Rreth 12,000 njerëz u regjistruan si romë ose egjiptianë në censin e vitit 2011, megjithatë çdo vit që nga viti 2019, mesatarisht rreth 11,700 fëmijëve romë dhe egjiptianë u janë dhënë libra shkollorë falas nga Ministria e Arsimit e Shqipërisë, sipas përgjigjes së ministrisë ndaj një kërkese për të drejtë informimi të paraqitur nga BIRN në 2021.

Nëse shifrat e reja të censit ndryshojnë sërish në mënyrë dramatike nga ato të Ministrisë së Arsimit, “ne do ta kontestojmë këtë gjë dhe kemi argumente dhe prova zyrtare”, tha Sejrani./Reporter.al

Nga Evarist Beqiri

Në fillim të shkurtit 1902, u mblodh në Paris, Kongresi 1-rë i Xhonturqve ose thënë ndryshe Kongresi i Opozitës Liberale Osmane. Fotografia që po sjellim është botuar në një nga revistat e përjavshme italiane më të lexuara të kohës “L’illustrazione italiana”, më 15 shkurt 1902.

Në qendër të fotografisë gjendet Princi i kurorës Sabahaddin-i (Sabahedin) dhe në të djathtë të tij gjendet Ismail Qemal Bej Vlora.

Njëkohësisht po publikojmë për herë të parë edhe artikullin për Kongresin Otoman, të publikuar nga gazeta franceze “Le Bloc”, i shkruar nga Xhorxh Klemanso (Georges Benjamin Clemenceau 1841-1929), më 22 shkurt 1902.

Aty pasqyrohet edhe zgjedhja e Ismail Qemal në Komitetin e Përhershëm. Kjo gazetë përgatitej dhe botohej asokohe nga Xhorxh Klemanso, burrështetas francez, mjek dhe gazetar, i cili më pas do të bëhej edhe kryeministër i Francës.

Ismail Qemali kishte spikatur në qarqet intelektuale turke edhe në ato evropiane si përkrahës i parimeve liberale. Ai përkrahte parimin e decentralizimit të Perandorisë Osmane, respektimin e të drejtave kombëtare dhe rivendosjen e kushtetutës osmane.

Ismail Qemal Vlora ishte një figurë kyçe si e Lëvizjes Kombëtare Shqiptare ashtu edhe e Revolucionit të Turqve të Rinj. Ismail Qemali, së bashku me eksponentë të tjerë të Lëvizjes Kombëtare Shqiptare si Ibrahim Temo, Dervish Hima, Jashar Erebara etj., u përfshinë në lëvizjen e Turqve të Rinj (Xhonturqve), duke pasur parasysh synimin e kësaj lëvizjeje për rivendosjen e kushtetutës së vitit 1876.

Ata e shikonin atë si një mundësi për të realizuar të drejtat kombëtare shqiptare. Por, për shkak se Ismail Qemali i mbeti besnik vizionit dhe ideve të tij, ai u nda me Turqit e Rinj që në kongresin e zhvilluar në Paris më 1902, pavarësisht se ai ishte edhe një prej organizatorëve të tij.

Ismail Qemali pas arratisjes së tij të bujshme nga Kostandinopoja më 1 maj 1900, vazhdonte të banonte në Bruksel, ndërkohë dy djemtë e Damat Mahmudit, – princi Sabahedin dhe princi Lutfullah nga familja perandorake osmane – u kthyen nga Egjipti dhe u ngulën me banim në Paris, ku dhe po bënin plane për të thirrur një kongres për të diskutuar situatën në Turqi. Ata shkuan në Bruksel, ku e takuan dhe e ftuan edhe Ismail Qemalin që të merrte pjesë në këtë kongres të liberalëve osmanë, që ishin në azil nëpër Europë.

Ismail Qemali vendosi si kusht kryesor për pjesëmarrjen e tij në këtë kongres, që aty të përfaqësoheshin të gjitha etnitë e Perandorisë, në mënyrë që të formuloheshin dëshirat e të gjithë popujve. Kushtet e tij u pranuan dhe ai shkoi në Paris, ku u mbajt kongresi. Pas debatesh të gjata e të nxehta, shumica e Kongresit të Turqve të Rinj, e kryesuar nga princi Sabahedin dhe e përkrahur nga Ismail Qemali, dha pëlqimin t’u drejtohej një thirrje Fuqive për një regjim në përputhje me parimet e Kushtetutës së 1876. Ky organizim duhet të përfshinte të gjithë elementët etnikë në Turqi, duke u garantuar liri e drejtësi dhe mbrojtje të të drejtave kombëtare të tyre. Por një ndarje e thellë u shënua lidhur me çështjen e ndërhyrjes së huaj. Grupi, i kryesuar nga filozofi Ahmed Riza, i cili këmbëngulte për një pushtet qendror të fortë, e kundërshtonte me forcë çfarëdolloj ndërhyrje të jashtme. Kështu që midis Turqve të Rinj filluan të merrnin formë dy rryma kryesore, njëra që favorizonte nacionalizmin turk dhe tjetra otomanizmin liberal.

Turqit e rinj përkrahnin idenë e pushtetit të qendërzuar, ndërsa kombësitë joturke si shqiptarët dhe armenët ishin për decentralizimin e pushtetit. Ideja që përkrahte Ismail Qemali ishte dhënia e autonomisë për kombësitë joturke në perandori. Ismail Qemali mori pjesë në kongresin e xhonturqve si shqiptar dhe ai kurrë nuk u bë xhonturk. Parulla e Ismail Qemalit ishte: “As me turqit e vjetër as me turqit e rinj, por të punojmë për vatanin.” Ismail Qemali ka bashkëpunuar me xhonturqit vetëm kur kjo ishte në interes të çështjes shqiptare. Ai kishte rezervat e veta ndaj krerëve xhonturq, ashtu si edhe krerët xhonturq kishin rezervat e tyre ndaj Ismail Qemalit.

Megjithatë, xhonturqit kishin nevojë për burra shteti dhe njerëz të kalibrit të Ismail Qemal Vlorës. Ata i propozuan atij kryesimin e organit të tyre më prestigjioz të shtypit, gazetës “Osmanllë”. Ai nuk e pranoi propozimin, për arsye se, siç thoshin xhonturqit, “Ismail Qemali përpara çdo gjëje mendon për Shqipërinë.”. Sejfi Vllamasi, në librin “Ballafaqime politike”, shkruan se: “Ismail Qemali, i shquar si diplomat e patriot shqiptar, dhe me një prestigj të konsiderueshëm në Shqipëri e në Turqi dhe jashtë kufijve të perandorisë, peshonte rëndë. Për këtë shkak, xhonturqit e urrenin dhe ia kishin frikën.”.

Ismail Qemali e shikonte bashkëpunimin me Turqit e Rinj si pjesë e luftës së përbashkët të shqiptarëve dhe turqve për vendosjen e rendit kushtetues në Perandorinë Osmane. Por, nga ana tjetër, ai kërkonte të ruante pavarësinë e Lëvizjes Kombëtare Shqiptare nga lëvizja xhonturke. Ai nuk dëshironte që shqiptarët të identifikoheshin si turq, osmanë apo myslimanë. Siç do të tregonin më pas faktet, politika dritëshkurtër dhe nacionaliste e xhonturqve, vuri në rrezik jo vetëm ekzistencën e popullit shqiptar, por edhe vetë ekzistencën e pavarur të kombit turk, i cili shpëtoi vetëm falë revolucionit të udhëhequr nga Mustafa Qemali.

Ismail Qemali e shikonte vijimin e bashkëpunimit midis turqve dhe shqiptarëve në luftën e përbashkët për ta futur Turqinë në rrugën e reformimit dhe njohjes së të drejtave kombëtare dhe autonomisë për popujt brenda Perandorisë, duke u dhënë atyre autonomi sa më të gjerë në përputhje me nenin 23 të Traktatit të Berlinit. Largpamësia politike e Ismail Qemalit shfaqet edhe në letrën e datës 18 tetor 1900, nga Brukseli, ku pasqyrohen mendimet e shprehura nga Ismail Qemali lidhur me të ardhmen e Perandorisë Osmane. Pavarësisht verbërisë proverbiale të xhonturqve, Ismail Qemali e kishte kuptuar që herët rrezikun që u kanosej shqiptarëve nga shpërbërja e Perandorisë Osmane. Nuk do të kalonte asnjë dekadë dhe parashikimet e Ismail Qemalit do të bëheshin realitet.

Sytë nga Perëndimi

Ismail Qemali ishte një shqiptar, i cili i përkiste fesë myslimane. Si mysliman dhe anëtar i Perandorisë, ai ishte për ruajtjen e Perandorisë Osmane. Por njëkohësisht si shqiptar, ai mbështeste një qeverisje të decentralizuar, e cila do të bënte të mundur autonominë e Shqipërisë. Në grupin e xhonturqve të Ahmed Riza-it, ai shikonte jo vetëm tendencën për një qeverisje të centralizuar, por edhe dëshirën për dominim të elementëve turq në Perandori.

Ismail Qemali përkrahte grupin e princit Sabahedin, pasi aty shikonte mundësinë për të fituar më shumë të drejta dhe liri për shqiptarët si grup etnik. Në këtë periudhë, aktiviteti i Ismail Qemalit fokusohej njëkohësisht te rrëzimi i sulltan Abdyl Hamidit II dhe në lëvizjen kombëtare shqiptare, e cila ishte duke fituar terren gradualisht. Prandaj, ai hartoi edhe një projekt për fillimin e një revolucioni kundër sulltanit nga provinca e Tripolitanisë. Ismail Qemali përkrahte decentralizimin e thellë të Perandorisë Osmane, dhe sigurimin e të drejtave të barabarta për të gjithë nënshtetasit pa dallim kombësie dhe feje.

Ismail Qemali ishte mbrujtur me konceptet liberale, prandaj e shikonte të ndërlidhur zhvillimin ekonomik të vendit me depërtimin e kapitalit të huaj. Në lëvizjen kombëtare shqiptare ai përkrahu fillimisht autonominë kulturore dhe më pas autonominë politike dhe administrative nën Perandorinë Osmane. Këtë stad Ismail Qemali e shikonte të nevojshëm për mbrojtjen dhe konsolidimin e shtetit të ri dhe si pararendës të formimit të shtetit të pavarur shqiptar.

Ismail Qemali mendonte se krijimi i një shteti shqiptar të fuqishëm do të pengonte shtrirjen e mëtejshme të sllavizmit në Ballkan dhe afrimin e Rusisë në Mesdhe. Kjo doktrinë qëndronte në themel të programit politik të Ismail Qemalit dhe po ky koncept qëndron edhe sot në themelet e aleancave strategjike të shtetit shqiptar. Ismail Qemali i drejtoi sytë e shqiptarëve nga Perëndimi. Ai nuk bënte pjesë në grupin e atyre që i kishin sytë nga Lindja dhe ndiheshin më tepër myslimanë dhe turq, sesa ndiheshin shqiptarë. Ai bënte pjesë në grupin e atyre shqiptarëve që e vendosnin kombin mbi fenë dhe mundësuan krijimin e kombit shqiptar mbi tri fe të ndryshme. Ismail Qemal Vlora u përpoq që ta përmirësonte Perandorinë Osmane, së cilës i shërbeu me zell dhe i kushtoi një pjesë të mirë të jetës së tij.

Në fund, Ismail Qemal Vlora veproi njësoj si baballarët e kombit dhe hartuesit e Deklaratës së Pavarësisë amerikane në vitin 1776, të cilët pavarësisht se i kishin shërbyer Perandorisë Britanike, në fund e luftuan shtypjen e padrejtë dhe e udhëhoqën kombin e tyre drejt lirisë dhe pavarësisë. Thomas Jefferson deklaronte se: “Nuk ka njeri në Perandorinë Britanike që ta dojë më shumë se unë bashkëjetesën me Britaninë e Madhe. Por, në emër të Zotit që më ka bërë, më mirë vdes sesa ta lejoj këtë bashkim me ato kushte që propozon Parlamenti Britanik; dhe në këtë rast mendoj se përfaqësoj ndjenjat e Amerikës.”. Një ide e ngjashme do të vërtitej edhe në mendjen e Ismail Qemalit, për raportet turko-shqiptare, 136-vite më pas kur ai shpalli Pavarësinë e Shqipërisë në Vlorë…