Kërkohet një vend varri për Kadarenë, por ai e pati gjetur vetë…

Kryeministri Edi Rama  mban fjalën në ceremoninë shtetërore të varrimit të Ismail Kadaresë

Po montohej për një shfaqje sonte në darkë. Lëreni aty. Nuk ka më mirë. Askujt nuk do ti shkonte në mëndje rastësia që solli këtu enkas për Ismailin dhe më mirë sesa nën hijen e saj, shqiptares që I takon botës, asesi tjetër nuk mund të bëhej ceremonia e përcjelljes nga jeta të shqiptarit që I takon botës.

Nën hijen e shenjtores së tij të dashur, Ismaili symbyllur do të ndihej i marrë në mbrojtje nga të tërë ata që s’e donin.

Kur edhe Helna do më sillte fjalë se donte veç fjalën time, duke i qëndruar besnike Isit të saj, i cili kishte një alergji të rënde nderimet e sidomos fjalimet, zgjodhi të keqen më të vogël. Një fjalim të pashmangshëm, të paktën nga dikush që nuk flet thjesht se e kërkon detyra, por edhe si dikush që ismail e lidh te kënaqësia e bisedave jo të shpeshta. Ky nder kaq i posaçëm, përveçse një barrë e rëndë përgjegjësia, mu pranë arkëmortit të njeriut që ngjiti gjuhën shqipe në majën më të paarritur. ndërsa letërsinë shqipe në panteonin e mbarë botës, mu bë një siklet i ububushëm. Po aq i rrallë sa dalje në një provim para fytyrës tallëse të Ismailit, me tubimet nderimet, fjalimet. Në fakt sa e mora vesh që vdiq, dhe mendova pashmangshmërinë e përgatitjes ceremoniale, më është bërë si një pullë poste që s’më ndahet nga sytë pamja e tij e sëkëlldisur gjatë ceremonisë së gradimit nga vetë presidenti i Francës.

Sa e mora vesh që vdiq e mendova pashmangshmërinë e përgatijes së ceremonialit, bashkë me pamundësinë për të shmangur përfshirjen për këtë tubim, fjalim, më është bërë si pullë poste që s’më ndahet nga sytë pamja e tij e sëkëlldisur gjatë ceremonisë së gradimit me shkallën më të lartë të udhrit të Legjinionit të Nderit nga vetë presidenti I Francës, Macron në Pallatin  Brigadave

Qysh se filluan të merrnin jetë komisioni i posacëm shtetëror i ceremonialit funebër dhe paralelisht përplasjet e opinioneve në skenë e prapaskenë për këtë dhe në vendvarrimin e tij u ndjeva personazh I kurthit të fundit letrar të Ismail Kadaresë. Unë, si nëpunësi në pallatin e zgjëndërt të atyre ëndrrave. Kërkohej një varr, kush mundej thoshte të vetën si në një garë të vetëshpallur ethesh letrare ku ai apo ajo që do të gjente vendin ideal për gropën e trupit të pajetë të autorit të Gjeneralit të ushtrisë së vdekur dhe komisionit të festës do të siguronte dhe vendin më pranë tij në botën tjetër.

Unë, si nëpunësi në pallatin e zgjëndërt të atyre ëndrrave. Kërkohej një varr, kush mundej thoshte të vetën si në një garë të vetëshpallur ethesh letrare ku ai apo ajo që do të gjente vendin ideal për gropën e trupit të pajetë të autorit të Gjeneralit të ushtrisë së vdekur dhe komisionit të festës do të siguronte dhe vendin më pranë tij në botën tjetër.

…

…Cmë panë sytë e cmë tha mendja duke u marrë me funeralin tënd. Së paku më duhet të të falenderoj për këtë telefonovelë të pashkruar e cila është padiskutim për mua ajo shenja që shkruaje se do të bëje para se do të ikje, më dhe  atë përgjigje që nuk ta mora dot së gjalli. Që më thoje nuk shkruaj më. Kur të pyesja po përse jo, ma ktheje: I kam thënë të tëra.

…

Kadare i tha të tëra, skam asnjë dyshim se ky vend s’do ta zhgënjejë kurrë, se ky vend kurrë s’do resht së përsëritur me vete gjithçka Ismail Kadare tha për të. Kadare e meriton të prehet në një banesë të fundit që të jetë vetëm e tij, jo bashkë me dëshmorët, sepse ai as ishte dëshmor dhe as nuk ishte gjëkundi në asnjë qelizë të tij dëshirën apo gatishmërinë për të rënë dëshmor, jo bashkë me vëllezërit Frashëri të cilët ishin ndër fare të paktët që i donte sinqerisht, as nuk ia kanë borxh ti bëjnë vend në varret e tyre. Jo te parku përballe Rognerit as te fusha e gjelbër para kryeministrisë, jo vetëm se një vend i qytetëruar nuk i mban bashkë të gjallët me të vdekurit, pa i ndarë të paktën me distancë për të mos parë përditë me njëri tjetrin, por edhe se kur mendon se Ismaili u ikte sa munde vendeve ku mblidheshin njerëzit.

Kadare jetoi si dëshmitar i një fjale për të cilën mori të tërë lëvdatat dhe nderimet e mundshme të botës dhe të tërë smirën dhe sharjet e mundshme të vendit që e lidi. Nuk e mori çmimin Nobel, por mbeti i vetmi kandidat për të cilin ka një dosje letrash anonime nga bashkatdhetarët e tij. Ai erdhi, shkroi dhe iku. Ne i kemi vetëm një detyrim, t’ia respektojmë ikjen duke i dhënë në kohën dhe vendin e duhur një banesë të fundit ku të mos ndihet i kërcënuar as nga dashuria  e pakërkuar, as nga fqinjësia asnjëherë e padëshiruar, as nga jo e jo nga tubimet e nderimet që i kishte llahtari. Është kërkesë legjitime e Helenës që vendosja e përkohshme në Tufinë të bëhet vetëm me praninë e familjarëve. Ky do ishte edhe vullneti i Ismailit, prandaj në emër të saj u kërkoj respektimin e këtij vullneti.