Vështrimi i thelluar/ Europa pa Amerikën: Një kontinent në tehun e thikës

Është 22 mars 2030. Në mjegullën e pranverës së hershme, zhurma e motorëve të tankeve çan ajrin. Lart në qiell, raketat dhe avionët luftarakë vërshojnë drejt objektivave të tyre, artileria bubullon në distancë dhe turma dronësh ngrihen në qiell. 

Rusët janë në lëvizje. Duke sulmuar nga eksklava ruse e Kaliningradit në lindje dhe nga sateliti i Moskës në Bjellorusi në perëndim, ata godasin mbrojtjen e NATO-s përgjatë Korridorit Suwałki, pjesës së ngushtë të tokës përgjatë kufirit Poloni-Lituani.

Ndërkohë që forcat e NATO-s në Lituani dhe Poloni luftojnë për të ndalur rusët, vendet aleate nxitojnë për të reaguar. Ushtritë në Gjermani, Francë, Itali, Mbretërinë e Bashkuar dhe vendet nordike mobilizohen, por mungon diçka thelbësore.

Si liderët, edhe ushtarët shikojnë nga perëndimi, drejt oqeanit, duke shpresuar për ato anijet luftarake që gjithmonë kanë ardhur në ndihmë të Europës në shekullin e fundit. Por deti ofron vetëm heshtje. Amerikanët nuk po vijnë.

Mandati i dytë i Donald Trump ka përfunduar angazhimin e Shteteve të Bashkuara për mbrojtjen e Europës. Kontinenti qëndron i vetëm, çka përbën një problem të madh për përforcimin e trupave të rrethuar në Lituani.

Që nga themelimi i NATO-s në vitin 1949, një nga rolet kyç të anëtarëve europianë të aleancës ka qenë që t’i rezistojnë një pushtimi derisa SHBA të mbledhë fuqinë e saj të madhe dhe të dërgojë trupa, pajisje dhe furnizime përtej Atlantikut për të fituar luftën afatgjatë. Porte si Roterdami dhe Anverpi ishin parashikuar të ishin pikat e zbarkimit për njerëzit dhe materialet dhe më pas të përdoreshin rrugët dhe hekurudhat për t’u afruar me frontin e luftimeve.

Por planifikuesit nuk e kishin imagjinuar kurrë një NATO pa Shtetet e Bashkuara, dhe për dekada infrastruktura ushtarake e Europës është ndërtuar mbi supozimin e mbështetjes amerikane. Pjesa më e madhe e infrastrukturës transportuese të kontinentit, ndërtuar ose përmirësuar gjatë Luftës së Ftohtë, ende funksionon nga perëndimi në lindje, formësuar nga pritshmëria se përforcimet amerikane do të vinin nga Atlantiku.

Disa nga korridoret më strategjike të kontinentit janë projekte të udhëhequra nga NATO, përfshirë më të zhvilluarin, që shtrihet nga bregdeti holandez deri në anën polake të Korridorit Suwałki. “Këto korridore janë kritike sepse i lejojnë NATO-s dhe aleatëve tanë të arrijnë më shpejt në krahun lindor,” tha zëvendësministri i Mbrojtjes së Lituanisë, Tomas Godliauskas, për POLITICO në një intervistë telefonike.

(Të gjitha projektet e lëvizshmërisë ushtarake, si ato ekzistuese ashtu edhe ato të reja, bazohen në parimin se amerikanët do të vijnë)

Të dy projektet e trashëguara dhe ato të reja të lëvizshmërisë ushtarake mbështeten në supozimin se amerikanët do të vijnë. Një besim që ende nuk është vënë në pikëpyetje në mënyrë serioze, edhe pse angazhimi politik i SHBA-së ndaj Europës tregon shenja gjithnjë e më të mëdha të lodhjes.

“Nëse Shtetet e Bashkuara do të vazhdojnë të jenë të përfshira në NATO apo Europë është një pyetje legjitime,” tha për POLITICO ish-komandanti i Ushtrisë Amerikane në Europë, Ben Hodges. “Jam i shqetësuar për këtë. Shpresoj fort që të mos e ndryshojmë në mënyrë të thellë angazhimin tonë ndaj Europës. Do të ishte një gabim i tmerrshëm për SHBA-në.” 

Por çfarë ndodh nëse Amerika braktis Europën? Realiteti i pakëndshëm është se pa mbështetjen amerikane, zhvendosja e trupave nëpër Europë do të ishte më e ngadaltë, më e kushtueshme dhe e penguar nga një rrjet i çorganizuar bllokimesh logjistike. Në një krizë reale, kjo mund të mos jetë thjesht joefikase, por fatale.

Vetëm për llogari të vetes 

Liderët europianë prej kohësh diskutojnë për autonominë strategjike, por e kanë bërë këtë brenda një sistemi ku Uashingtoni ende kontrollon mjetet themelore të lëvizjes ushtarake. Avionët, anijet, linjat e karburantit, satelitët, mbrojtjen kibernetike dhe standardet e ndër-operueshmërisë që e mbajnë të gjithë sistemin të lidhur.

“Ka kapacitete të rëndësishme, nga të cilat varemi nga SHBA,” tha Kimberley Kruijver, kërkuese në institutin holandez TNO.

Europa nuk ka avionë të mëdhenj transporti, anije ushtarake që mbajnë ngarkesa të mëdha dhe mjete të specializuara për të lëvizur tanke dhe njësi të blinduara. “Mund të lëvizim mjete më të lehta, por jo ato më të rënda,” tha Kruijver.

Jannik Hartmann, bashkëpunëtor në Këshillin Gjerman për Marrëdhëniet me Jashtë, konfirmoi se një tërheqje e SHBA-së, për shembull nga baza ajrore Ramstein në Gjermani, do ta linte Europën pa pajisjet bazë të ngarkimit si rampat dhe vagonët me platforma mbajtëse. Europa gjithashtu ka pak rezerva ushtarake të parapozicionuara, ndërkohë që SHBA i ka shpërndarë furnizimet në Gjermani, Poloni dhe Holandë, tha Kruijver.

Rifurnizimi ajër-më-ajër, jetik në hapësira ajrore të kontestuara, është ende kryesisht fushë e SHBA-së. Mbrojtja e krahut lindor të Europës mbështetet në rrjetet e karburantit të financuara nga NATO dhe SHBA, që shtrihen nëpër kontinent. Nëse Uashingtoni tërhiqet, vende si Franca dhe Gjermania do të detyroheshin të plotësonin boshllëkun, shkroi Hartmann në një postim në LinkedIn.

Varësia shkon përtej logjistikës: Europa varet gjithashtu nga inteligjenca, mbrojtja kibernetike dhe zbulimi i kërcënimeve hibride i ofruar nga SHBA. “Nëse SHBA tërhiqet, inteligjenca në kohë reale dhe survejimi satelitor do të jenë të parët që do ta pësojnë,” tha Simon Van Hoeymissen, studiues në Institutin Mbretëror për Mbrojtjen në Bruksel.

Kapacitetet kibernetike të SHBA luajnë një rol kyç në mbrojtjen e rrjeteve ushtarake të Europës. Pa to, infrastruktura e kontinentit do të bëhej një objektiv i lehtë për sulme kibernetike, sabotime dhe fushata dezinformimi. Edhe me rritje të investimeve, Europa do ta kishte të vështirë të zëvendësonte këto kapacitete në afat të shkurtër, theksoi Hartmann.

Rrugë të bllokuara

Edhe nëse supozojmë se Europa mund të sigurojë vetë asetet e saj, zhvendosja e trupave, tankeve dhe karburantit përmes kontinentit, dhe jo domosdoshmërisht përgjatë rrugës tradicionale perëndim-lindje të NATO-s, do të ishte një sfidë.

Hodges e quajti infrastrukturën europiane “një nga sfidat më të mëdha” për lëvizshmërinë ushtarake.

(Shumica e infrastrukturës së sotme europiane nuk është ndërtuar për përdorim ushtarak)

“Nëse vendos një hedhës raketash Patriot mbi një vagon hekurudhe, a do të përshtatet në çdo tunel? Nëse janë në kolonë, a mund të kalojnë të gjitha urat në mënyrë të sigurt?” pyeti ai. “A mund t’i mbajnë urat në Europën Lindore dhe Jugore tanket që peshojnë 70-75 ton?” 

Përgjigjja është zakonisht jo.

Rrjeti hekurudhor europian nuk është ndërtuar për lëvizje ushtarake në shkallë të gjerë dhe të shpejtë, shkroi Sergei Boeke, këshilltar politik në Komandën e Mbështetjes dhe Aktivizimit të NATO-s në një dokument mbi lëvizshmërinë ushtarake në Europë.

Ura të dobëta, kthesa të mprehta, tunele të ngushta dhe sinjalistikë e vendosur keq. Këto e bëjnë të vështirë lëvizjen e shpejtë të armatimeve të rënda me tren, dhe rrugët nuk janë shumë më të mira. Shenjat e verdha që tregojnë sa peshë mund të mbajë një urë janë bërë të rralla në shumë vende. Dhe ndryshe nga dizajnet e epokës së Luftës së Ftohtë, shumica e infrastrukturës së sotme nuk është menduar për përdorim ushtarak.

Ndërsa pajisjet janë një çështje e dukshme, një tjetër dobësi më pak e dukshme, por ndoshta më e rrezikshme, qëndron te koordinimi.

Në kohë paqeje, burokracia pengon lëvizjen: lejet, rregulloret kombëtare dhe procedurat e ndara e ngadalësojnë gjithçka. Në kohë lufte, një pjesë e kësaj burokracie mund të anashkalohet, por heqja e dokumentacionit nuk e zgjidh problemin themelor: kush e koordinon realisht lëvizjen?

Trupi i vetëm që ndoshta ka një pamje të plotë të lëvizshmërisë ushtarake në Europë nuk ndodhet në kullat prej xhami të selisë së NATO-s në Bruksel, por në një kompleks ushtarak në Ulm, Gjermani. Aty operon JSEC (Komanda e Bashkuar e Mbështetjes dhe Aktivizimit).

Ngarkuar me mbikëqyrjen e rrugëve, pikave të ngushta dhe planifikimit të lëvizjes në kuadër të Rrjetit të Përforcimit dhe Mbështetjes së NATO-s, JSEC harton pikat kritike, planifikon emergjencat dhe monitoron korridoret strategjike që lidhin aleatët kyç, nga Holanda në Poloni dhe nga Greqia në Rumani.

JSEC bie nën autoritetin e komandantit suprem të aleatëve në Europë, një pozitë që gjithmonë mbahet nga një gjeneral amerikan, thekson Hartmann, që do të thotë se udhëheqja e përpjekjes më gjithëpërfshirëse për lëvizshmëri të koordinuar në të gjithë kontinentin ende kalon nga Uashingtoni.

Administrata Trump raportohet se po shqyrton mundësinë që për herë të parë që nga themelimi i aleancës, kjo detyrë t’i kalojë një europiani, duke theksuar rënien e interesit të SHBA-së për mbrojtjen e Europës.

Për më tepër, sipas Van Hoeymissen, koordinimi dhe ndarja e informacionit mes JSEC dhe Bashkimit Europian mbetet e fragmentuar, kryesisht për shkak të ndryshimeve në anëtarësime dhe tensioneve politike ndërmjet vendeve anëtare.

Përgatitja për luftë

Këto sfida koordinimi mund të zbuten përmes stërvitjeve ushtarake ndërmjet vendeve anëtare të BE-së, por ka shqetësime në rritje se SHBA mund të pakësojë pjesëmarrjen në stërvitjet europiane përtej atyre që janë planifikuar tashmë për këtë vit, paralajmëroi Hartmann. “Nëse konfirmohet, do të ishte një goditje e rëndë,” tha ai.

(Një nga mënyrat e pakta për të zbutur këto probleme të koordinimit është përmes stërvitjeve ushtarake)

Po bëhen përpjekje për të përmirësuar situatën. Komandanti i JSEC, gjenerallejtnant Kai Rohrschneider, i tha POLITICO-s se komanda e tij po bashkëpunon me vendet për të vlerësuar dhe përmirësuar “kërkesat minimale operacionale” për rrjetin e transportit.

Ky proces përfshin identifikimin e infrastrukturës dhe nyjeve logjistike kritike, kuptimin e operatorëve dhe mbështetësve të tyre dhe nxitjen e vendeve që të adoptojnë një sistem më fleksibël të lëvizshmërisë ushtarake.

Sa i përket përpjekjeve të Europës për të fituar pavarësi strategjike, Rohrschneider theksoi rolin kyç të kontinentit në forcimin e lëvizshmërisë ushtarake. “E parë nga ky këndvështrim, është një nismë europiane që ka nevojë për më shumë mbështetje” tha ai, duke shtuar se perceptimi është se “Europa po punon vërtet fort për ta arritur këtë.” 

JSEC po bashkëpunon ngushtë me Komisionin Europian dhe sektorin e tij të transportit, DG MOVE, duke mbajtur atë që Rohrschneider e përshkroi si një “shkëmbim të përhershëm” me institucionet e BE-së.

BE po punon për t’u organizuar. Një udhëzim i ri për lëvizshmërinë ushtarake pritet në gjysmën e dytë të vitit 2025. Ky udhëzim synon identifikimin dhe rregullimin e bllokimeve infrastrukturore dhe burokracisë, me temën e lëvizshmërisë tashmë të përfshirë në paketën “ReArm Europe” dhe në dokumentin strategjik për mbrojtjen e BE-së.

Duke folur para Parlamentit Europian më 2 prill, Komisioneri për Transportin Apostolos Tzitzikostas njoftoi se Komisioni po harton një plan të ri për të thjeshtuar rregullat mbi mallrat e rrezikshme, për të hequr kufizimet e vjetra të peshës dhe për të eliminuar bllokimet burokratike.

“Brenda korridoreve kemi një listë me rreth 500 projekte ‘pikë të nxehta’ të lëvizshmërisë ushtarake,” tha ai, duke cituar kontributet nga ministritë kombëtare të mbrojtjes dhe NATO. “Investimet e shpejta dhe afatshkurtra do të përforcojnë urat rrugore dhe hekurudhore, do të zgjerojnë tunelet, do të zgjerojnë infrastrukturën portuale dhe do të shtrojnë linja anësore hekurudhore për të rritur kapacitetin.” 

Shefja e kabinetit të tij, Anna Panagopoulou, më 9 prill sinjalizoi gjithashtu një strategji të ardhshme për portet europiane, për të siguruar që portet e kontinentit të mund të përballojnë kërkesat logjistike të luftës.

Vendet anëtare po marrin gjithashtu nisma dhe po kërkojnë fonde shtesë nga Brukseli.

“Lituania shpreson të sigurojë financim nga BE për projektin e [Korridorit Suwałki],” tha Godliauskas.

Megjithatë, të gjitha këto plane ende mbështeten te modeli i vjetër i ndërtimit të infrastrukturës perëndim-lindje bazuar në një aleancë me SHBA, një supozim që po vihet gjithnjë e më shumë në dyshim.

Nëse amerikanët përfundimisht nuk paraqiten, asnjëra prej këtyre, as korridoret, as portet, as logjistika e ndërtuar me kujdes, mund të mos ketë sukses. Kjo sepse anijet dhe avionët që llogariten janë ende mijëra kilometra larg, të parkuar.

Duke investuar shumë në një strategji lufte të bazuar në mbështetjen amerikane që mund të mos realizohet kurrë, Europa rrezikon të përgatitet për luftën e gabuar, një ku portet dhe plazhet mbeten bosh, ndërsa fabrikat europiane që prodhojnë tanke dhe bazat që stërvisin trupa janë të shkëputura nga fronti. Megjithatë pak ekspertë, apo vendimmarrës, duken të gatshëm të përballen me këtë mundësi.

Nëse amerikanët tërhiqen, “kërcënimi [rus] vetëm do të përkeqësohet,” tha Hodges.

“Nëse rusët mendojnë se Shtetet e Bashkuara nuk do të qëndrojnë të angazhuara, rreziku që ata të marrin një vendim të tmerrshëm rritet,” shpjegoi ai, duke shtuar se “problemi [i lëvizshmërisë ushtarake] duhet zgjidhur, pavarësisht nëse SHBA është aty apo jo.” 

Politico