Nuk ndodhën kurrë, por u kthyen në mit/ 7 histori që ndryshuan kujtesën kolektive!

Kujtesa kolektive shpesh është e mbushur me histori që, megjithëse përsëriten për breza me radhë dhe supozohen të jenë të vërteta, janë larg të qenit fakte të provuara. Narrativat popullore kanë krijuar vazhdimisht mite që, me kalimin e kohës, kanë zëvendësuar të dhënat historike. Ka shumë shembuj të ngjarjeve ose figurave të cilave u atribuohen bëma, karakteristika ose rezultate dramatike që në të vërtetë nuk kanë ndodhur kurrë.

1. Gjatësia e vërtetë e Napoleonit

Një nga rastet më të përhapura përfshin Napoleon Bonapartin. “Historia” e përshkruan atë si një njeri me shtat të shkurtër. Megjithatë, të dhënat tregojnë se ai ishte 1.68 metra i gjatë, një shifër që e vendoste atë brenda intervalit mesatar për burrat francezë në shekullin e 19-të. Për më tepër, një studim i botuar në revistën akademike French History, botuar nga Oxford University Press, jo vetëm që konfirmon staturën e francezit, por pohon se kjo ide u ushqye nga propaganda britanike pas-Napoleonit. Imazhi i një Napoleoni “të shkurtër” ishte krijuar për të minuar imazhin e tij politik, pavarësisht se statura e tij ishte krejtësisht standarde për kohën e tij.

2. Ajnshtajni nuk ngeli në matematikë

E vërteta është se, megjithëse ngeli në një provim pranimi në Universitetin e Cyrihut në moshën 16 vjeç, kjo nuk ndodhi për shkak të vështirësive me numrat, por përkundrazi sepse ai ende nuk i kishte zotëruar plotësisht të gjitha lëndët e kërkuara, veçanërisht ato jashtë matematikës dhe fizikës, disiplina në të cilat ai gjithmonë shfaqte aftësi të jashtëzakonshme. Faqja zyrtare e Çmimit Nobel deklaroi se Ajnshtajni, në moshën 15-vjeçare, kishte zotëruar edhe llogaritjen diferenciale dhe integrale. Ky argument bazohet në dokumentacionin akademik të verifikuar nga vetë fondacioni suedez dhe hedh poshtë mitin e vazhdueshëm se ai dikur nuk ishte “i mirë” në matematikë.

3. Shtrigat e Salemit nuk u dogjën

Miti që rrethon shtrigat e Salemit është ndoshta një nga më të kobshëmit. Historia flet për gra të dënuara në turrën e druve në vitin 1692, por ngjarjet e dokumentuara ndryshojnë rrënjësisht. Sipas National Geographic, nga afërsisht 150 persona të akuzuar për magji në Salem dhe qytete të tjera të Massachusettsit, vetëm 20 u dënuan me vdekje dhe asnjë nuk u dogj. Një studim i botuar në “Journal of the American Academy of Psychiatry and the Law” konfirmoi se 19 persona u varën dhe një u shtyp për vdekje nën gurë, por në Salem nuk u krye asnjë ekzekutim me zjarr. Vazhdimësia e imazhit të zjarreve të mëdha ka të ngjarë të jetë për shkak të lidhjes me praktikat e zakonshme në Evropë, por jo në Anglinë e Re (New England).

4. Neroni nuk luante lirë

Në rastin e Zjarrit të Madh të Romës në vitin 64 pas Krishtit, narrativa popullore e portretizon Neronin si atë që “luante lirën” ndërsa qyteti digjej. Shkrimtarë bashkëkohorë të perandorit, si Taciti, pohojnë se perandori nuk ishte në Romë kur filluan flakët, por në Antium. Një detaj tjetër? Lira si instrument as nuk ekzistonte asokohe.

5. Nuk kishte vetëm 300 ‘spartanë’ në Termopile

Historitë epike gjithashtu pësuan adaptime dhe shtrembërime. Në Betejën e famshme të Termopileve, imazhi i Leonidës që luftonte ushtrinë persiane vetëm me 300 spartanë është më i njohuri. Historiani Paul Cartledge, në një libër të botuar nga Oxford University Press, jep detaje se 300 spartanët nuk ishin vetëm. Edhe pse numri i saktë nuk dihet, mendohet se bëhet fjalë për rreth 5,000 dhe 11,000 grekë që përballeshin me persianët, radhët e të cilëve përfshinin midis 70,000 dhe 300,000 luftëtarë.

6. Helmetat e Vikingëve nuk kishin brirë

Një tjetër simbol ikonik i kulturës perëndimore, përkrenarja me brirë e Vikingëve, gjithashtu nuk ka mbështetje arkeologjike. Përkrenaret e veshura nga luftëtarët skandinavë ishin të thjeshta dhe funksionale, pa elementë dekorativë jopraktikë si brirët, të cilët do të shkaktonin lëvizje të kufizuar dhe përbënin rrezik në luftime. Imazhi i përkrenares me brirë u shfaq në shekullin e 19-të, i nxitur nga prodhime teatrale dhe poetike që kërkonin t’i shtonin dramaticitet imazhit të Vikingëve.

7. Zonja Godiva (Lady Godiva) nuk kalëronte lakuriq

Së fundmi, legjenda e Zonjës Godiva që kalëronte lakuriq nëpër rrugë si simbol i rebelimit kundër taksave shtypëse nuk ka bazë në të dhënat bashkëkohore. Edhe pse figura e saj ekzistonte në Angli, historia e udhëtimit të saj të famshëm shfaqet për herë të parë në kronikat dhe poemat e shkruara dy shekuj më vonë. Një analizë e botuar në revistën akademike Albion, botuar nga Cambridge University Press, konfirmon se historia e Godivës doli vetëm në shekullin e 13-të dhe se nuk ka prova dokumentare në të dhënat e shekullit të 11-të që ta mbështesin atë.

Sipas legjendës, Godiva një grua fisnike që kalëronte lakuriq nëpër rrugët e Coventry-t për të protestuar kundër taksave shtypëse të burrit të saj Burri i saj, Leofric, Konti i Mercias, u kishte vënë taksa të rënda banorëve të qytetit dhe Godiva i lutej vazhdimisht që t’i ulte ato. Më në fund ai pranoi ta bënte këtë vetëm nëse ajo do të kalëronte lakuriq nëpër sheshin e qytetit. Godiva, duke i besuar fjalës së tij, u urdhëroi banorëve të qytetit të qëndronin brenda me dritaret e mbyllura dhe kalëroi nëpër rrugët e mbuluara vetëm nga flokët e saj të gjatë. Akti i saj i guximshëm e shtyu Leofricin të mbante fjalën e dhënë dhe të hiqte taksat.

Pra, historia nuk është e shpëton dot nga shtrembërimet dhe rrëfimet fiktive që mund të mbijetojnë për shekuj me radhë. Çdo mit sfidon aftësinë për të dalluar midis asaj që ka ndodhur në të vërtetë dhe asaj që ekzistonte vetëm në imagjinatën kolektive.