Shkruar nga: Dushica Radeka Gjorgjeviq
Në samitin e NATO-s në Hagë në fund të qershorit, u vendos që Shqipëria do të priste anëtarët e Aleancës pas dy vitesh. Turqia do të jetë atje në vitin 2026, vitin e kaluar ishte SHBA-ja, përpara kësaj Lituania, Spanja…
Si arriti Shqipëria diçka që, sipas Edi Ramës, ishte e paimagjinueshme disa vite më parë?
Krahasuar, le të themi, me Malin e Zi dhe Maqedoninë e Veriut, Shqipëria u pranua në NATO shumë më herët. Mali i Zi u bë anëtar në vitin 2017, dhe Maqedonia e Veriut në vitin 2020. Kur diskutohet bashkëpunimi midis Tiranës dhe NATO-s, më shpesh thuhet se në mars të vitit 2024, baza e parë ajrore e NATO-s në Ballkanin Perëndimor u hap në Shqipëri, në aeroportin e Kuçovës, se autoritetet shqiptare dhe NATO janë në negociata për financimin e ndërtimit të një baze detare në Porto Romano, pjesa ushtarake e portit të Durrësit, dhe se ushtarët shqiptarë po marrin pjesë në misione jashtë vendit, 500 prej tyre këtë vit.
Shqipëria e ka provuar tashmë mundësinë për të organizuar një samit të madh, duke pritur gati 50 udhëheqës në samitin e Komunitetit Politik Evropian këtë vit. Vitin e kaluar, ajo priti Samitin Ukrainë-Evropë Juglindore dhe në vitin 2022, Samitin BE-Ballkan Perëndimor.
Fakti që do të presë samitin e NATO-s pas dy vitesh, sipas Gert Selenicës , kryeredaktorit të lajmeve në RTA 1 në Tiranë, është me rëndësi strategjike jo vetëm për Shqipërinë, por edhe për të gjithë rajonin.
Selenica i thotë Kosova Online se NATO ka qëllime të rëndësishme në Shqipëri.
“Kemi bazën ajrore të Kuçovës, e cila po bëhet një qendër për stërvitjet strategjike të NATO-s. Kemi manovrat ushtarake ‘Mbrojtësit e Evropës’ që mbahen vit pas viti, ndonjëherë në Kosovë, ndonjëherë në Shqipëri dhe ndonjëherë në të dy vendet njëkohësisht. Kompleksi i dikurshëm i ‘të voglit’ dhe ‘të madhit’ nuk ekziston më dhe kjo është një shenjë shumë e mirë që mendoj se do të ketë ndikim edhe në aspektin politik. Vendi ynë nuk është më një objektiv kritikash dhe fakti që është në qendër të këtyre axhendave ka avantazhet e veta, si në aspektin e vëmendjes më të madhe ndërkombëtare, ashtu edhe në aspektin e përfaqësimit në strukturën gjigante që është aleanca kryesore ushtarake në të gjithë botën”, beson Selenica.
Duke parë që Shqipëria ka qenë, siç thotë ai, një studente e mirë e Ballkanit, Brukseli dhe Uashingtoni duan ta ndihmojnë më shumë dhe ta stimulojnë atë.
“Ata duan ta vendosin vendin tonë në ballë të proceseve që po zhvillohen me shpejtësi. Kjo reflektohet në hapjen rekord të grupeve të kapitujve (në negociatat për integrimin evropian). Siç tha komisioneri Kos, grupi i fundit i kapitujve do të hapet në vjeshtë, pastaj do të fillojnë proceset për hapjen e negociatave, me qëllim përfundimin e tyre deri në vitin 2030”, vëren bashkëbiseduesi ynë, i cili vlerëson se Shqipëria po bëhet një ‘lokomotivë’ për rajonin, së bashku me Malin e Zi.
Sipas Selenicës, në rajon nevojitet një ekuilibër gjeopolitik.
“Ne kemi ndikim të madh rus në Ballkan. Kemi Serbinë që lëkundet midis BE-së dhe Putinit. Duket se nevojitet edhe një ekuilibër gjeopolitik në rajon. Sigurisht, sipas mendimit tim, Presidenti i SHBA-së Trump ka marrë vendime të rëndësishme, madje të nevojshme, duke e larguar Aleancën nga pozicionet burokratike dhe duke e transformuar atë në një Aleancë më praktike, e cila kujdeset për veten, për buxhetet e saj të mbrojtjes, megjithëse SHBA-të gjithmonë kanë një rol udhëheqës për të garantuar që Aleanca është e gatshme për të gjitha konfliktet e mundshme, ato që janë aktuale ose ato që mund të shpërthejnë nesër. NATO nuk është vetëm një Aleancë në teori, por një Aleancë që mund t’i rezistojë çdo armiku, pavarësisht se sa i fuqishëm është për sa i përket armëve bërthamore”, vlerësoi Selenica.
Duke parë gjeostrategjikisht, Aleksandra Joksimović, drejtoreshë e Qendrës për Politikë të Jashtme në Beograd, thotë për Kosova Online se Shqipëria është një vend i rëndësishëm për NATO-n sepse, së bashku me Malin e Zi, mbyll daljen detare në Evropë.
“Vendet e samitit të NATO-s alternohen midis anëtarëve të Aleancës dhe, duke qenë se Shqipëria është vendi më i madh në rajon, pritej që Tirana të zgjidhej për të pritur samitin e NATO-s në vitin 2027. Është gjithashtu fakt që Zëvendës Sekretarja e Përgjithshme e NATO-s, Radmila Šekerinska, është një politikane nga Maqedonia e Veriut, gjë që tregon se NATO u jep hapësirë të konsiderueshme vendeve të Ballkanit Perëndimor, domethënë se i kushton vëmendje të madhe rreziqeve të sigurisë që mund të lindin nga Ballkani Perëndimor”, vlerësoi Joksimović.
Shqipëria, siç thotë ai, aktualisht është në fokus kryesisht të Bashkimit Evropian në kontekstin e procesit të përshpejtuar të negociatave për anëtarësim, dhe në këtë kontekst, në Tiranë po mbahen shumë konferenca, takime dhe samite ndërkombëtare.
“Shqipërisë i jepet një shans për t’u paraqitur si një partner ndërkombëtar konstruktiv që nis nisma të caktuara dhe diskuton zgjidhje të caktuara. Çështja e NATO-s është jashtëzakonisht e rëndësishme për Evropën në këtë moment në kontekstin e sigurisë”, thotë drejtori i Qendrës për Politikë të Jashtme.
Çështja nëse Kosova, “avokati” i së cilës është Shqipëria në skenën ndërkombëtare, mund të përfitojë nga fakti që Shqipëria është një vend i rëndësishëm për NATO-n dhe perceptohet si një nga vendet kandidate për anëtarësim në BE më afër këtij qëllimi, shihet nga Joksimović në dimensione më të gjera.
“Si anëtare, Shqipëria mund të ndikojë në Bashkimin Evropian në kontekstin e zhvillimit të mëtejshëm në rajon, përkatësisht një proces të përshpejtuar anëtarësimi, i cili ndoshta do të ishte në interes të të gjithëve, jo vetëm të Prishtinës. Unë nuk do të përqendrohesha domosdoshmërisht vetëm në mundësinë që Shqipëria të ndikojë pozitivisht në të ardhmen e Prishtinës, por ndoshta të rajonit në tërësi”, thotë ajo.
Ai gjithashtu vëren se pa asnjë dilemë, Shqipëria është një nga avokatët e parë të pavarësisë së Kosovës dhe dikush që vazhdimisht e mbështet strategjikisht Prishtinën, edhe pse Tirana dhe Prishtina nuk bien gjithmonë dakord për shumë tema.
Duke komentuar nëse Kosova, e cila dëshiron të bëhet anëtare e NATO-s, mund të përfitojë nga pozicioni që Shqipëria po ndërton për vete brenda NATO-s dhe në rrugën drejt BE-së, Leposava Ognjanoska Stavrovska, lektore në Universitetin Ndërkombëtar të Ballkanit në Shkup , thotë se beson që Shqipëria do të mbrojë kryesisht axhendën e saj politike të brendshme dhe arritjen e prioriteteve të saj strategjike.
“I gjithë pozicioni i saj padyshim mund të kontribuojë në të qenit një aktor më me ndikim në kontekstin rajonal. Por tani për tani, mendoj se qëllimi i Shqipërisë është të paraqitet si një partner i besueshëm dhe i besueshëm, kryesisht për atë që përfaqësojnë Evropa, Bashkimi Evropian dhe NATO. Unë besoj se në vitet e ardhshme, Shqipëria, për të arritur qëllimet e saj strategjike, nuk do të avokojë për ndonjë axhendë tjetër që mund të dëmtojë pozicionin e saj në çështjet evropiane”, tha Ognjanoska Stavrovska për Kosova Online.
Sipas mendimit të saj, NATO dhe Bashkimi Evropian e konsiderojnë Shqipërinë një partner të besueshëm që mund të ndihmojë në arritjen e axhendave të tyre globale, prandaj Tirana përfaqëson një terren të favorshëm për organizimin e takimeve të tilla si samiti i NATO-s, të cilin do ta presë në vitin 2027.
Zgjedhja e vendit pritës për një samit të NATO-s, vëren Ognjanoska Stavrovska, zakonisht bazohet në rëndësinë që dikush dëshiron t’i japë një rajoni të caktuar, por edhe në besueshmërinë e vendit si aleat.
Në vitet e fundit, siç thekson ai, procesi i integrimit evropian në Shqipëri ka arritur të krijojë kohezion në shoqëri, por edhe ta paraqesë Shqipërinë si një vend që është një partner konstruktiv i BE-së dhe NATO-s, të cilat, pavarësisht sfidave aktuale globale, janë ende të përbëra nga i njëjti krah i shteteve anëtare.
“Nga ana tjetër, ajo ka arritur të zhvillohet nga një vend i izoluar ndërkombëtarisht dhe politikisht i mbyllur vitet e fundit në një vend që përfaqëson një terren të favorshëm për organizimin e takimeve të tilla, kryesisht për shkak të hapjes së vendit në përputhje me rritjen e turizmit, investimeve në infrastrukturë, por edhe faktit se është një vend në rajon që nuk është aq i ngarkuar nga paqëndrueshmëria rajonale e shkaktuar nga mosmarrëveshjet dypalëshe”, thotë bashkëbiseduesi ynë.
Shqipëria, siç vëren ai, ka “jetuar një histori evropiane krejtësisht të ndryshme nga ajo e Maqedonisë” në vitet e fundit.
“Nëse e reduktojmë tonën në pashpresë, historia e Shqipërisë dhe rruga e saj drejt Bashkimit Evropian është një histori entuziazmi”, thotë Ognjanoska Stavrovska.
