Çfarë është Hamasi dhe pse Izraeli i frikësohet ndërhyrjes iraniane?

Nga Irani, furnizime gjithnjë e më të sofistikuara të armëve kanë mbërritur në Gaza. Dhe frika është për raketat me rreze të gjatë që Hezbollahu ka në Liban: armët edhe më të frikshme se raketat e përdorura sot në Gaza…

Sa luftëra ka pasur deri tani në Gaza?

Të paktën shtatë në tetëmbëdhjetë vjet. E para filloi kur ushtria izraelite dhe tetë mijë kolonë u larguan nga Rripi në 2005, duke ia lënë kontrollin Autoritetit Palestinez. Dhe veçanërisht pasi lëvizja islamike Hamas fitoi zgjedhjet në vitin 2007, duke mposhtur Fatahun e Abu Mazen dhe duke marrë nën kontroll këtë territor bregdetar. Një prolog ishte Operacioni Shirat e Verës (2006), pas vrasjes së dy milicëve palestinezë dhe rrëmbimit të ushtarit izraelit Gilad Shalit: Operacioni Cast Lead në 2008, kur Izraeli hyri në Gaza pas lëshimeve të përsëritura të raketave palestineze: në tre javë luftë, 1400 palestinezë dhe 13 izraelitë mbesin të vdekur. I dyti është Operacioni Shtylla e Mbrojtjes (2012), me një sulm me raketa që vrau gjithashtu liderin ushtarak të Hamasit dhe në tetë ditë shkaktoi 177 vdekje palestinezë, gjashtë në mesin e izraelitëve.

Në vitin 2014, ka pasur Operacionin Linja e Mbrojtjes, për të bllokuar raketat dhe për të mbyllur tunelet që lidhin Rripin me Egjiptin: në shtatë javë zjarri, 2,251 palestinezë dhe 74 izraelitë mbetën të vrarë. Dy vjet e gjysmë më parë, në maj 2021, njëmbëdhjetë ditë konflikti, 248 palestinezë (66 fëmijë) dhe trembëdhjetë izraelitë mbetën të vrarë. Edhe majin e kaluar, pati pesë ditë përleshje me Xhihadin Islamik, ku mbetën të vrarë 33 palestinezë dhe dy izraelitë. Tani, lufta e shtatë.

Por pse gjithmonë Gaza?

Që kur Hamasi ka kontrolluar Rripin, Izraeli e ka shpallur atë një “territor armiqësor”. Duke ndërprerë furnizimin me energji elektrike, karburant dhe mallra esenciale për periudha të gjata, si dhe duke bllokuar eksportet. Sulmet me raketa Qassam në qytetet izraelite e kanë përkeqësuar situatën herë pas here. Por pas operacioneve ushtarake, ngecja e Gazës është përdorur edhe politikisht nga lojtarët kryesorë. Nga Hamasi, i cili kontrollon Gazën me grusht të hekurt dhe tani ka ruajtur lidershipin në luftën kundër pushtimit të territoreve palestineze, duke marrë ndihmë financiare dhe ushtarake nga Irani.

Ndarja midis Hamasit dhe palestinezëve të Fatahut të Abu Mazen shërben gjithashtu për të shpjeguar pse konflikti është fokusuar gjithmonë në Gaza.

A ekziston rreziku që palestinezët e Abu Mazen të përfshihen?

Në Bregun Perëndimor, Abu Mazen, tani i moshuar dhe i sëmurë, ka qenë president i Autoritetit Palestinez që nga viti 2006. Mandati i tij ka skaduar gati pesëmbëdhjetë vjet më parë, por ai nuk shkon kurrë në zgjedhje, sepse të gjitha zgjedhjet kanë parashikuar gjithmonë një fitore të Hamasit. Gjatë presidencës amerikane të Trump, dhe falë Marrëveshjes së Abrahamit të nënshkruar në vitin 2020 nga Izraeli me disa vende të Gjirit si Arabia Saudite, armiku historik i Turqisë dhe Iranit, u njoftua me një shi me para në Bregun Perëndimor të Abu Mazen, gjithnjë e më i korruptuar dhe i varur nga ndërkombëtarët.

Ndihma me 50 miliardë dollarë deri në vitin 2030, së bashku me premtimin e një GDP të dyfishuar, një milion vende pune, reduktimin e varfërisë me 50%, rritjen e eksporteve  me 17 në 40% të PBB-së, një renditje e Bankës Botërore e barabartë me atë të Katarit, e kanë dobësuar shumë solidaritetin palestinez. Sidomos kur SHBA zhvendosi ambasadën në Jerusalem, duke njohur qytetin e përjetshëm si kryeqytetin e Izraelit dhe në të njëjtën kohë duke prishur marrëveshjen bërthamore iraniane, reagimet e AP-së ishin pothuajse zero. Kjo, ndërkohë që në Bregun Perëndimor kolonët e paligjshëm izraelitë janë bërë mbi 700 mijë dhe nuk kanë pushuar kurrë së pushtuari tokat palestineze, kundër marrëveshjeve ndërkombëtare.

Çfarë është Hamasi?

I lindur në vitet 1980, gjatë protestës palestineze të Intifadës së Parë, ajo e shpall Izraelin të papajtueshëm me një Republikë Islamike të Palestinës. Dhe Izraeli, si SHBA dhe BE, e konsiderojnë atë një organizatë terroriste. Hamasi gëzon miqësinë e një sponsori të madh politik si Turqia e Rexhep Erdoganit, e cila është përpjekur të detyrojë bllokadën izraelite rreth Rripit që nga viti 2010. Sipas inteligjencës izraelite dhe vetë Abu Mazen, megjithatë, sot Irani është mbi të gjitha miku i madh i Hamasit. Financimi direkt është rreth 6 milionë dollarë në muaj, i cili është rritur në 30 vitet e fundit. Një shumë e paguar nëpërmjet islamistëve të Hezbollahut që kontrollojnë Libanin jugor, Hezbollahu janë shiitë si ajatollahët e Teheranit dhe po luftojnë, si Hamasi, për shkatërrimin e Izraelit fqinj.

Pse Izraeli i frikësohet ndërhyrjes iraniane?

Sepse iranianët konsiderohen si armiku numër një. Për shkak të programit atomik, të rifilluar në vitin 2002, i cili sipas OKB-së ka edhe qëllime ushtarake dhe shkel Traktatin Ndërkombëtar të Mospërhapjes Bërthamore. Teherani financon gjithashtu Lëvizjen Xhihad në Palestinë, e cila është përgjegjëse për shumë sulme vetëvrasëse. Nga Irani, furnizime gjithnjë e më të sofistikuara të armëve kanë mbërritur në Gaza. Dhe frika është për raketat me rreze të gjatë që Hezbollahu ka në Liban: armët edhe më të frikshme se raketat në Gaza.

Çfarë ndodhi me negociatat e paqes?

Ata nuk ekzistojnë prej vitesh. Ata tani e quajnë paqen e pamundur mes palestinezëve dhe izraelitëve. Një nga konfliktet më të gjata në historinë moderne. Nga viti 1946 e deri më sot, Asambleja e Përgjithshme e OKB-së ka miratuar 700 rezoluta dhe Këshilli i Sigurimit ka votuar për më shumë se 100. Komuniteti ndërkombëtar ka shqyrtuar të paktën 20 plane paqeje. Por pas 56 vitesh pushtim të territoreve palestineze, tani që kemi hyrë në luftën e pesëmbëdhjetë mes arabëve dhe izraelitëve në më shumë se 70 vjet dhe çdo zgjidhje duket shumë e largët./pamfleti