Edi Rama flet butë në vjeshtë, premton në pranverë dhe shemb me fadromë në korrik

Nga Sonila Meço

Në një reportazh shterues, gazetarja e njohur Lindita Çela e kthen vëmendjen nga përpjekja e sforcuar e “spektaklit” qeveritar në Theth tek zhvatja e pronave në Ksamil; nga ana e dukshme e tradhëtisë së Thethit tek ana e errët e “Maldiveve të Evropës”.

Çela fakton se si është tjetërsuar pasuria publike në një nga zonat më të lakmuara bregdetare të Shqipërisë, përmes dokumenteve të falsifikuara, vendimeve të dyshimta gjyqësore dhe një shteti të dorëzuar tek krimi i organizuar. Qyteza e dikurshme është sot një makth për të gjithë: një vend ku krimi i organizuar dhe interesat politike kanë lënë vulën e tyre të shëmtisë.

Por në Ksamil nuk ka ende asnjë plan në skaletën e “Redaktorit” për ndërhyrje, sa kohë Thethi në veri përmbush e tejkalon nevojat emergjente të propagandës: diversion në narrativën publike që po mbushej me tymin toksik të Elbasanit, hetimet e munguara për inceneratorët, raportet ndërkombëtare për masakrën zgjedhore.

Strategjia është e njohur:

Zbulohet korrupsioni i radhës? Shemb një kafene.

Del një emër i ri nga SPAK?

Hidhe një lokal në erë.

Fryhet pak drejtësia?

Spastro Thethin.

Krijo tym. Hiqu si reformator. Mbyll qarkun e gënjeshtrës.

Dhe për ta plotësuar gjer në skaj e sinqerisht arsyen e pyetjes “pse tani e pse në Theth” le ta themi troç se Rama e bën këtë tani dhe atje sepse tani dhe atje mundet. Ka marrë mandatin. Fuqishëm. Me 83 ulëse në kuvend. Ka kontroll të gjerë institucional. Ka popull që do të mashtrohet më shumë se një herë. Ka median të blerë ose të trembur. Ndaj koha për të shembur është gjithmonë tani.

Por ky është edhe rasti i dështimit kolektiv: kur banori voton atë që i jep fjalën dhe mandej i shemb shtëpinë, kemi jo thjesht abuzim pushteti, por edhe mungesë kujtese kolektive. Dhe mungesa e memorjes është terreni më pjellor për sundimin arbitrar.

T’i marrim me radhë:

Kryeministri ka zgjedhur sërish të flasë me pathos për Thethin, duke denoncuar me emra, me tone të larta dhe me retorikë puritane ndërtimet që, sipas tij, cenojnë zemrën e kësaj zone magjike. Dhe ndërsa ngazëllehet me shkatërrimin e “fshatit turistik të kriminelit”, në Theth, aty ku guri dhe qetësia malore i kanë rezistuar shekujve, zbresin fadromat e shtetit në kulmin e sezonit turistik. Atëherë kur banorët rreken të ruajnë një ekonomi të brishtë me mjete modeste: dhoma për turistë, han, kafe, strehë mikpritjeje. Krejt papritur për shtetin, këto janë “ndërtime pa leje” që duhen shembur menjëherë. Në emër të ligjit.

Por në raportin midis shtetit dhe qytetarit, një nga parimet themelore të së drejtës administrative është siguria juridike, pra e drejta e individit për të vepruar mbi bazën e pritshmërive të arsyeshme që burojnë nga sjellja e vet shtetit.

Gjatë fushatës për mandatin e katërt, Edi Rama vizitoi Thethin dhe u shpreh qartazi: ndërtimet e banorëve do të legalizoheshin, gjobat do të faleshin dhe shteti do të investonte në infrastrukturë për të mbështetur turizmin vendas. Banorët u nxitën publikisht të investonin në tokat e tyre të trashëguara dhe të zhvillonin kapacitetet mikpritëse.

Kur një autoritet i lartë i shtetit fton qytetarët të ndërtojnë në tokën e tyre, u garanton falje gjobash dhe mbështetje infrastrukturore, kjo përbën një deklaratë vullneti që krijon besim të ligjshëm tek individi. Ky është parimi i besimit legjitim, një nocion i mbrojtur jo vetëm në sistemet moderne të së drejtës, por edhe nga jurisprudenca e Gjykatës Europiane të të Drejtave të Njeriut.

Ndëshkimi i banorëve tani përbën cënim të rëndë të këtij parimi. Shteti nuk mund të shpallë se do të legalizojë, të nxisë investime e mandej pa asnjë paralajmërim, të përdorë fadromat për të shkatërruar rezultatet e atij veprimi.

Unë nuk jam juriste, por çdo qytetar i mirinformuar e di se kjo është sjellje arbitrare e administratës, që bie ndesh edhe me nenin 17 të Kushtetutës: ndalimi i ndërhyrjes në pronë pa shkak të ligjshëm e proporcional dhe me të drejtën për një proces të rregullt.

Nëse vërtet qëllimi ishte vendosja e rregullit në Theth, kishte mënyra shumë më të arsyeshme: legalizim me kushte, përfshirje në një plan zhvillimi, bashkëpunim për ruajtjen e identitetit arkitektonik, apo dëmshpërblim për investimet e bëra mbi premtimin publik. Por nuk u ndoq asnjë prej këtyre rrugëve, sepse qëllimi nuk ishte as zbatimi i ligjit, as mbrojtja e natyrës.

E njëjta skemë në bregdet. U ndërtuan lokale, veranda, tenda, vite me radhë, përmes një marrëveshjeje të heshtur: “bë sikur s’dëgjon, se do të lë të jetosh.” Dhe me të mbaruar zgjedhjet: “vdis!”

Pyetja thelbësore nuk mund të jetë: a është e ligjshme ajo që po ndodh në Theth? Por pse zbatimi i ligjit fillon gjithmonë aty ku mbaron interesi i pushtetit?

P.sh. të fyen logjikën mospërputhja e trajtimit ligjor midis Thethit dhe Ksamilit siç fakton gazetarja e njohur Lindita Çela, apo Thethit e Tiranës. Nëse në Theth ndëshkimi është i menjëhershëm dhe pa rrugëzgjidhje, në Tiranë ndërtimet pa leje legalizohen me vendime “ad hoc”, kthehen në “projekte strategjike” apo përfshihen në plane zhvillimi post factum. Kulla mbi park, kullë mbi shkollë, kullë mbi stadium, kullë mbi liqen dhe më ironikja është se në kryeqytet ndodh masakra më e madhe urbane, por pushteti s’e quan krim. Në Theth po.

Andaj pyetja e duhur nuk është pse ndodhi, por pse vijojmë ta pranojmë?

Sepse qytetari shqiptar ka ndërtuar një marrëdhënie toksike me shtetin, kërkon favor, jo të drejtë.

Ndaj edhe kur e gënjejnë, i voton sërish.

Ndaj edhe kur i shembin shtëpinë, pret ndoshta ta ngrejë nesër me një takim me patronazhistin.

Askush nuk mbron ndërtimin pa leje në zonë të mbrojtur. Askush. Por shteti këtë parim duhet ta ruajë si për të fortin edhe të dobëtin. Sepse përndryshe nuk është garant i rendit, por administratori i kontrollit. Dhe qytetari që ende e beson se një fjalë e dhënë nga pushteti ka vlerë, nuk është i pafajshëm.

Prej vitesh Rama ka ndërtuar të njëjtën skemë: premton përpara zgjedhjeve, godet pas tyre. Flet butë në pranverë, shemb me fadromë në korrik. Sepse në këtë vend, fadromën nuk e sjell vetëm shteti. E voton qytetari dhe e çertifikon (pa)drejtësia.