I dyti pas Trump heq maskën dhe dorezat/ Yalta e re sjell surpriza: Afrim me Rusinë dhe Kinën, kurse Europa dhe Japonia…

Ai fermeri që ka ardhur nga Amerika e varfër dhe e margjinalizuar e Maleve të Appalachian, por që është diplomuar në Yale.

Ish-ushtari që shërbeu në Irak.

Kapitalisti sipërmarrës që ishte ndër të parët që ndërtoi ura nga e djathta populiste në botën e Elon Musk.

40-vjeçari që përfaqëson të ardhmen e Trumpizmit.

Në Mynih, zëvendëspresidenti hoqi maskën para botës së tërë.

Ata që nuk kishin një ide të qartë për të, tani mund ta formonin një të tillë pas konferencës strategjike në Gjermani.

“Shok dhe tmerr”, një shprehje e bërë e njohur në një kontekst luftarak, përshkruan shumë mirë efektin e paraqitjes së tij në Kontinentin e Vjetër.

A është ky fundi i një marrëdhënieje speciale, aleancës transatlantike, që ka shënuar historinë tonë nga viti 1947 deri sot?

Cili ka qenë rrugëtimi i djalit “white trash”, i cili në autobiografinë e tij tregon kontekstin e tij familjar të degraduar, varfërinë dhe rënien e vetëvlerësimit të botës ku ka lindur.

Pikërisht ai pati nderin të shpjegonte për establishmentin evropian se deri ku mund të shkojë rishikimi i rendit global të promovuar nga Shtëpia e Bardhë.

Vance ka sulmuar qeveritë aleate dhe ka legalizuar ekstremizmin e djathtë: Ai e bëri këtë në territorin gjerman dhjetë ditë para zgjedhjeve të përgjithshme në këtë vend.

Më shumë se Putin dhe Xi Jinping, evropianët duhet të kenë kujdes nga një “armik i brendshëm”, tha ai: Një ideologji politike që censuron ata që mendojnë ndryshe, i mohon fjalën kundërshtarëve të abortit ose partive filonaziste si AfD gjermane.

“Nëse keni frikë nga votuesit tuaj” — tha ai — “Amerika nuk mund të bëjë asgjë për ju”.

Pas kujtimit të sulmeve të fundit të inspiruara nga xhihadistët në Gjermani, ai akuzoi: “Qytetarët evropianë nuk votuan për të hapur kufijtë për miliona emigrantë”.

Në lidhje me temat kryesore të konferencës strategjike në Mynih: Amerika shqetësohet për sigurinë evropiane dhe mendon se mund të arrihet një marrëveshje midis Rusisë dhe Ukrainës, por “Evropa duhet të bëjë përparime të mëdha në aftësinë për t’u mbrojtur vetë”.

Për sa i përket Putinit, ai shtoi diçka të ndryshme nga ajo që kishte thënë Donald Trump: Ai kërcënoi me sanksione të reja ndaj Rusisë, dhe madje edhe një rritje të presionit ushtarak, nëse Moska nuk tregon “logjikë”.

Konferenca strategjike në Mynih nuk është e panjohur për diskutime që lënë gjurmë.

Atje Putini shpalli në vitin 2007 planet e tij për një rikthim kundër Perëndimit dhe për rindërtimin e sferës së ndikimit carist ose sovjetik, të cilat pak i morën seriozisht: Më pas në 2008 pasoi lufta në Gjeorgji, në 2014 pushtimi i Krimesë, në 2022 Ukraina.

Çfarë mund të nënkuptojë Vance sot?

Përveç tentativës për të eksportuar në Evropë revolucionin kulturor “anti-woke” që po ndodh në Shtetet e Bashkuara, çfarë rendi të ri global mund të jetë duke u zhvilluar?

Një opsion mund të thjeshtohet si Yalta e Re.

Po flasim për samtin e zhvilluar mes fituesve të Luftës së Dytë Botërore (Roosevelt, Churchill, Stalin), të cilët ndanë botën në sfera ndikimi.

Trump do të ishte i gatshëm të jepte më shumë liri veprimi për Putin dhe Xi Jinping në lagjet e Rusisë dhe Kinës; të dobësonte aleancat me Evropën dhe Japoninë; në këmbim të një tregtie globale më të balancuar në favor të SHBA-ve dhe një ndikimi më të madh amerikan në hemisferën perëndimore (nga Amerika Latine në Arktik).

Lidhja politike midis demokracive liberale, ideja e vetë Perëndimit si një civilizim i lidhur nga një pasuri vlerash, është mjaft e huaj për Trump.

Edhe pse Vance, në mënyrën e tij, e ka përmendur atë trashëgimi historike kur ka akuzuar disa qeveri evropiane se po shkelin lirinë e shprehjes.

Shkatërrimi i aleancës atlantike të ndërtuar nga Franklin Roosevelt dhe Harry Truman dhe mbajtur nga të gjithë pasardhësit demokratë ose republikanë ka kundërindikacione të forta.

Ky qëndrim është në kundërshtim me grumbullimin e madh të interesave materiale që lidhin dy brigjet e Atlantikut, përfshirë ato grupe kapitaliste që evropianët i përshkruajnë sot si “oligarkë”, të lidhur me Shtëpinë e Bardhë.

Kthimi i shpinës ndaj Evropës nuk është gjithashtu në përputhje me ambiciet e Vance dhe Elon Musk për të eksportuar Trumpizmin me sloganin MEGA, Bëje Evropën përsëri të Madhe.

Një mundësi tjetër është që kjo histori të jetë një variant i krizave të tjera familjare, episode të trazuar që kanë turbulluar marrëdhënien transatlantike.

Paralele të ngjashme ka pasur.

Nga vendimi i gjeneralit De Gaulle për të braktisur komandën e integruar të NATO-s në kohën e Luftës së Vietnamit, deri te ndarja e Gjermanisë dhe Francës me George W. Bush kur ai pushtoi Irakun në 2003.

Atëherë sekretari i Mbrojtjes i SHBA-ve, Donald Rumsfeld, bëri të famshme titullin e një eseje gjeopolitike: “Amerikanët vijnë nga Marsi, evropianët nga Venusi”.

Rumsfeld më pas bëri një përpjekje për të bërë dallimin midis Evropës së Re – vendeve lindore pro-amerikane – dhe Evropës së vjetër që ai e shihte si të kapur pas së kaluarës.

Një tjetër ndarje ka qenë gjithmonë Lindja e Mesme, ku sot trumpizmi mund të interpretohet nga Netanyahu si një leje për sulm ndaj Iranit.

Vance, me ndërhyrjen e tij në Mynih, ka shkaktuar panik në Evropë, pasi ka kapur dobësi reale.

Gjermanët që shkojnë në zgjedhje më 23 shkurt, sipas sondazheve, nuk i japin një dënim liderit të CDU-së Merz për pranimin e votave të ekstremit të djathtë mbi kufizimet ndaj emigracionit.

Tensionet e lidhura me flukset migratore që menaxhohen keq kanë lëvizur opinionet publike evropiane djathtas — duke filluar nga Franca në vitet 1980 — shumë para se Trump të hynte në politikë.

Lufta tregtare e gjen kontinentin e Vjetër në një pozicion të jashtëzakonshëm dobësie: Ekonomia e tij është e paaftë të përputhet me atë amerikane dhe është shumë më proteksioniste nga sa mendohet, siç e kujtoi Mario Draghi.

Ushtria evropiane që Zelensky kërkon për të siguruar sigurinë e ardhshme të vendit të tij — dyqind mijë ushtarë për t’u dërguar menjëherë në Ukrainë si një parandalues për Rusinë — thjesht nuk ekziston.

Nëse elektroshoku i Vance do të zgjonte opinionet publike nga gjumi i tyre gjeopolitik, kjo do të ishte një nga ato kriza që do ta bënte Evropën të rritej.

Autori është shkrimtar dhe gazetar italian