Ikja masive e të rinjve, formula si t’i bëjmë të qëndrojnë

Rreth 46 mijë shqiptarë lanë Shqipërinë në vitin 2022. Eksodi ishte 10.5% më i lartë se në vitin 2021 dhe 36 mijë ishin të rinj, sipas të dhënave të Instat. I njëjti raport tregon se më pak të rinj shqiptar po futen në tregun e punës. P.sh vetëm 30 mijë studentë janë diplomuar në vitin 2021-2022, rënie me 5.4% nga viti i shkuar.

Të dhëna të tjera, nga BE, tregojnë se ka dhe familje që largohen, jo vetëm individë.

Një faktor me rëndësi në nivelet e larta të emigracionit duke të jetë papunësia, sipas raportit të Westminster Foundation for Democracy. Shqipëria mban vendin e dytë në Ballkan për nivelin më të lartë të papunësisë tek të rinjtë.

Unicef raportoi se 17% e shqiptarëve të moshës 18-24 vjeç që mbaruan shkollën në 2021-2022 nuk janë në punë.

Në tërësi, popullsia e Shqipërisë ka qenë në rënie që nga viti 2001. Sondazhi i fundit mbi arsyet e largimit nga Shqipëria, i kryer nga fondacioni jofitimprurës SwissContact, dhe i përfshirë në një raport të komisionit të përzgjedhur për punët e brendshme në Mbretërinë e Bashkuar, sugjeron se qarku Kukës në veri të Shqipërisë ka parë më shumë se gjysmën e popullsisë të emigrojë që nga viti 1990, me shumicën që shkon në Britaninë e Madhe. Rreth 35% e banorëve aktualë dëshirojnë të largohen nga Kukësi dhe 59% duan të emigrojnë në MB, zbuloi ai.

Sondazhi tregon disa të dhëna më të detajuara nga komuniteti i Kukësit, që dëshiron të largohet. Rreth 37% e tyre thanë se ishte nga papunësia, 35% nga varfëria dhe 58% nga kostoja e jetesës.

Raporti i fundit i Bankës Botërore për rajonin sugjeron se pandemia ka shtyrë më shumë se një të tretën e shqiptarëve në varfëri.

Por shqiptarët kanë edhe nivelin më të ulët të të ardhurave të disponueshme në Europë. Sipas të dhënave më të fundit nga Eurostat, zyra statistikore e Bashkimit Europian, të ardhurat mesatare të disponueshme në BE ishin 18,019 € (15,528 £) për banor, duke arritur vlerën maksimale prej 32,132 € (27,690 £) në Luksemburg dhe vetëm 4,385 €. 3,780 £) në Shqipëri në 2021.

Por pasojat e emigrimit të të rinjve dhe ikjes së trurit janë të rënda dhe janë më të dukshme se kurrë në sistemin e kujdesit shëndetësor shqiptar. Sipas disa raporteve rreth 3.500 personel të kujdesit shëndetësor janë zhvendosur në Gjermani nga Shqipëria në dhjetë vitet e fundit. Largimi i trurit po prek edhe sektorë të tjerë të rëndësishëm si turizmi dhe bujqësia.

Në pesë vitet e fundit Gjermania ka tërhequr shumë të rinj shqiptarë, veçanërisht pasi prezantoi Aktin e Imigracionit të Aftësuar me qëllim që të sjellë më shumë profesionistë të kualifikuar në Gjermani për të plotësuar mungesat e industrisë. Gjermania ka shkuar edhe më tej, duke nënshkruar së fundmi marrëveshje me Bosnje-Hercegovinën dhe Kosovën për ta bërë edhe më të lehtë punësimin e profesionistëve të kujdesit shëndetësor nga ato vende. Në vitin 2022, Gjermania gjithashtu filloi të njohë lejet e drejtimit nga Ballkani Perëndimor për të ndihmuar në plotësimin e vendeve vakante për shoferë.

Vendimi për të emigruar mund të varet nga rrethanat sociale dhe individuale. Megjithatë, varfëria dhe përjashtimi janë forcat shtytëse. Partitë politike i kushtojnë pak vëmendje politikës që mund të rrisë mundësitë. Për shembull, në zgjedhjet vendore të mbajtura në maj 2023, ikja e trurit në Shqipëri dhe migrimi i të rinjve nuk u diskutuan në thellësi.

Shqipëria duhet t’i vlerësojë të rinjtë e saj ndryshe. Ata shpesh shihen përmes prizmit se si kontribuojnë në PBB përmes parave që dërgojnë në shtëpi. Por një ndryshim i politikës mund të bëjë një ndryshim të madh. Për shembull, Irlanda përjetoi një ikje të trurit në vitet 1990, duke humbur të rinjtë shumë të aftë në MB dhe SHBA.

Për të trajtuar këtë, Irlanda ofroi garanci financiare dhe mbështetje për emigrantët që u kthyen. Ndërsa Estonia gjithashtu përmbysi trendin, duke e kthyer imazhin e saj në një lidership teknologjik për të tërhequr rininë e saj.

Megjithatë, Shqipëria nuk mund të trajtojë ikjen e trurit dhe migrimin e të rinjve pa ndihmë. BE-ja duhet të marrë përgjegjësinë si përfituesi kryesor i këtij largimi të trurit dhe të ndajë barrën e gjetjes së një zgjidhjeje.

BE i kushton pak vëmendje përfitimeve të mëdha që merr nga tërheqja e të rinjve shqiptarë. Ndërkohë, e ka mbajtur Shqipërinë në pritje të anëtarësimit në BE për më shumë se dy dekada.

Zgjidhja nuk është ndalimi i migracionit, por inkurajimi i më shumë investimeve, duke i ofruar gjithashtu rajonit akses në tregun e vetëm të BE-së për të injektuar rritje ekonomike dhe mundësi për investime dhe zhvillim social.

BE-ja ka shqetësime për mungesën e reformës në Ballkanin Perëndimor për të drejtat themelore, veçanërisht ndalimin e korrupsionit dhe të paturit e një sistemi ligjor funksional dhe të drejtë, shkalla aktuale e migrimit po rrezikon të ardhmen e rajonit dhe deri në përfundimin e të gjitha reformave të BE-së, do të mbeten pak të rinj shqiptarë.

Në të njëjtën kohë, Shqipëria duhet ta shohë rininë e saj jo vetëm si kontribuues të PBB-së nga jashtë, por edhe si një forcë për ndryshime sociale dhe një të ardhme më të fortë ekonomike./Gazeta ‘SI’