Kanal i fshehtë me Iranin në muajin e mjaltit/ Erdogan po bëhet njeriu i besuar i Donald Trump

The Economist

Ata kanë vazhduar pikërisht aty ku e kishin lënë.

Presidenti i Turqisë, Rexhep Tajip Erdogan, dhe Presidenti Donald Trump po shkëlqenin ndërsa shtrëngonin duart në samitin e NATO-s në Hagë më 24 qershor.

Erdogan dukej po aq optimist pas takimit të tyre, i pari që nga kthimi i Trump në Shtëpinë e Bardhë, më vonë atë ditë.

Presidenti amerikan, njoftoi ai, po pranonte dalëngadalë idenë e zhbllokimit të shitjes së avionëve luftarakë F-35 në Turqi, të bllokuar vite më parë pas blerjes së një sistemi mbrojtës ajror S-400 nga Rusia nga Erdogan.

Falë mirësjelljes së Trump dhe bashkëpunëtorëve të tij, marrëdhëniet e Turqisë me Amerikën, pasi kanë hyrë në thellësi të reja gjatë pjesës më të madhe të dekadës së fundit, po përjetojnë një rinisje të jashtëzakonshme.

Përpjekjet e presidentit amerikan për të imponuar një marrëveshje paqeje në Ukrainë dhe vendimi i tij për të pranuar sërish në grup diktatorin rus Vladimir Putin, e kanë justifikuar Turqinë, partnerin më të besuar të Rusisë në NATO, dhe i kanë ofruar Erdogan një shans për të pritur bisedime për armëpushim.

Zyrtarët turq dhe amerikanë sugjerojnë se një zgjidhje për bllokimin për shkak të F-35 është vetëm çështje kohe.

Trump i ka bërë tashmë një nder udhëheqësit turk duke injoruar teprimet e tij autokratike.

Dhe ai i është drejtuar Erdogan për të krijuar një kanal të fshehtë me Iranin. Në mesin e qershorit, ndërsa raketat izraelite goditën Iranin, Trump thuhet se ishte i përgatitur të dërgonte një delegacion zyrtarësh të lartë në Stamboll për bisedime me iranianët.

Megjithatë, askund marrëdhënia nuk është përmirësuar më shumë sesa në Siri, më parë burimi kryesor i tensionit.

Për vite me radhë, Turqia ka këmbëngulur që trupat amerikane të tërhiqen nga verilindja e Sirisë, ku janë bashkuar me kryengritësit kurdë, dhe t’ia japin sigurinë në rajon ushtrisë së Turqisë dhe përfaqësuesve të saj arabë.

Kjo dëshirë po fillon të bëhet realitet. Më 2 qershor, Tom Barrack, ambasadori amerikan në Turqi, njoftoi se Amerika do të mbyllte shtatë nga bazat e saj ushtarake në Siri, duke lënë vetëm një.

Se Erdogan e dëgjon Trump u bë e qartë në maj, kur ai lehtësoi sanksionet kundër Sirisë, një kërkesë kyçe turke, duke i dhënë fund zyrtarisht ato këtë javë.

Ky vendim ka dhënë tashmë fryte. Në fund të majit, Amerika drejtoi një marrëveshje energjie prej 7 miliardë dollarësh midis Sirisë dhe një konsorciumi kompanish amerikane, katariote dhe turke, këto të fundit të njohura si të afërta me qeverinë e Erdogan.

“Turqit e shohin Trump-in si dikë që duket se i dëgjon dhe me të cilin mund të arrijnë marrëveshje”, thotë Alper Coskun, një ish-diplomat turk.

Kritikët e Erdogan thonë se arsyeja pse dy aleatët e NATO-s kanë filluar të gjejnë terren të përbashkët, në Siri dhe gjetkë, është se udhëheqësi i Turqisë po i nënshtrohet Trump, jo anasjelltas.

Ata kanë të drejtë. Vetëm disa muaj më parë, Turqia kërcënonte të sulmonte milicinë e mbështetur nga amerikanët dhe të udhëhequr nga kurdët që kontrollon pjesë të Sirisë në lindje të lumit Eufrat, nëse grupi, i njohur si Forcat Demokratike Siriane (SDF), nuk shpërbëhej dhe çarmatosej.

Ndërmjetësimi amerikan duket se e ka zbutur qëndrimin e Turqisë.

Erdogan gjithashtu i ka zbutur kritikat e tij ndaj veprimeve të Izraelit në Gaza dhe mbështetjes së tij për Hamasin. Një grindje me Trump, i cili kërcënoi të rrëzonte ekonominë e Turqisë në vitin 2019, gjithashtu për shkak të një bllokimi për Sirinë, është gjëja e fundit që i duhet njeriut të fortë të Turqisë në këtë moment.

“Ai e di që Trump është një njeri i paparashikueshëm, kështu që duhet ta akomodojë atë”, thotë Namik Tan, një ish-ambasador në Amerikë dhe tani deputet i Partisë Republikane Popullore (CHP) në opozitë. “SHBA-të kanë epërsinë në këtë marrëdhënie dhe ne kemi pothuajse një lloj nënshtrimi”.

Por Trump i ka bërë qejfin edhe udhëheqësit të Turqisë duke refuzuar të dënojë, apo edhe të pranojë, arrestimin e kundërshtarit të tij kryesor, Ekrem Imamoglu, kryetarit të bashkisë së Stambollit, dhe shkatërrimin e partisë së tij, CHP.

Më shumë se 250 persona, përfshirë kryetarë të distrikteve të CHP dhe biznesmenë, janë ndaluar për korrupsion ose akuza terroriste që nga 19 marsi, dita kur policia erdhi për Imamoglu.

Mund të ketë më shumë represion. Marrëdhënia nuk është ende vetëm rozë.

Ende nuk ka konsensus në Departamentin e Shtetit dhe në Komandën Qendrore të SHBA-ve se si të veprohet me Turqinë, thonë analistët, dhe ka edhe më pak simpati atje për Erdogan.

Në Siri, Amerika nuk ka plane të shkëputet nga SDF-ja, të cilën Turqia e konsideron një grup terrorist. Më herët këtë vit, SDF-ja nënshkroi një marrëveshje me qeverinë në Damask, por mosmarrëveshjet mbeten, veçanërisht për integrimin e grupit në ushtrinë e re kombëtare të Sirisë.

Shumë gjëra tani varen edhe nga perspektiva e një lufte të ripërtërirë midis Izraelit dhe Iranit.

Turqia ka përfituar deri më tani, veçanërisht në Siri, nga një Iran më i dobët.

Por ka shumë për të humbur, në formën e shembjes së rrugëve tregtare, rritjes marramendëse të çmimeve të energjisë dhe një krize refugjatësh, nga një Iran që përfshihet nga flakët.

Një luftë rajonale e zgjatur, veçanërisht një që e tërheq Amerikën përsëri në konflikt, do ta vinte muajin e mjaltit në provën e tij më të vështirë deri më tani.