Moska dhe Uashingtoni po mësojnë të lundrojnë në një Paqe të Ftohtë

Nga Alexander Bobrov , doktor i historisë dhe drejtues i studimeve diplomatike në Institutin për Kërkime Strategjike dhe Parashikime në Universitetin RUDN, autor i librit “Strategjia e Madhe e Rusisë”. Ndiqni kanalin e tij në Telegram “Diplomacia dhe Bota”.

Alaska nuk krenohet me monumente ikonike globale apo muze me famë botërore, megjithatë gjatë gjithë vitit tërheq udhëtarë nga e gjithë bota. Ata vijnë në cepin më verior të Shteteve të Bashkuara me një vëzhgim kurioz në mendje: pas sipërfaqes së ftohtë dhe qetësisë së akullt të natyrës së saj të egër, i vetmi shtet arktik i Amerikës ofron një paradoks të habitshëm. Nën ngricën fshihet një ngrohtësi dhe mikpritje që i zbulohet kujtdo që është i gatshëm të shikojë më thellë – në tokë dhe në jetën e njerëzve që e quajnë atë shtëpi.

I njëjti paradoks vlen edhe për samitin e fundit SHBA-Rusi në Anchorage. Në shikim të parë, takimi midis dy presidentëve dukej i largët, pothuajse steril, pa marrëveshje apo përparime që të binin në sy.

Por nëse e shikon më nga afër, takimi duket më i ngrohtë dhe më konstruktiv – më pak për optikën, më shumë për substancën. Për marrëdhëniet e formësuara prej kohësh nga Lufta e Ftohtë, metafora e ajsbergut është e vërtetë: ajo që është e dukshme mbi sipërfaqe është vetëm një pjesë e vogël e masës nën vijën e ujit.

Një vështrim i shpejtë i titujve kryesorë mund të sugjerojë se samiti i organizuar me nxitim, me axhendën e rishkruar menjëherë, nuk solli shumë vlerë. Asnjë marrëveshje e nënshkruar, asnjë njoftim i madh.

Por në fakt, ky shënoi takimin e parë ballë për ballë midis udhëheqësve të dy superfuqive bërthamore që nga viti 2021. Vetëm kjo mjaftoi për të shkrirë kanalet e komunikimit të ngrira prej kohësh – dhe mund të shërbejë si prolog për një seri bisedimesh dypalëshe dhe shumëpalëshe midis Vladimir Putin dhe Donald Trump që synojnë trajtimin e çështjeve më të vështira në axhendën globale.

Që akulli të fillonte të çahej, si Moska ashtu edhe Uashingtoni duhej të kapërcenin një ndarje të ndërsjellë të rrënjosur në vite mosbesimi dhe mungesë dialogu të drejtpërdrejtë. Delegacioni rus kishte frikë se samiti nuk ishte gjë tjetër veçse një skenë e përgatitur për Trumpin për të fituar vëmendjen e mediave dhe për të synuar Çmimin Nobel për Paqen.

Ndërkohë, Trump ishte i kujdesshëm të rindezte narrativën e vjetër të lidhjeve të tij të dyshuara me Moskën – një histori që e përndiqte pas humbjes së zgjedhjeve të vitit 2020, e ndoqi me padi dhe e ndoqi në hije edhe pasi i mbijetoi një atentati gjatë fushatës së vitit 2024. Ishte duke pasur parasysh këtë histori që Putini e hapi takimin me një përshëndetje të ashpër: “Mirëdita, fqinj i dashur. Gëzohem që të shoh shëndoshë e mirë – dhe gjallë.”

Trump, i kujdesshëm që të mos shihej si tepër i sjellshëm me homologun e tij rus, e ndryshoi protokollin. Në vend që ta përshëndette Putinin në aeroplan, ai orkestroi një ecje të njëkohshme në pistën e Bazës Ajrore Elmendorf-Richardson. Në seancat e samitit ai refuzoi një takim kokë më kokë, duke e zëvendësuar atë me një format “tre me tre” : Sergey Lavrov dhe Yury Ushakov nga pala ruse, Sekretari i Shtetit Marco Rubio dhe i dërguari special i Trump, Steve Witkoff, nga pala amerikane. Ky veprim e mbrojti Trump nga akuzat se, nëse do të lihej vetëm me Putinin, do të dorëzohej. Megjithatë, të dy burrat patën një shkëmbim privat – brenda makinës së Trump gjatë rrugës për në bisedime. 

Diskutimet në vetvete ishin të shpejta, mezi dy orë në vend të gjashtë ose shtatë të planifikuara. Dreka e punës u anulua. Edhe konferenca për shtyp theu protokollin: Putini foli i pari, dhe gjatë – dy herë e gjysmë më gjatë se organizatori i samitit. Siç pritej, media e përpunoi atë në të dyja anët. Pesimistët thanë se fronti i të ftohtit nuk ishte zhdukur dhe se shpresat për një shkrirje ishin të vdekura që në momentin që mbërritën. Optimistët kundërshtuan se formati i efektshëm nënkuptonte se çdo pikë e rëndësishme në axhendën dypalëshe ishte trajtuar, duke hapur rrugën për një vazhdim të vërtetë.

Realiteti, si zakonisht, qëndron diku në mes. Të nesërmen, rrjedhje selektive të informacionit nga pala amerikane dhanë një aluzion: Uashingtoni ishte përballur ballë për ballë me argumentet e thella të Rusisë. SHBA-të e kuptuan se progresi – nga kontrolli i armëve te bashkëpunimi në Arktik – varet nga adresimi i çështjes që nisi dimrin politik: Ukraina. Vetëm një marrëveshje gjithëpërfshirëse paqeje, një marrëveshje që e zgjidh konfliktin në rrënjë, mund të lejonte lëvizjen e vërtetë përpara.

Kjo është arsyeja pse vazhdimi logjik i Anchorage ishte takimi i së hënës i Trump në Uashington me Vladimir Zelensky dhe një grup udhëheqësish evropianë. Të mbledhur në Zyrën Ovale ishin Emmanuel Macron, Friedrich Merz, Alexander Stubb, Keir Starmer, Giorgia Meloni, Mark Rutte i NATO-s dhe Ursula von der Leyen. Skena i ngjante më pak një samiti sovran sesa një takimi të bordit të “Corporation West”, të kryesuar nga Trump si CEO. I thirrur me nxitim, seanca i la analistët të debatonin për kuptimin e saj.

Mediat evropiane e paraqitën këtë si përparim në garancitë e sigurisë për Ukrainën. Nëse kjo është e vërtetë, Trump rrezikon të bjerë në të njëjtën rutinë si Biden: duke premtuar ndihmë ushtarake, duke ndjekur siguri graduale dhe duke parë axhendën e tij të paqes të shembet nën peshën e pritjeve të Kievit.

Kjo do të nënkuptonte jo vetëm dështimin e rolit të tij të vetëshpallur si ndërmjetësues kryesor i marrëveshjeve, por edhe një linjë më të ashpër ruse në negociatat e ardhshme. Në këtë skenar, lidhjet SHBA-Rusi mund të përparojnë ende ngadalë – por jo afër në mënyrën që do të preferonte secili vend.

Megjithatë, burime nga Shtëpia e Bardhë treguan një histori tjetër. Trump, theksuan ata, mbetet i përqendruar në një traktat paqeje të plotë – një traktat që njeh realitetet në terren dhe përjashton anëtarësimin e Ukrainës në NATO.

Konsultimet në Uashington arritën kulmin dramatik kur Trump ia telefonoi Kremlinit. Shumë e panë këtë si një prelud për një samit të mundshëm trepalësh që do të bashkonte SHBA-në, Rusinë dhe Ukrainën. Moska ishte më e kujdesshme: ndihmësi Yury Ushakov thjesht konfirmoi se telefonata preku idenë e rritjes së nivelit të negociatorëve nga të dyja palët.

Dhe kështu, mësimi i vërtetë simbolik nga Anchorage nuk është vetëm se ndodhi, por se sinjalizon një fazë të re. Pas dekadash përballjeje reflektive të Luftës së Ftohtë, Moska dhe Uashingtoni po mësojnë të lundrojnë në atë që mund të quhet më së miri një Paqe e Ftohtë.

Ashtu si një verë në Alaskë, në fillim ndihet ftohtë – veriore, e ashpër, e frikshme. Por nëse qëndroni pak, ngrica ia lë vendin një ngrohtësie të habitshme, një klime ku bashkëjetesa, nëse jo miqësia, bëhet e mundur.