Masakra e Srebrenicës – më e rënda në Evropë që nga Lufta e Dytë Botërore, mund të njihet si gjenocid nga Kombet e Bashkuara, gati 30 vjet pas.

Një propozim-rezolutë, e iniciuar nga Gjermania dhe Ruanda, kërkon që 11 korriku të njihet globalisht si Dita Ndërkombëtare e Përkujtimit të Viktimave të Gjenocidit në Srebrenicë, dhe pritet të dalë në votim para Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së në muajin maj.

Propozim-rezoluta, mes tjerash, bën thirrje edhe për “dënimin pa rezerva të çdo mohimi të gjenocidit në Srebrenicë, si dhe të veprimeve që i madhërojnë të dënuarit për krime lufte, përfshirë edhe ata që janë përgjegjës për gjenocidin”.

Dokumenti – ndonëse nuk e përmend as entitetin serb të Bosnjës, Republika Srpska, e as Serbinë – ka nxitur reagime të furishme në të dyja këto vende.

Liderët e tyre mohojnë se në Srebrenicë ka ndodhur gjenocid, pavarësisht faktit se Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë e ka njohur si akt të tillë vrasjen e mbi 8.000 burrave dhe djemve myslimanë nga forcat serbe të Bosnjës në korrik të vitit 1995.

Kuvendi i Republikës Srpska miratoi këtë muaj një raport që e mohon gjenocidin në Srebrenicë, ndërsa udhëheqësi i Republikës Srpska, Millorad Dodik, mblodhi mijëra ndjekës në Banjalukë për të kundërshtuar propozim-rezolutën e OKB-së.

Kundër rezolutës për Srebrenicën eshte angazhuar në mënyrë aktive edhe presidenti i Serbisë, Aleksandër Vuçiç, sipas të cilit, miratimi i saj do të shkaktonte pasoja “në stabilitetin dhe të ardhmen e Ballkanit Perëndimor, në të drejtën publike ndërkombëtare, por edhe në vetë besueshmërinë e OKB-së si garantuese e paqes dhe rendit juridik në botë”.

Lidhur me çështjen, Zharko Koraç, profesor në pension i Universitetit të Beogradit, tha për programin Expose të Radios Evropa e Lirë se Vuçiç e përjeton si “shuplakë” kundër tij rezolutën për Srebrenicën.

“Pushteti në Serbi është i tronditur, sepse bota po tregon se nuk e ka harruar Srebrenicën dhe se sjellja e Serbisë është e turpshme. Me retorikën që po bën, Vuçiç mbron veten e tij dhe politikën ku ka bërë pjesë” – deklaroi Koraç.

Refik Hoxhiç, zëdhënës i dikurshëm i Tribunalit të Hagës për ish-Jugosllavinë, tha se politika që ndjek Vuçiç sot, por edhe Dodik, është e njëjtë me atë të Millosheviçit dhe të Radovan Karaxhiçit, i dënuar me burgim të përjetshëm për gjenocidin në Srebrenicë.

Në Serbi, disa organizata për të drejtat e njeriut i kanë bërë thirrje Qeverisë së tyre dhe Vuciqit që ta mbështesin rezolutën e OKB-së për përkujtimin e viktimave të gjenocidit në Srebrenicë.

Themeluesja e Fondit për të Drejtën Humanitare, Natasha Kandiç, i bëri thirrje asaj që ajo e quajti “elitë intelektuale” që ta mbështesë rezolutën dhe “të mos jetë e painteresuar për të ardhmen e Serbisë”.

“Nuk ka njeri në Serbi që mendon më keq për Vladimir Putinin se sa vet presidenti Aleksandër Vuçiç” – kështu ka thënë për median serbe ‘Danas’ deputeti i opozitës Nemanja Sharoviç, lidhur me deklaratën e Aleksandër Vulin se kush mendon keq për presidentin aktual të Rusisë, mendon keq edhe për presidentin serb.

Nemanja Sharoviç, kryetar i shoqatës joparlamentare “Lëvizja e Dashurisë dhe Besimit”, argumentin për tezën e tij se Vuçiç ka mendimet më të këqija për Putinin në Serbi e gjen në nënshkrimin e fundit të Deklaratës së Tiranës.

“Ishte Vuçiç ai që së fundi nënshkroi një deklaratë në Tiranë që shpallte Vladimir Putinin kriminel lufte, ndërsa operacioni special ushtarak i Federatës Ruse u cilësua si një agresion i paprovokuar kundër Ukrainës. Një deklaratë të tillë e ka nënshkruar vetëm tradhtari dhe hajduti Aleksandër Vuçiç” – deklaroi Sharoviç.

Bojana Selakovic, koordinatore e Konventës Kombëtare për Bashkimin Evropian, theksoi se kjo nuk është një deklaratë e pazakontë për Aleksander Vulin. Ajo u shpreh se “Sa herë që ai bën këto deklarata dhe të ngjashme, i drejtohet ose elektoratit pro Putinit në Serbi, ose aktorëve ndërkombëtarë, duke përcjellë mesazhet e Aleksandar Vuçicit, të cilat ai nuk lejohet t’i thotë drejtpërdrejt.

Naim Leo Beshiri, nga Instituti për Çështje Evropiane, beson se duket që Vulin, “tashmë e ka treguar veten më besnik ndaj Kremlinit se sa vetë Vuçiç. Ai mund të ketë thënë të vërtetën për herë të parë.”

Aleksandër Radovanoviç, kryetar i Bordit Ekzekutiv të Lëvizjes Qytetarët e Lirë, theksoi se politika e dy presidentëve është plot agresion, urrejtje dhe sulme ndaj çdo njeriu dinjitoz.

Sociologu Vladimir Vuletiç vlerësoi se Rezoluta për Srebrenicën do të jetë një goditje në shpinën e shumë njerëzve dhe se gjëja më e rrezikshme është se të gjithë janë të vetëdijshëm se miratimi i saj do të çojë në një shtrëngim të marrëdhënieve në rajon.

“Fatkeqësisht, rezoluta për Srebrenicën do të jetë një erë në shpinën e  shumë njerëzve. Unë besoj se ka disa lloje të sinkronizimit kur bëhet fjalë për votimin në Këshillin e Evropës dhe kur është fjala për rezolutën për Srebrenicën. Dhe përsëri, kjo nuk është asgjë e re. Dhe përderisa ekzistonte një shtet i përbashkët, Serbia ishte vazhdimisht në një lloj klinch-i. Ndjenja se vendi më i madh në rajon, dhe më pas republika më e madhe, është më e fortë, I ka bashkuar gjithmonë të gjithë të tjerët. Tani kemi një problem shtesë” – ka thënë Vuletić dhe theksoi se problemi më i madh tani është se miratimi i një dokumenti të tillë mund të çojë në shtrëngim të marrëdhënieve në rajon dhe se rreziku më i madh qëndron në faktin se të gjithë janë të vetëdijshëm për këtë.

“Kjo është ajo që më frikëson. Nëse të gjithë janë të vetëdijshëm, atëherë lind pyetja nëse ata vërtet e duan rezolutën. Sepse nëse në fillim të konfliktit në Ukrainë çështja më e rëndësishme ishte stabiliteti i rajonit dhe shmangia e çdo konflikti, tani nuk është më kështu” –  theksoi socialogu serb dhe shtoi se interesat e dikurshme politike ishin përcaktuese në marrjen e vendimeve të fuqive të mëdha dhe se aktualisht “rrotat po thyhen” për shkak të zgjedhjeve në SHBA, luftës në Ukrainë, por edhe pozicionit të Izraelit, i cili, siç theksoi Vuletiç, po e humbet mbështetjen morale në botë.

“Konflikti që do të sillte fitore të menjëhershme dhe të lehtë mund t’i përshtatet presidnetit Biden. Kujtojmë se edhe para zgjedhjeve te para 4 viteve, Donald Trump u paraqit si dikush që zgjidhi, me një takim të vetëm, një konflikt që zgjaste për dekada. Nuk do të habitesha nëse sot skuadrat e tyre politike, do të kishte projekte që do të ishin vërtet katastrofike për rajonin” – deklaroi Vuletiç duke sjellë në kujtesë se Rezoluta për Srebrenicën ishte përgatitur në fshehtësi dhe se ajo u bë e ditur vetëm kur iu propozua Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së.

I pyetur se sa e shqetësuar duhet të jetë Serbia për qëndrimin e fqinjëve të saj që pa mëdyshje e mbështetën atë dokument, Vuletiç theksoi se problemi kryesor me të cilin përballet Serbia është se, ndryshe nga të tjerët, ajo po përpiqet të udhëheqë një politikë të pavarur dhe se historia ka treguar se strategjia e fuqive të mëdha është që vazhdimisht të “mbajnë nën kontroll shtetet e vogla”. Megjithatë, theksoi ai, më së shumti shqetësues duhet të jetë fakti që bashkë-sponsorizues të dokumentit janë edhe vendet me të cilat Serbia nuk është në konflikt të drejtpërdrejtë, si pershembull Maqedonia e Veriut dhe Sllovenia.

Sipas tij, nuk ka dyshim se situata e re rreth Rezolutës për Srebrenicën do të ndikojë edhe në marrëdhëniet dhe bashkëpunimin në rajon. Megjithatë, ai nuk beson se Serbia do të ndërmarrë hapa radikalë që mund të interpretohen si “hakmarrje”.

Si shembull të marrëdhënieve të dëmtuara në rajon, ai përmendi kundërshtimin gjithnjë e më të zëshëm të politikanëve nga rajoni ndaj anëtarësimit në Ballkanin e Hapur, apo siç u njoftua së fundmi nga kandidatët presidencialë shqiptarë në zgjedhjet në Maqedoninë e Veriut, Bujar Osmani apo Arben Taravari, se do të kërkojnë rrugëdalje nga kjo nismë.

Gazetari i gazetës gjermane Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ), Michael Martens, beson se disa qarqe politike në Gjermani dhe Francë synojnë ta shtyjnë votimin për pranimin e Kosovës në Këshillin e Evropës.

“Aktualisht ka një luftë në Evropë nëse shteti më i ri evropian (Kosova, e themeluar në vitin 2008) duhet të lejohet të bashkohet me klubin më të vjetër të demokracive evropiane (Këshilli i Evropës, i themeluar në 1949). Por kjo është gjithashtu një luftë për besueshmërinë evropiane” – ka shkruar Martens në rrjetin social “X” teksa dhe theksoi se megjithëse Franca dhe Gjermania nuk vendosin vetëm për këtë çështje, ato luajnë një rol qendror në marrjen e vendimit.

“Kjo është arsyeja pse presidenti serb Aleksandër Vuçiç vizitoi së fundmi Parisin, për të agjituar kundër anëtarësimit të Kosovës. Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti udhëtoi në Berlin javën e kaluar për të udhëhequr një fushatë për pranimin e Kosovës në KiE. Ai u fokusua në bisedimet me politikanët nga SPD, të partisë së kancelarit Olaf Scholz, por u takua edhe me ministren e Jashtme gjermane, Analena Berbock” – deklaroi gazetari.

Sipas tij, pozicioni gjerman dhe francez në fakt duhet të jetë më se i qartë, sepse shumica dërrmuese prej më shumë se 80 për qind e deputetëve në Asamblenë Parlamentare të Këshillit të Evropës së fundmi kanë votuar për pranimin e Kosovës në anëtarësim.

Për anëtarësimin e Kosovës votuan 131 deputetë por deputetët nuk e kanë fjalën përfundimtare të ministrave të punëve të jashtme të vendeve anëtare të KiE-së, të cilët do të takohen në maj.

Martens shkruan se megjithatë në Berlin dhe Paris (si dhe në kryeqytete të tjera) duket se ka qarqe që synojnë të injorojnë votën e qartë të deputetëve të tyre dhe në vend të kësaj ta shtyjnë votimin e kërkesës për anëtarësim të Kosovës, duke shpërfillur kriteret.

Interesante, por edhe disi të pabesueshme, nëse i krahasojmë kur shfaqet brenda dhe jashtë vendit, paraqitjet e presidentit të Serbisë Aleksandër Vuçiç. Në adresimet e tij për opinionin vendor, nga Presidenca apo përmes disa mediave pro-qeveritare, Vuçiç sulmon të huajt, thotë se Serbia “nuk është një grusht tërshërë” dhe se askush sipas tij, nuk mund të vendosë për politikën që ajo ndjek. Pastaj çdo udhëtim I tij jashtë vendit dhe deklaratat që ai përcjell janë dukshëm tjetër gjë. Ai falënderon të huajt për mbështetjen, betohet për miqësi si me Perëndimin ashtu edhe me Lindjen dhe në vend që t’u japë përgjigje të forta të huajve, siç bën kur flet për opinionin serb Brenda vendit, ai merr goditje grushti mbi tryezë, si në rastin e Këshillit të Sigurimit, pasi doli lakuriq se po gënjente.

Ditët e fundit, presidenti i shtetit serb, ndoshet më shpesh në Nju Jork se sa në Beograd, ku po merr pjesë në lobimin ekipor kundër votimit të project rezolutës për Srebrenicën, teksa mediat proqeveritare po publikojnë suksese të mëdha dhe fitore diplomatike që presidenti po arrin me ekipin e tij, por realiteti fatkeqësisht nuk është aspak rozë. Asgjë nuk ka ndryshuar për asnjë pikë në raport me qëndrimet e mëparshme të partnerëve ndërkombëtarë në lidhje me rezolutën.

Së pari, kujtojmë se Vuçiç u përpoq të manipulojë  kryesuesen e seancës së Këshillit të Sigurimit të OKB-së  për Kosovën, Vanessa Fraser, dhe të kërkonte tre minuta shtesë për debatin, të cilën ajo e refuzoi me forcë dhe i tha presidentit se gjithçka ishte dakorduar në agjendën e mëparshme.
Duke përplasur grushtin e saj në tryezë, ajo e bëri Vuçiçin të vetëdijshëm se nuk mund të flasë të pavërteta dhe të mashtrojë ekipin e njerëzve që punojnë në OKB. Vuçiçit iu desh ta pranonte këtë, gjë që me shumë mundësi nuk do të ndodhte kurrë në Serbi, ku ai është i fokusuar vetëm te audienca dhe elektorati i tij.

Shembulli më i mirë për këtë është udhëtimi i fundit i kreut të shtetit në Francë, ku u takua me presidentin Emmanuel Macron. Takimi i tyre u prezantua në media si kulmi i miqësisë  dhe bashkëpunimit mes dy vendeve. Vucic tha se foli me presidentin Emmanuel Macron për tre orë dhe se ata patën një takim shumë të përzemërt.

Vetëm ky shembull vërteton se Vuçiç ka një  retorikë krejt tjetër kur është jashtë vendit dhe tjetër kur kthehet në Beograd dhe paraqet detajet e vizitës së tij.

Nuk ka rëndësi kush është në anën përballë tij, presidenti serb përgjigjet “pa frikë” dhe nuk përkulet, edhe pse ai është para një të fuqishmi.

Për këtë lloj qëndrimi kemi dëgjuar edhe për Vuçiçin në përballje me ish-presidentin e Shteteve të Bashkuara, Donald Trump, kur e ka pyetur për kinezët gjatë takimeve në Shtëpinë e Bardhë.

Nëse do ta shohim pamjen më të gjerë e me vërtetësi, përtej interpretimeve të Vuçiçit, shohim se “presidenti më i respektuar në historinë e fundit të Serbisë”, gjatë vizitës së tij në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, në Shtëpinë e Bardhë, duket sikur kishte shkuar atje për t’u marrë në pyetje nga Presidenti i SHBA. Fotoja e dërguar nga Zyra Ovale shkaktoi edhe reagimin tallës të miqve të tij rusë, të cilët e respektojnë Serbinë më shumë se kurrë falë njeriut që është në krye të saj……………..