Osmani në qendër të krizës politike në Kosovë: Kërkim zgjidhjeje apo garë për një mandat të dytë?

Osmani në qendër të krizës politike në Kosovë: Kërkim zgjidhjeje apo garë për një mandat të dytë?
Presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani, tha pas bisedimeve me krerët e partive kryesore se është e nevojshme të përfundojë konstituimi i Kuvendit sa më shpejt të jetë e mundur. Duke gjykuar nga reagimet fillestare të aktorëve kryesorë, kriza politike nuk ka përparuar përtej fillimit. Analistët pohojnë se Osmani ende nuk i ka përdorur të gjitha opsionet që i janë në dispozicion, por pyetja kryesore është se sa po ndjek ajo taktikisht me një ambicie të qartë për të fituar një mandat tjetër presidencial në fillim të vitit të ardhshëm.
Shkruar nga: Gjorgje Baroviç
“Osmani u bëri thirrje udhëheqësve që të arrijnë një marrëveshje për rrugën e mëtejshme të konstituimit të Kuvendit sa më shpejt të jetë e mundur, por në çdo rast brenda afatit 30-ditor të përcaktuar nga Gjykata Kushtetuese”, tha zyra e Osmanit në një deklaratë pas bisedimeve që ajo pati me udhëheqësit e katër partive më të mëdha në Kosovë.
Një lloj përgjigjeje ndaj kësaj iniciative është përpjekja e 41-të e pasuksesshme për të konstituuar parlamentin e Kosovës , por edhe vazhdimi i akuzave të ndërsjella midis partive në pushtet dhe atyre opozitare se kush është përgjegjës për të.
Raportuesi i Parlamentit Evropian për Kosovën, Riho Teras, paralajmëroi se Kosova duhet të formojë urgjentisht institucione të reja në përputhje me vendimin e Gjykatës Kushtetuese, duke paralajmëruar se mosveprimi në këtë drejtim mund ta bllokojë më tej rrugën evropiane.
Profesori universitar Ardijan Kastrati e drejton gishtin konkretisht nga presidentja e Kosovës, duke pretenduar se ajo është ” e papjekur në kryerjen e funksionit të saj kushtetues në rastet kritike “.
“Vlerësimi im është se presidentja është e papjekur në ushtrimin e funksionit të saj kushtetues në raste kritike. Asaj i mungon vendosmëria si aktore me vendimmarrje dhe peshë strategjike. Ajo ka ndikim vetëm në zgjerimin e llogarisë së saj financiare”, tha ai.
Për shumicën e analistëve politikë, Osmani është vonë në përmbushjen e “rolit të tij kushtetues”.
“Presidentja është vonë. Ajo ka dështuar shumë në rolin e saj kushtetues dhe tani dyshoj në pushtetin e saj”, thotë analisti politik Halilj Matosi .
Ish-nënkryetari i Gjykatës Kushtetuese të Kosovës, Kadri Krieziu, i tha Kosova Online se i bëri thirrje Osmanit t’i drejtohej Gjykatës Kushtetuese sepse ishte “ detyrim i saj ligjor dhe kushtetues ”.
“I sugjerova presidentes që të paraqesë një kërkesë në Gjykatën Kushtetuese dhe t’i kërkojë gjykatës se çfarë duhet bërë pas 30 ditësh, nëse parlamenti nuk konstituohet sepse lidhet me formimin e institucioneve të Kosovës. Ajo është presidentja që është faktor uniteti i popullit të Kosovës dhe ka detyrim ligjor dhe kushtetues për të garantuar funksionimin e institucioneve”, shpjegon Krieziu.

Kur u pyet nëse një nga skenarët më realistë është përsëritja e zgjedhjeve në të njëjtën ditë me zgjedhjet lokale – 12 tetor, Krieziu është skeptik dhe pohon se opozita nuk do ta pranonte një opsion të tillë.
“Kjo nuk mund të ndodhë sepse opozita duhet të japë mendimin e saj për zgjedhjet e parakohshme parlamentare. Për aq sa di unë, opozita nuk do të pranojë që zgjedhjet lokale dhe parlamentare të mbahen në të njëjtën kohë”, beson ish-gjyqtari i Gjykatës Kushtetuese të Kosovës.
Zgjedhjet dhe taktikat
Politologu Ognjen Gogić pohon se zgjedhjet janë fjala kyçe në krizën politike të Kosovës .
Por, ai shton edhe një gjë tjetër – taktikën .
Ai është i bindur se Presidentja e Kosovës Vjosa Osmani nuk po përfshihet më aktivisht në zgjidhjen e krizës institucionale sepse po “taktikon” për rizgjedhje vitin e ardhshëm.
“Problemi që ka Vjosa Osmani është se fati i saj politik nuk është në duart e saj. Ajo nuk ka aq ndikim politik dhe dëshiron të rizgjidhet presidente. Këto janë orekset e saj themelore, ambiciet e saj. Ajo tani po luan taktikisht për të siguruar rizgjedhjen e saj dhe kjo varet nga mënyra se si ‘ndahen letrat’ midis partive të tjera”, thotë Gogić për Kosova Online.

Ai kujton se Osmani kishte zhvilluar më parë konsultime me përfaqësues të partive politike që përfunduan pa epilog, por se ajo nuk bëri shumë përpjekje për t’u përfshirë në zgjidhjen e krizës politike në të cilën u gjend Kosova pas zgjedhjeve të shkurtit.

“Për shembull, ajo nuk e shfrytëzoi rastin për t’iu drejtuar vetë Gjykatës Kushtetuese dhe për të kërkuar një interpretim se si të veprohej në këtë situatë. Në vend të kësaj, ajo udhëtoi vazhdimisht jashtë vendit dhe bëri vizita diplomatike, sikur të mos kishte ndonjë krizë të brendshme që duhej zgjidhur”, specifikon Gogić.

Ai beson se kjo krijon përshtypjen se Osmani “po luan taktika dhe po pret momentin e duhur”.

“Është e mundur që ajo tashmë po mendon për rizgjedhjen e saj. Zgjedhja e Presidentes së Kosovës është përsëri në axhendë në mars, prill të vitit të ardhshëm, dhe ajo është e vetëdijshme se kur partitë bien dakord për koalicionet paszgjedhore dhe qeverinë, ato e kanë parasysh edhe këtë – kush do të jetë kandidati presidencial. Dhe ajo po përpiqet të jetë midis emrave që partitë do të mbështesin”, specifikon Gogić.

Në një situatë të tillë, thekson ajo, përgjigjja e Osmanit është që kriza institucionale të zgjasë sa më shumë që të jetë e mundur dhe zgjedhjet parlamentare të përsëriten në pranverën e vitit të ardhshëm, kur ajo mund të jetë edhe kandidate për deputete.

“Ajo ndoshta dëshiron që kjo situatë të zvarritet, në mënyrë që të mund të marrë pjesë përsëri në zgjedhjet parlamentare dhe pastaj fati i saj të jetë në duart e saj. Kur të fitojë disa mandate parlamentare, ajo mund të jetë përsëri në negociata për presidencën. Në fakt, ajo nuk luajti një rol aktiv në zgjidhjen e kësaj krize, me sa duket, kryesisht e shtyrë nga motivi për rizgjedhjen e saj vitin e ardhshëm”, thotë Gogić.

Në një situatë të tillë, Osmani është “shumë i kujdesshëm dhe i rezervuar në mënyrë që të mos ofendojë askënd”.

“Ajo nuk e di se nga cila parti do të varet rizgjedhja e saj në pranverë. Ajo udhëhiqet nga kjo dhe ndoshta po kontribuon që kjo krizë politike të zgjasë sa më shumë që të jetë e mundur, ta zgjasë atë, të presë pranverën kur do të jetë tema aktuale e mandatit të saj dhe kur ajo do të jetë pjesë e ndonjë marrëveshjeje koalicioni për të formuar një qeveri të ardhshme”, shpjegon Gogić.

“Pa pakënaqësi” dhe pasojat

Bashkëpunëtori i Iniciativës Pupin, Petar Ivić, beson se duke mos zbatuar mekanizmat kushtetues në dispozicion të saj, Vjosa Osmani humbi mundësinë për të zgjidhur menjëherë krizën politike në të cilën ndodhet Kosova prej muajsh.

“Nga dështimi i saj për të përdorur fuqitë e saj kushtetuese, mund të konkludojmë se ajo po vepron mjaft me kujdes, mjaft inerci. Ajo po kërkon të ngrihet mbi situatën, të jetë neutrale, por sigurisht duke mos vepruar dhe duke mos zbatuar mekanizmat e saj kushtetues, ajo ka humbur mundësinë për të zgjidhur këtë krizë politike në kohën e duhur”, pohon Ivić në një intervistë me Kosova Online.

Ai gjithashtu e sheh qëllimin e Osmanit për të fituar një mandat tjetër presidencial si një arsye të mundshme.

“Ajo nuk dëshiron të ofendojë asnjë parti politike sepse ndoshta do të kandidojë për rizgjedhje vitin e ardhshëm. Megjithatë, duke përfshirë Gjykatën Kushtetuese, ajo lirohet nga përgjegjësia e drejtpërdrejtë për thirrjen e zgjedhjeve të mundshme të parakohshme parlamentare. Ajo e ka hequr përgjegjësinë dhe tani ka mundësinë ta zgjidhë këtë krizë”, theksoi Ivić.

Ai shton se për shkak të strategjisë së “mosndjerjes së pakënaqësisë”, Osmani deri më tani ka humbur disa shanse për të zgjidhur krizën institucionale.

“Për shembull, shpërbërja e Kuvendit brenda 60 ditëve nga kushtetuta e pasuksesshme, dhe ne shohim se ky afat ka kaluar prej kohësh. Ajo ka rolin e inicimit të Gjykatës Kushtetuese për t’u përfshirë në situatë dhe autoritetin për të iniciuar një marrëveshje politike midis palëve. Ne shohim se nuk ka bërë asgjë nga këto, ndoshta për të mos i shkaktuar pakënaqësi asnjë pale”, saktësoi Ivić.

“Ekuacioni politik”

Nga ana tjetër, studiuesi i studimeve të sigurisë, Nikola Vujinoviq, i sheh arsyet e mospërdorimit të kompetencave kushtetuese në faktin se “ Osmani është në një ekuacion politik” me udhëheqësin e Lëvizjes Vetëvendosje, Albin Kurti.

“Ajo nuk u soll ndryshe nga gjatë gjithë mandatit të saj. Pra, ajo nuk ndërhyri në krizën e brendshme politike në Kosovë dhe Metohi. Kritikët e saj theksojnë veçanërisht faktin se ishte Albin Kurti ai që e shndërroi atë nga një kundërshtare politike në një simpatizante politike dhe e emëroi në pozicionin e presidentes. Prandaj, nuk pritej që ajo të ndërhynte brenda kompetencës së saj”, thotë Vujinoviq për Kosova Online.

Ai shpjegon se Osmani ka autoritetin për të kërkuar sqarime nga Gjykata Kushtetuese e Kosovës mbi ligjshmërinë e votimit të fshehtë për Kryetarin e Kuvendit, për të cilin Lëvizja Vetëvendosje këmbëngul, ndërsa opozita kundërshton fuqishëm.

“Problemi është se dhjetë vjet më parë, u mor një vendim që i lejon Vetëvendosjes të votojë fshehurazi për president. Duke pasur parasysh kulturën politike në Ballkan, kjo do të thotë se dikush është blerë për të votuar fshehurazi për president. Dhe meqenëse partitë e tjera nuk e lejojnë këtë, ato besojnë se kjo dispozitë nuk do të thotë këtë, pritej që presidentja, brenda kompetencave të saj sipas Kushtetutës, të kërkonte sqarime nga Gjykata Kushtetuese”, thotë Vujonoviç.

Ai thotë se edhe ish-Kryetari i Gjykatës Kushtetuese Enver Hasani e thekson këtë mundësi.

“Por dikush duhet të paraqesë një kërkesë për atë vendim. Znj. Osmani po e shmang atë sepse është në një ekuacion politik me Albin Kurtin”, thekson Vujinoviq.

Ai gjithashtu thekson se Osmani është në vitin e fundit të mandatit të saj presidencial, por se ajo ende nuk është deklaruar “si e sheh të ardhmen e saj politike”.

“Ajo nuk ka treguar asnjë dëshirë për të vazhduar në politikë, por kjo nuk do të thotë se nuk dëshiron. Sidoqoftë, mendoj se ajo do të fitonte më shumë pikë politike tek shqiptarët e Kosovës përmes një reagimi që do të ishte brenda juridiksionit të saj, sepse askush nuk mund ta fajësojë nëse ushtron juridiksionin e saj. Fakti që ajo nuk e bën këtë do të çojë në pikë negative politike”, beson analisti.

Për shkak të krizës politike që po thellohet në Kosovë, ai nuk e përjashton mundësinë që Osmani përfundimisht t’i drejtohet Gjykatës Kushtetuese.

“Kemi parë se ka njëfarë presioni mbi të nga BE-ja dhe SHBA-ja, aleatët tanë, për ta bërë këtë. Nëse do ta bëjë, nuk e dimë”, përfundon Vujinoviç.