Prodhim i armëve/ Marrëveshje 10-vjeçare Shqipëri-Ukrainë për mbrojtjen dhe sigurinë

Kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, dhe presidenti i Ukrainës, Volodymir Zelensky, nënshkruan dje në Davos një marrëveshje historike bashkëpunimi në fushën e sigurisë dhe mbrojtjes.

Sipas detajeve të publikuara nga presidenca ukrainase, kjo marrëveshje 10-vjeçare përfshin bashkëpunimin në prodhimin e armëve, shkëmbimin e informacionit të inteligjencës, forcimin e sigurisë detare dhe kibernetike, si dhe luftën kundër krimit dhe trafikut.

Një nga pikat kryesore të marrëveshjes është mbështetja e vazhdueshme e Shqipërisë për forcat e armatosura ukrainase. Kjo do të përfshijë programe trajnuese për pilotët dhe teknikët ukrainas, duke synuar forcimin e kapaciteteve të Ukrainës në fushën ushtarake.

Një tjetër aspekt i rëndësishëm i marrëveshjes është nisma për prodhimin e përbashkët të municioneve luftarake. Kjo pikë thekson angazhimin e dy vendeve për t’u përfshirë në industrinë e prodhimit të armëve, ndërsa kërkon një plan konkret për zbatimin e saj.

Përmes kësaj marrëveshjeje, Shqipëria rikonfirmon mbështetjen për pavarësinë, sovranitetin dhe integritetin territorial të Ukrainës brenda kufijve të saj ndërkombëtarisht të njohur që nga viti 1991, duke përfshirë detin territorial. Shqipëria gjithashtu njeh të drejtën e Ukrainës për vetëmbrojtje, duke treguar solidaritet të fortë në mbështetje të vendit të goditur nga agresioni rus.

Kjo marrëveshje shënon një hap të rëndësishëm në bashkëpunimin strategjik mes Shqipërisë dhe Ukrainës, duke forcuar lidhjet dypalëshe në një moment të vështirë për Ukrainën.

Marrëveshja e plotë:

Ukraina dhe Republika e Shqipërisë (këtu e tutje të referuara si “Pjesëmarrësit” ose “Ukraina” dhe “Shqipëria”) dënojnë me forcë luftën e plotë të agresionit të paprovokuar, të pajustifikuar dhe të paligjshme të Rusisë kundër Ukrainës, e cila përbën shkelje të së drejtës ndërkombëtare, përfshirë Kartën e OKB-së, Aktin Final të Helsinkit dhe Kartën e Parisit.

Shqipëria mbështet në mënyrë të palëkundur pavarësinë, sovranitetin dhe integritetin territorial të Ukrainës brenda kufijve të saj të njohur ndërkombëtarisht që prej vitit 1991, përfshirë detin territorial, dhe njeh të drejtën e patjetërsueshme të Ukrainës për vetëmbrojtje, të parashikuar në nenin 51 të Kartës së OKB-së.

Pjesëmarrësit pranojnë se Ukraina dhe e gjithë Evropa nuk do të jenë të sigurta derisa të vendoset një paqe e drejtë dhe e qëndrueshme që respekton të drejtat e Ukrainës sipas të drejtës ndërkombëtare dhe Kartës së OKB-së.

Bashkëpunimi midis Pjesëmarrësve bazohet në një sërë vlerash të përbashkëta, si demokracia, sundimi i ligjit, respektimi dhe mbrojtja e të drejtave të njeriut dhe lirive themelore, si dhe barazia gjinore.

Pjesëmarrësit rikujtojnë se Ukraina do të vazhdojë të zbatojë një agjendë ambicioze reformash dhe se Shqipëria është e përkushtuar të mbështesë përpjekjet reformuese të Ukrainës, të cilat janë thelbësore për aspiratat e saj evropiane dhe euroatlantike.

Pjesëmarrësit konfirmojnë se anëtarësimi i Ukrainës në Bashkimin Evropian dhe në Organizatën e Traktatit të Atlantikut të Veriut (NATO) përputhet me interesat strategjike të Ukrainës dhe Shqipërisë.

Shqipëria ka mbështetur Deklaratën e Përbashkët në Mbështetje të Ukrainës të datës 12 korrik 2023 (këtu e tutje referuar si “Deklarata e Përbashkët e G7”), miratuar nga vendet e G7 dhe BE në kuadër të Samitit të NATO-s në Vilnius, si dhe Marrëveshjen e Ukrainës, e paraqitur dhe miratuar më 11 korrik 2024, gjatë Samitit të NATO-s në Uashington, DC.

Pjesëmarrësit theksojnë se kjo marrëveshje nuk është një zëvendësim për anëtarësimin e ardhshëm të Ukrainës në NATO.

Në këtë kontekst, Pjesëmarrësit vendosën së bashku të forcojnë bashkëpunimin e tyre në fushën e sigurisë duke zbatuar angazhime dhe masa dypalëshe për sigurinë afatgjatë.

Pjesa I. Siguria dhe Mbrojtja

1- Shqipëria do të kërkojë të gjitha mënyrat e mundshme dhe do t’i ofrojë Ukrainës mbështetje të mëtejshme në fushën e sigurisë dhe mbrojtjes në të gjitha drejtimet, duke u fokusuar në nevojat më urgjente të Ukrainës dhe duke kontribuar për rritjen e ndërveprueshmërisë me partnerët euroatlantikë. Shqipëria mbështet Konceptin e Forcave të Armatosura të Ardhshme të Ukrainës dhe do të vazhdojë të marrë pjesë në përpjekjet ndërkombëtare për modernizimin e Forcave të Mbrojtjes të Ukrainës, si në nivel dypalësh ashtu edhe shumëpalësh, si dhe në bashkëpunim me partnerët (p.sh., në kuadër të Bashkimit Evropian, NATO-s dhe Grupit të Kontaktit për Mbrojtjen e Ukrainës) për të siguruar ndërveprueshmëri më të madhe me NATO-n.

2- Politika e Shqipërisë është të ndihmojë Ukrainën, si në nivel dypalësh ashtu edhe përmes bashkëpunimit me Aleatët dhe partnerët, në ruajtjen e avantazhit cilësor në mbrojtje dhe ushtarak përballë transformimeve rajonale politike dhe të sigurisë, që janë të shpejta, të paparashikueshme dhe komplekse.

3- Shqipëria do të punojë për të mbështetur trajnimin e Ukrainës në formate shumëpalëshe, si dhe do të ofrojë mbështetje dypalëshe për çdo formë tjetër trajnimi që mund të dakordohet, përfshirë programet e trajnimit të trajnerëve.

4- Shqipëria riafirmon mbështetjen e saj të vazhdueshme për Ukrainën përmes Paketës Gjithëpërfshirëse të Asistencës (CAP) të NATO-s.

5 – Shqipëria do të vazhdojë të marrë pjesë në përpjekjet shumëkombëshe për të mbështetur, përmirësuar dhe forcuar aftësitë mbrojtëse të Ukrainës, si dhe për të siguruar ndërveprueshmëri më të madhe me NATO-n dhe partnerët e saj.

6 – Duke theksuar rëndësinë e bashkëpunimit civil-ushtarak, Shqipëria do të kërkojë të gjitha mundësitë praktike për të zbatuar projekte civil-ushtarake që përfshijnë burime civile në mbështetje të Ukrainës, me theks të veçantë në ndihmën për popullsinë civile.

7- Që nga fillimi i pushtimit të plotë rus, Shqipëria ka ofruar mbështetje gjithëpërfshirëse për Ukrainën, duke përfshirë ndihmë ushtarake dhe humanitare.

8- Shqipëria ka dhënë kontribute të rëndësishme ushtarake për Ukrainën, si në nivel dypalësh ashtu edhe brenda formateve shumëpalëshe, dhe do të vazhdojë të përmbushë nevojat më urgjente dhe të ngutshme të Ukrainës për të forcuar potencialin e saj të sigurisë, duke marrë parasysh kapacitetet e Shqipërisë, siç ka bërë gjatë periudhës 2022–2024.

9- Shqipëria do të vazhdojë të ofrojë mbështetje për Ukrainën gjatë afatit dhjetëvjeçar të kësaj Marrëveshjeje.

10- Pjesëmarrësit do të zhvillojnë një Dialog Strategjik për çështjet e politikave të mbrojtjes dhe sigurisë në nivel të zyrtarëve të lartë.

11- Pjesëmarrësit do të punojnë së bashku për të forcuar potencialin ushtarak të Ukrainës, për të arritur një nivel që, në rast të një agresioni të jashtëm kundër Shqipërisë në periudhën para anëtarësimit të Ukrainës në NATO, t’i mundësojë Ukrainës të ofrojë ndihmë efektive ushtarake.

12- Shqipëria do të kontribuojë në koalicionin e pilotëve duke ofruar trajnim në gjuhën angleze për pilotët dhe personelin teknik të Ukrainës.

Bashkëpunimi në industrinë e mbrojtjes

13- Shqipëria mirëpret përpjekjet e Ukrainës për të integruar industrinë e saj të mbrojtjes në sistemin e NATO-s dhe gjithashtu mbështet iniciativat e Bashkimit Evropian që synojnë promovimin dhe forcimin e kapaciteteve të prodhimit të mbrojtjes.

14- Shqipëria dhe Ukraina do të bashkëpunojnë për integrimin e industrisë së mbrojtjes në Bazën Teknologjike dhe Industriale të Mbrojtjes Evropiane (EDTIB), duke marrë parasysh gjithashtu mundësitë e ofruara nga Strategjia Industriale e Mbrojtjes Evropiane (EDIS) dhe Programi Industrial i Mbrojtjes Evropiane (EDIP).

15- Pjesëmarrësit do të kërkojnë mundësi shtesë për zhvillimin e industrisë së mbrojtjes dhe hulumtimit të saj, duke promovuar zbatimin e projekteve të përbashkëta me interes të ndërsjellë.

16- Pjesëmarrësit do të identifikojnë mundësi për thellimin e bashkëpunimit industrial në mbrojtje, përfshirë prodhimin e përbashkët të mbrojtjes, veçanërisht me lokalizim në Ukrainë, me synimin për të arritur përfitime të ndërsjella komerciale dhe politike.

17- Shqipëria do të bashkëpunojë me Ukrainën për të identifikuar burime të mundshme financimi për të mbështetur projektet industriale të mbrojtjes së Ukrainës.

18- Shqipëria do të punojë me Ukrainën për të forcuar mbrojtjen e teknologjive të transferuara dhe të drejtave të pronës intelektuale.

Bashkëpunimi në inteligjencë dhe siguri

19- Pjesëmarrësit do të vazhdojnë të thellojnë bashkëpunimin në fushën e inteligjencës dhe sigurisë, në përputhje me dispozitat e marrëveshjeve dypalëshe dhe mekanizmave shumëpalëshe.

Siguria dhe mbrojtja Kimike, Biologjike, Radiologjike dhe Bërthamore (CBRN)

20- Duke njohur rreziqet që lidhen me sigurinë CBRN, veçanërisht në kontekstin e konfliktit të armatosur, Ukraina dhe Shqipëria angazhohen të mbështesin dhe forcojnë arkitekturën globale të sigurisë bërthamore, bazuar në parimet, qasjet, konventat, normat dhe standardet e IAEA-së, si dhe norma të tjera përkatëse të së drejtës ndërkombëtare dhe dokumenteve.

21- Shqipëria do të mbështesë përpjekjet e Ukrainës për të siguruar sigurinë CBRN, zhvillimin dhe përmirësimin e saj të qëndrueshëm, veçanërisht përmes shkëmbimit të praktikave më të mira në forcimin e sigurisë së burimeve radioaktive me aktivitet të lartë (INFCIRC/910), kundër kontrabandës bërthamore (INFCIRC/918), si dhe eksplorimin e opsioneve për kapërcimin e problemeve të tjera që lidhen me incidentet CBRN.

Siguria detare

22- Pjesëmarrësit do të përpiqen të koordinojnë përpjekjet e tyre për të forcuar bashkëpunimin ndërkombëtar në fushën e sigurisë detare, në përputhje me Konventën e Kombeve të Bashkuara mbi Ligjin e Detit, instrumentet e tjera ligjore ndërkombëtare dhe ligjet e tyre kombëtare në fushën e sigurisë detare.

23- Shqipëria do të vazhdojë të ofrojë mbështetje për Ukrainën me qëllim ndërtimin e strukturave moderne dhe të qëndrueshme të sigurisë detare, duke përfshirë rritjen e ndërveprueshmërisë dhe standardizimin me NATO-n.