Pse kjo NATO tani ka marrë fund me të vërtetë?

Por do të jetë një NATO ndryshe, mendërisht ndryshe, edhe nëse një shkop magjik për buxhetet do t’i shtynte të gjithë aleatët të shpenzonin 5% të PBB-së për mbrojtjen, siç Donald Trump i tha Sekretarit tw ri të Mbrojtjes Pete Hegseth t’u kërkonte atyre.

Sepse do të jetë një NATO që nuk e di më se sa shumë kujdesen Shtetet e Bashkuara për mbrojtjen e Evropës – nga Rusia apo kushdo që e vë në rrezik sigurinë e saj.

Për SHBA-të, Evropa nuk është më një prioritet, u tha Hegseth rreth 50 homologëve dhe partnerëve të NATO-s të mërkurën e kaluar.

Kjo minon ngjitësin e Aleancës, një për të gjithë, të gjithë për një, që e bëri sigurinë “evropiane” dhe “atlantike” një dhe të njëjtën.

Ndoshta ekuacioni, i lidhur me bipolarizmin SHBA-BRSS që na shihte strategjikisht në mes të dy Superfuqive, ishte zhdukur me përfundimin e Luftës së Ftohtë. Por bashkimi i sigurisë kishte vazhduar i pandërprerë pa konotacione gjeografike, aq sa neni 5 u zbatua – dhe ishte hera e vetme – pas 11 shtatorit në mbështetje të SHBA-ve.

Asnjë evropian nuk e kundërshtoi që përparësitë e tij ishin gjeografikisht diku tjetër. Anasjelltas, SHBA-të nuk u tërhoqën në Ballkan apo Libi.

Deklarata e Hegseth, e cila gjithashtu duket të jetë më e zbutur se versioni i dhënë më parë në shtyp – “Jam këtu për të thënë hapur dhe pa mëdyshje se realiteti i ashpër strategjik i pengon Shtetet e Bashkuara të konsiderojnë sigurinë e Evropës si prioritet parësor” – është për NATO-n një përmbysje e qasjes së aleatit të saj kryesor.

Në harkun kohor të dy ditëve, administrata Trump ka dhënë dy paralajmërime të rrepta për ndryshime strategjike të drejtimit, ndaj Ukrainës dhe Evropës. E para ka qenë në ajër për disa kohë: Trump dhe Putin do të negociojnë në mënyrë dypalëshe fundin e luftës dhe fatin e Kievit.

Volodymyr Zelensky ndoshta e priste atë; e merr lajmin nga presidenti amerikan dhe e pranon stoikisht.

E dyta, se siguria evropiane nuk ishte më në qendër të prioriteteve ushtarake amerikane, përkundrazi i shqetëson evropianët.

Në fakt, ata preferojnë pothuajse të mos reagojnë dhe të përqendrojnë komentet e tyre në Ukrainë, duke kërkuar me zë të lartë një vend në tryezën e bisedimeve, për ta (kolektivisht) dhe për Ukrainën. Gjë që nuk ka gjasa ta kenë, pavarësisht korit të djeshëm nga Londra në Berlin.

Trump nuk i përmendi të ftuarit e tjerë, Putini nuk i do ata.

Ankesat nga pala evropiane janë logjike, të nevojshme dhe të drejta – dhe të kota. Ato shënojnë distancën që administrata Trump dëshiron të ruajë ndaj Evropës, në kuadrin e mosinteresimit të përgjithshëm ndaj aleancave, miqve dhe partnerëve, çmimin e të cilit tashmë e kanë paguar Meksika dhe Kanadaja.

Sulmi tarifor ndaj BE-së që na pret do të jetë përfundimi, duke bërë që një luftë tregtare të mos zbutet nga dimensioni i sigurisë. Evropianët kanë qenë po aq të zëshëm për Ukrainën sa kanë qenë të heshtur për angazhimin amerikan në NATO.

Në takimin e djeshëm të ministrave të mbrojtjes, diskutimi u fokusua kryesisht në kërkesën e hapur të Trump për të rritur shpenzimet e mbrojtjes në 5% të PBB-së.

Është i jashtëzakonshëm sepse vetë SHBA nuk shpenzon shumë (është në 3.38%), por mbi të gjitha sepse është krejtësisht joreale që shumica dërrmuese e aleatëve që po luftojnë të qëndrojnë pak mbi 2% (Italia është në 1.5%) mund t’i afrohen qëllimit të Trump 5% – dhe disa ministra patën guximin ta thonë – do të kërkonin një riinvestim monstruoz të burimeve.

Sipas një vlerësimi të Moody’s, një rialokim prej rreth 6% të shpenzimeve publike do të ishte tashmë i nevojshëm për 4%. Por diskutimi i përqindjeve – ideja e Sekretarit të Përgjithshëm të NATO-s Mark Rutte, e cila synon të kënaqë Trumpin, është arritja e një objektivi “mbi” 3% – na lejon t’i shmangemi pyetjes që është në mendjen e të gjithëve: a ka ende një angazhim amerikan për mbrojtjen e Evropës?

A janë shpenzimet e mjaftueshme për të qenë në gjendje të mbështeteni në të?

Do ta diskutojmë. Do të dëgjojmë se çfarë do të thotë vetë Trump në samitin e NATO-s në Hagë më 24-25 qershor. Por fara e dyshimit e mbjellë nga Hegseth tashmë shënon fundin e një epoke të besimit të qetë në ndërhyrjen amerikane për të na mbrojtur.

Shumë qetësi: nëse kemi arritur në këtë pikë, faji është shumë i yni. Për tre dekada, presidentët dhe ministrat amerikanë na kanë kërkuar të bëjmë më shumë për mbrojtjen tonë.

Mirësi, dhe ne i shpërfillëm ata. Më pas erdhi Trump. Dhe tani duhet të nxitojmë: ose t’i mbajmë amerikanët në Evropë ose të bëjmë pa ta. Me ose pa NATO, ose me një NATO shumë të ndryshme.