1989/ Rishikimi i qytetit, para dhe pas

Vitet e regjimit komunist dhe vitet që pasuan përshkruhen në libra dhe kujtime, me etapa të përcaktuara qartë. Ajo që mbijeton nga një regjim në tjetrin, për njerëzit, mbetet e paqartë. Për disa, ata më të moshuarit, mbetet një nostalgji, për të tjerët, më të rinjtë, një rrënim sentimental. Për ata që nuk e njohin, që kanë lindur pas një pragu historik dhe që jetojnë vetëm realitetet e reja, mbetet rreziku i kthimit mbrapa, në vend të ndjeshmërisë përballë bërjes, evolucionit.

Mbetet sfida e kapjes së detajeve të ndryshimit përmes përvojës së një të mbijetuari -një dëshmitar që i ruajti këto ndryshime në kujtesën e tij fotografike, duke i bashkangjitur momentet e jetës së tij me kujtesën kolektive dhe pas vitit 1989 ndoqi të njëjtin pasion për dekada. Është me ndihmën e këtij dëshmitari që ky rrëfim i shkurtër u krijua dhe ne mund të përdorim fotografitë e tij. Ai quhet Andrei Bîrsan.

Rasti i studimit është Bukureshti, pasi Andrei ka jetuar në këtë qytet për gjithë jetën. Familja e tij vazhdon ta eksplorojë këtë qytet profesionalisht. Për ne që ishim 20 ose 25 vjeç në 1989, realitetet e sotme ishin të paimagjinueshme atëherë, si në aspektin e lirisë së shprehjes publike apo profesionale ashtu dhe të stilit të jetesës të ndryshuar nga teknologjia dhe përmirësimi i komoditetit të përditshëm të sjellë nga rritja e standardeve të jetesës. Janë dy botë të ndryshme që u ndanë në vitin 1989. Jo të gjithë ia dolën mbanë në këtë ndarje, pasi ka breza që nuk e kanë marrë veten kurrë, as në aspektin profesional dhe as në atë shoqëror. Ka nga ata që janë kapur në 40 apo 45 vitet e këtij ndryshimi të 1989-ës. Ata nuk mund të përshtateshin. Ata janë pensionistët e sotëm, nostalgjikë për kohën e nënshtrimit në këmbim të paqes.

Nga fotografitë shihet lehtësisht imazhi i ndryshimit rrënjësor të përditshmërisë urbane të 30 viteve të fundit, me të njëjtat vende, por me një notë ndryshe të sjelljes kolektive. Liri do të thotë të marrësh përgjegjësi në çdo moshë, ndërsa nënshtrimi në këmbim të lirisë do të thotë që Partia të marrë përgjegjësinë për ty.Ajo që po shohim sot është rezultat i marrjes së përgjegjësisë nga individët dhe komunitetet e vogla: qytetet, rajonet apo komunitetet lokale, degët profesionale, nëpërmjet drejtuesve të tyre.

Rishikimi i qytetit, para dhe pas një viti ose pragu historik të caktuar, mund të jetë një metodë e dobishme krahasuese jo vetëm për studimin historik dhe antropologjik, por veçanërisht për përcaktimin dhe kuptimin e proceseve që ndodhin brenda natyrës njerëzore, që është gjithmonë në kërkim të përparimit, rehatisë së përditshme, sigurisë personale dhe asaj profesionale.