Kleo, muza e historisë, është parë duke endur korridoreve të Shtëpisë së Bardhë këto ditë, duke gërvishtur nga konfuzioni me një stilolaps. Nuk është një lirim dinjitoz për asnjë vajzë, e lëre më për një muzë, por nuk mund ta fajësosh. Dhe Donald Trump dhe të gjithë oborrtarët e tij dhe personazhet dytësorë si Mark Rutte ose Friedrich Merz e ftuan me bujë në Uashington për të regjistruar një sulm historik ndaj Iranit dhe një paqe historike me të njëjtin Iran, sado kontradiktore që tingëllon. Klio fluturoi gjithnjë e më shpejt, tashmë në ulje ajo hapi rrotullat e papirusit në mënyrë që të mos humbiste kohë, dhe pastaj kuptoi se atje nuk kishte material për arkivin e saj.
Muaj si zëvendësim për qëndrueshmëri
Problemet për Clio-n filluan të martën e kaluar, kur një raport paraprak nga DIA, agjencia e inteligjencës e Departamentit të Mbrojtjes të SHBA-së, detyra e së cilës është të përcaktojë se çfarë mund të bëjë armiku, u zbulua në CNN.
Sipas burimeve anonime të CNN-së , sulmet ndaj komplekseve Fordo, Natanz dhe Isfahan shkaktuan dëme të konsiderueshme, por në përgjithësi, ato e vonuan programin bërthamor të Iranit vetëm me disa muaj. Bashkëbiseduesit e rrjetit amerikan nënvizuan se ky zbulim i inteligjencës nuk është veçanërisht i besueshëm, se përfundimet mund të jenë të gabuara, por analistët thonë se kjo do të thotë po aq sa dëmi mund të jetë më i madh dhe mund të jetë edhe më i vogël.
“Raporti sugjeron gjithashtu se Irani arriti të lëvizë dhe të ruajë të paktën një pjesë të uraniumit të tij të pasuruar shumë para sulmeve amerikane dhe se centrifugat e nevojshme për atë pasurim janë kryesisht të paprekura”, raportoi Associated Press .
Dokumenti hyn në detaje të mëtejshme, duke thënë se, për shembull, hyrjet në kompleksin Fordo u shembën nën bomba, se infrastruktura u dëmtua, por se instalimet kryesore nëntokësore nuk u shkatërruan. Dhe ai kujton se oficerët e inteligjencës paralajmëruan se rezultati do të ishte pikërisht ky. Entuziazmi i administratës amerikane për atë dokument përmblidhet më së miri, sigurisht, nga vetë Donald Trump kur i quajti mediat që e publikuan atë “mbeturina” një ditë më vonë. Presidenti, megjithatë, u tha gazetarëve në samitin e NATO-s në Hagë si në vijim:
“Nuk ka asnjë përfundim për t’u nxjerrë nga këto të dhëna. Të dhënat thonë se nuk e dimë. Dëmi mund të ketë qenë shumë serioz.”
Asnjë nga këto fjali nuk ka të bëjë fare me sigurinë absolute se programi bërthamor i Iranit është zhdukur, që është mesazhi që Trump ka transmetuar vazhdimisht deri në atë deklaratë. Ministri i Mbrojtjes Peter Hegsett nuk e ndihmoi shumë presidentin as këtë herë, pasi e përshkroi dëmin si “mesatar deri serioz”. Një dorë më e sigurt u shtri nga izraelitët, kryesisht oficerë anonimë, dhe ekspertë të Komisionit Izraelit të Energjisë Atomike, të cilëve në ato ditë u pëlqente shprehja “Ne i kthyem ata vite prapa”, megjithëse keqbërësi do të vinte re se edhe kjo nuk është e njëjtë me shkatërrimin total.
Kreu i IAEA-së, Rafael Grossi, beson se Teherani mund ta rikthejë programin e tij bërthamor, sado i dëmtuar që të jetë. Dhe ai kujton se organizata e tij nuk kishte prova se Irani po ndërtonte armë bërthamore.
Sidoqoftë, kryeqeveri i Shtëpisë së Bardhë u shërua shpejt dhe, po atë ditë, tha “nuk e dimë”, duke hedhur poshtë pretendimet e Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike (IAEA) se askush nuk e di më se ku ndodhet uraniumi i pasuruar shumë i Iranit. Drejtori i Përgjithshëm i IAEA-së, Rafael Grossi, në një intervistë me rrjetin amerikan CBS , të transmetuar të dielën, përsëriti disa herë se Teherani ka si kapacitetin industrial ashtu edhe njohuritë teknologjike për të rivendosur programin bërthamor në çfarëdo gjendjeje që është tani dhe se kjo nuk mund të zgjidhet me armë. Ai nuk do të habitej nëse centrifugat do të fillonin të rrotulloheshin përsëri në muajt në vijim. Kur bëhet fjalë për bashkëpunimin aktual të Teheranit me IAEA-në, në mesin e javës së kaluar, ligjvënësit iranianë vendosën ta pezullonin atë, megjithëse kjo duhet të konfirmohet nga organe më të rëndësishme politike. Dhe kur bëhet fjalë për bashkëpunimin e mëparshëm, Grossi tha në një intervistë me CBS se nuk ishte i kënaqshëm, por ai përsëriti gjithashtu atë që Al Jazeera tha tashmë – se IAEA nuk ka gjetur asnjë provë se Irani po prodhon ose ka plane për të prodhuar armë bërthamore.
Vizione halucinuese
Askush nuk e kundërshton që Irani ka pësuar humbje bërthamore. Vetë Ministri i Jashtëm Abbas Arakchi e quajti dëmin “serioz”. Por, siç qëndrojnë gjërat tani, Uashingtoni dhe Tel Avivi nuk arritën atë që donin (ose të paktën pretenduan se donin) duke i hedhur benzinë zjarrit rajonal. Kaq për një sulm historik. Si qëndrojmë me paqen historike, paqen që Donald Trump i lartësuar në mediat sociale fillimisht e quajti “të përjetshme”? Atje kthesa ishte edhe më e mprehtë.
“Të dy janë të rraskapitur. A mund të fillojë gjithçka nga e para? Mendoj se një ditë mundet. Ndoshta do të fillojë së shpejti”, tha presidenti amerikan në Hagë.
Shkurt – një tjetër boshllëk. Është e mundur që Irani të mos lejojë inspektorët e IAEA-s të punojnë nëse nuk merr garanci të forta se programi i tij bërthamor nuk do të sulmohet përsëri, dhe nuk ka asgjë për të fituar nga kjo punë. Ministri Arakci tha të hënën se këto garanci do të jenë një kusht për vazhdimin e negociatave bërthamore me Uashingtonin. Dhe kur tashmë po përmendim përfaqësuesit e regjimit iranian, le të përmendim gjithashtu se shpresat e Uashingtonit, Tel Avivit dhe Brukselit për rënien e tij të shpejtë rezultuan të ishin halucinante, siç paralajmëroi Lior Sternfeld, një profesor i historisë moderne të Iranit në Universitetin Shtetëror të Pensilvanisë, për shembull, gjatë shkëmbimit të raketave.
“Ky realitet ekziston vetëm në Teheran dhe në periferi të administratës aktuale amerikane”, tha Sternfeld në një intervistë me revistën +972 , një projekt i përbashkët i gazetarëve izraelitë dhe palestinezë.
Teheranjeles është emri popullor për pjesën e Los Anxhelosit ku banon shumë nga diaspora iraniane. Edhe pse kjo diasporë dëshiron me të drejtë që Irani të jetë ndryshe, lidhja e saj me realitetin e atdheut nuk është shumë e fortë. Dhe realiteti i Izraelit u përpoq të shpjegohej nga redaktori Meron Rapoport në revistën +972 . Në analizën e botuar të premten, Rapoport kujtoi së pari të dukshmen – se Izraeli demonstroi edhe një herë superioritet ushtarak, se fluturoi mbi Iranin pa ndërhyrje, se e dinte brenda një metri se ku ndodheshin forcat iraniane të sigurisë dhe shkencëtarët bërthamorë, se sulmet e tij ishin të sakta.
“Ai gjithashtu dëshmoi se mund të jetë ngacmuesi fqinj – të injorojë të drejtën ndërkombëtare, të anashkalojë negociatat midis Iranit dhe administratës Trump, dhe me të gjitha këto ai gëzon mbështetjen e padiskutueshme të Perëndimit, veçanërisht të Uashingtonit”, shton Rapoport.
Llogaritja e kryeministrit të përjetshëm
Nga ana tjetër, është gjithashtu e vërtetë se që nga viti 1948, qytetet e mëdha të Izraelit nuk kanë qenë nën kërcënimin që kishin gjatë Luftës Dymbëdhjetë Ditore. Nëse Izraeli demonstroi superioritet ushtarak – gjë që askush nuk e dyshonte seriozisht – Irani tregoi se edhe një Izrael i tillë është i prekshëm. Mbetet për t’u parë se çfarë mendojnë banorët për këtë, por është e sigurt se kjo cenueshmëri nuk e tronditi shumë Kryeministrin Benjamin Netanyahu.
“Netanyahu zgjodhi pikërisht këtë moment për të filluar një luftë me Iranin me qëllim që Gaza të zhdukej nga sytë; për t’i bërë njerëzit të harronin se ai dështoi të eliminonte Hamasin; për t’i bërë ata të harronin se pengjet janë ende në robëri; për t’i bërë ata të harronin zemërimin ndërkombëtar në rritje për shkak të imazheve të tmerrshme nga Rripi; për t’i bërë ata të harronin frustrimin e brendshëm në rritje me luftën; për t’i bërë ata të harronin se plani monstruoz për t’i shtyrë palestinezët në jug për hir të dëbimit përfundimtar ka dështuar, se pak, nëse ka, është arritur diçka në këtë drejtim, ne po mbështetemi në ushqyerjen e civilëve të uritur ndërsa ata presin në radhë për ushqim”, përmbledh në mënyrë efektive Rapoport.
Nëse lufta me Iranin ka mbaruar – dhe Netanyahu duhet ta konsiderojë të mbaruar, sepse përndryshe do ta vërë në pikëpyetje “fitoren vendimtare” që shpalli – Gaza do të dalë përsëri në plan të parë. Dhe aty, mendon gazetari izraelit, do të pyetet më shumë Donald Trump, të cilit Netanyahu, pikërisht duke e tërhequr në konfliktin me Iranin, ia la fjalën e fundit. Rapoport beson se Trump tani mund të dëshirojë të vazhdojë të luajë rolin e paqebërësit dhe se vendet evropiane mund ta kërcënojnë më seriozisht Tel Avivin me vrasjen e civilëve të uritur. Ky mendim, megjithatë, është disi i skualifikuar nga vërejtja e vërtetë dhe e vetë Rapoportit për mbështetjen e padiskutueshme të Perëndimit për Izraelin. Një tekst i veçantë mund të shkruhet për sjelljen e vendeve të Evropës Perëndimore gjatë Luftës Dymbëdhjetë Ditore dhe mund të përmblidhet edhe nga e vetmja gjë vërtet historike që do të mbetet pas asaj lufte – fundi historik i miqësisë së Sekretarit të Përgjithshëm të NATO-s, holandezit Mark Rutte, dhe vërejtja e tij tashmë e famshme se “babai duhet të bërtasë ndonjëherë”. Për Rutte, Trump është “baba”, dhe për Gjermaninë, numri i viktimave në Gaza vetëm të hënën u bë “shqetësues”; kaq shqetësuese që Berlini – sipas zëdhënësit të qeverisë Stefan Cornelius – po e “ndjek atë me shumë kritikë”. Ndoshta do të ketë punë për Clio-n në fund të fundit. Një hipokrizi e tillë nuk shihet çdo ditë.
