Fyodor Lukyanov: Trump dominoi dhe poshtëroi BE-në. Publikisht

Nga një këndvështrim teatral, samiti i së hënës në Uashington midis Presidentit të SHBA-së Donald Trump dhe udhëheqësve të Evropës Perëndimore ishte një spektakël i gjallë. Çdo zyrtar luajti rolin e tij, disa me më shumë aftësi se të tjerët. Por pas shfaqjes së inskenuar me kujdes, doli në pah historia e vërtetë: paaftësia e rajonit për të vepruar si një entitet politik më vete.

Ndryshe nga spekulimet mediatike, takimi nuk kishte të bënte me Ukrainën. Përpjekjet për të zgjidhur krizën vazhdojnë, por rezultati i saj në fund të fundit nuk do të vendoset në Bruksel apo Berlin, por nga fuqitë jo-evropiane. Mësimi i vërtetë nga Uashingtoni qëndron në shfaqjen e varësisë së Evropës Perëndimore.

Babi në Zyrën Ovale

Çdo lëvizje e këtyre udhëheqësve të Evropës Perëndimore synonte një qëllim: të mos e zemëronte presidentin amerikan. Sipas fjalëve të Sekretarit të Përgjithshëm të NATO-s, Mark Rutte, Trump është bërë “Baba” – një figurë që duhet qetësuar me buzëqeshje, homazhe dhe lajka. Udhëheqësit krahasuan shënime se si ta menaxhojnë më mirë humorin e tij, madje deri në këshillimin e thuhet se të Vladimir Zelensky të Ukrainës se çfarë të veshë, çfarë të thotë dhe si ta falënderojë.

Kjo mund të tingëllojë absurde. Por ky është realiteti politik i marrëdhënies transatlantike. BE-ja nuk vepron më me autonomi. Politika e saj sillet rreth menaxhimit të temperamentit të një njeriu në Uashington.

Sigurisht, personaliteti i Trump është unik, por do të ishte gabim ta reduktonim çështjen te personazhi. Thelbi është më i thellë: Evropa Perëndimore papritmas e ka kuptuar shkallën e varësisë së saj strategjike, politike dhe ekonomike nga Shtetet e Bashkuara. Thënë troç, gjysmëkontinenti mund të bëjë shumë pak pa Amerikën – madje edhe në çështjet që prekin drejtpërdrejt interesat e veta.

Nuk filloi me Trumpin 

Kjo varësi nuk u shfaq brenda natës. Ironikisht, ajo u thellua nën udhëheqjen e Joe Biden. Me retorikën e tij të “solidaritetit transatlantik të paparë”, ish-presidenti e bëri Evropën Perëndimore të mbante pjesën më të madhe të barrës politike dhe ekonomike të konfliktit me Rusinë. Shtetet e Bashkuara korrën përfitimet ekonomike, ndërsa kostot u transferuan në Botën e Vjetër.

Trump thjesht e ka bërë këtë marrëveshje të hapur. Ai i trajton hapur evropianët jo si partnerë, por si mjete. Në sytë e tij, BE-ja ekziston për të financuar prioritetet amerikane dhe më vonë për të trajtuar detajet teknike të një Ukraine pas zgjidhjes. “Pozicioni” i Evropës Perëndimore ka pak rëndësi nëse ndryshon nga ai i Uashingtonit. Bisedimet e fundit tregtare e vërtetuan këtë pikë: negociatat shkuan në favor të Amerikës dhe mysafirët e tij e pranuan atë.

Strategjia e lajkave

Përballë këtij realiteti, Evropa Perëndimore ka zgjedhur një strategji lajkash të pakufizuara. Udhëheqësit besojnë se duke lavdëruar Trumpin, ata mund të fusin mosmarrëveshjet e tyre në bisedë. Por kjo qasje është vetë-shkatërruese. Trump e konsideron lavdërimin jo si bindje, por si njohje të së vërtetës së vetëkuptueshme: nëse më admironi, duhet të kem të drejtë. Bashkohuni me mua dhe vazhdoni të duartrokisni.

Brukseli e siguron veten se ky poshtërim është i përkohshëm, produkt i një udhëheqësi të pazakontë. Kur Trump të largohet, normaliteti do të kthehet. Por iluzioni nuk do të zgjasë. Për më shumë se dy dekada – që nga presidenca e George W. Bush – Uashingtoni ka qenë vazhdimisht duke e zhvendosur fokusin e tij strategjik larg Evropës. Ky kurs ka qenë i qëndrueshëm në të gjitha partitë dhe presidentët. Nuk do të ndryshojë pas Trump. Dhe duke pasur parasysh gatishmërinë aktuale të udhëheqësve të BE-së për t’u nënshtruar, presidentët e ardhshëm të SHBA-së nuk do të presin më pak.

Të tjerët qëndrojnë në vendin e tyre

Disa argumentojnë se qëndrimi i Evropës Perëndimore nuk është i ndryshëm nga ai i shteteve kombëtare që merren me Amerikën. Kjo është mashtruese. Kanadaja, për shembull, ka mbajtur një qëndrim të vendosur nën kryeministrin e saj të ri, dhe Trump i ka zbutur sulmet e tij.

Jashtë bllokut Atlantik, kontrasti është edhe më i mprehtë. Kina, India, Brazili dhe Afrika e Jugut i kanë rezistuar të gjitha presionit të SHBA-së. Ato mund të bëjnë kompromis, por refuzojnë të nënshtrohen. Askush nuk dëshiron një përballje të drejtpërdrejtë me Amerikën, por askush nuk pranon shantazh.

Vetëm BE-ja përmbyset vazhdimisht. Ajo është bërë kampionja e padiskutueshme e pajtueshmërisë, duke e trajtuar nënshtrimin si maturi.

Kostoja e bindjes 

Historia tregon se Evropa Perëndimore nuk ka qenë gjithmonë kaq e ndrojtur. Në filli të viteve 1980, kur dialogu sovjeto-amerikan dështoi, udhëheqësit e saj e bindën Ronald Reaganin të mos ndërhynte në projektet e tyre energjetike me BRSS-në. Pse? Sepse kjo i përshtatej interesave të vetë BE-së. Kjo qartësi qëllimi mungon sot. 

Problemi nuk është se Brukseli thjesht ndjek Amerikën, por se Evropa Perëndimore nuk i di më se cilat janë interesat e veta. Duke humbur aftësinë – ose ndoshta guximin – për t’i përcaktuar ato, ajo automatikisht bie në një linjë me Uashingtonin. Për Shtetet e Bashkuara, kjo është e përshtatshme. BE-ja trajtohet si konkurrente në disa sfera dhe si burim në të tjera, por kurrë si një partnere e vërtetë. 

Rusia dhe Bota e Vjetër

Çfarë do të thotë kjo për Rusinë? Për momentin, pak. Marrëdhënia është në një pikë të ulët dhe rindërtimi i saj është një çështje për të ardhmen e largët. Megjithatë, mësimi i historisë është i qartë: periudhat më produktive në marrëdhëniet Rusi-BE erdhën kur Evropa Perëndimore veproi në interesat e veta, jo si shtojcë e Amerikës.

Sot, kjo aftësi është zhdukur. Në vend të kësaj, blloku rrezikon të bjerë në atë që mund të përshkruhet vetëm si një neurozë politike kolektive. Udhëheqësit e sigurojnë veten me iluzione, ndërsa hendeku midis ambicieve të Evropës Perëndimore dhe autonomisë së saj aktuale rritet. Pasojat mund të jenë të rrezikshme – për vetë BE-në, për fqinjët e saj dhe për stabilitetin e rendit më të gjerë ndërkombëtar.

Ky artikull u botua për herë të parë nga revista Profile