Olimpia, nëna ilire e Aleksandrit të Madh

Olimpia, gruaja e Filipit II, mbreti i Maqedonisë dhe nëna e Aleksandrit të Madh, ishte gruaja e parë që mori pjesë në ngjarjet politike të Gadishullit Grek. Olimpia ishte vrastare, hakmarrëse dhe e guximshme, por historia nuk e ka trajtuar atë si madhështi.

Dhuna e burrit dhe djalit të saj, të dy përgjegjës për qindra mijëra, ndoshta miliona vdekje, ka tendencë të merret si një meritë e tyre, por autorët antikë dhe modernë shpesh për këtë fajësojnë Olimpian. Shumica e librave që kanë shkruar për Olimpian, shumë shekuj pas vdekjes së saj, e tregojnë atë si një natyrë armiqësore, kundër prirjes së grave të tjera greke që ishin të qeta, pasive dhe qëndronin jashtë jetës publike, duke u kujdesur për familjen.

Olimpia lindi në mbretërinë veriore të Molosëve në rajonin e Epirit rreth fundit të viteve 370 p.e.s, në atë që është sot Greqia veriperëndimore. (Molosët ishin një nga tre fiset ilire kryesore epirote, krahas kaonëve e thesprotëve, që shtriheshin në qendër të Epirit antik. Në fund të shek.V p.e.s. molosët krijuan një mbretëri të fuqishme mbi baza federative të njohur me emrin Koinoni i Molosëve. Nga mbretërit e parë më i dëgjuar ka qenë Tarypa, gjatë sundimit të të cilit mbretëria molose filloi të projektojë planet për ta zgjeruar pushtetin e saj dhe për ta vënë Epirin në rrugën e bashkimit politik e ushtarak. Ky proces u realizua në gjysmën e dytë të shek.IV p.e.s. me krijimin e Aleancës Epirote). Në veri, Molosët dhe Maqedonia ruajtën monarkitë trashëgimore. Në të dy format qeveritare, gratë zakonisht nuk luanin asnjë rol. Anëtarët e dinastisë së Olimpias, “Aeacidae”, besuan se ishin pasardhësit e heroit grek Akili që luftuan kundër Trojës.

Babai i Olimpias, Neoptolemus, bashkëqeverisi me vëllain e tij Arybbas, i cili u bë kujdestari i Olimpias pasi vdiq babai i saj. Molosët u përballën me një kërcënim nga fise të tjera ilire, e kështu një aleancë martese me një mbretëri tjetër mund të ndihmonte në mbrojtjen e shtetit. Olimpia dhe xhaxhai i saj Arybbas udhëtuan në ishullin e largët të Samothrakisë (në veri të Detit Egje)), për të rregulluar fejesën e saj me Filipin II, mbretin e Maqedonisë. Filipi, atëherë ishte rreth moshës 23 vjeç dhe u bë mbret në vitin 359 p.e.s. Ilirët gjithashtu kishin pushtuar Maqedoninë dhe kishin vrarë vëllain e tij, Perdiccas III, së bashku me 4000 maqedonas të tjerë. Martesa e Olimpias dhe Filipit do të bashkonte mbretëritë veriore, në një aleancë dhe do të forconte fuqinë e Filipit.

Në vitin 356 p.e.s. Olimpia lindi djalin e saj Aleksandrin dhe pas dy vitesh lindi dhe vajzën Kleopatrën. Filipi kishte vetëm një djalë tjetër (i njohur më vonë si Filip III Arrhidaeus) nga një grua tjetër, por ai ishte me aftësi të kufizuara mendore. Aleksandri ishte më i përshtatshmi për të fituar trashëgiminë, ndaj rrjedhimisht Olimpia u bë gruaja e preferuar e tij.

Meqenëse Filipi shpesh mungonte në shtëpi, Olimpia kishte një rol më të madh në rritjen e djalit të saj, i cili ndoshta e njihte nënën e tij më mirë se babai i tij. Fuqia e madhe e Olimpias ishte se arriti të edukonte Aleksandrin në mënyrën që donte ajo. Tiparet e karakterit të Olimpias janë të reflektuara qartë tek Aleksandri. Plutarku i përshkruante marrëdhëniet e Aleksandrit me Filipin si konkurrues, megjithëse Filipi e trajtoi Aleksandrin si trashëgimtarin e tij. Ai zgjodhi Aristotelin si mësues të Aleksandrit dhe në moshën 16-vjeçare ai u vendos në krye të Mbretërisë, në kohën kur Filipi ishte në luftë.

Sidoqoftë, siguria dhe prestigji i dukshëm i Olimpias dhe Aleksandrit papritmas u zhduk në martesën e shtatë të Filipit me një grua maqedonase, Cleopatra Eurydice. Filipi ishte martuar shumë herë, kështu që një martesë tjetër nuk ishte domosdoshmërisht problem për Aleksandrin, por kjo ishte martesa e parë e babait të tij me një grua maqedonase. Ishte një aleancë tjetër martese, por kësaj radhe brenda shtetit.

Pas disa kohësh Filipi vendosi të martonte Kleopatrën, por gjatë festës mbreti i madh u vra nga i dashuri maqedonas që kishte Kleopatra. Gojëdhënat thoshin se mbretërit e mëparshëm maqedonas ishin vrarë nga anëtarët e familjes, duke bërë që shumë të dyshonin se Olimpia kishte rregulluar vrasjen për t’i siguruar fronin djalit të saj.

Aleksandri i eliminoi shpejt të gjitha kërcënimet maqedonase dhe mposhti të gjitha përpjekjet greke për të përmbysur mbizotërimin maqedonas. Ai e vrau Attalus dhe Olimpia, me ose pa dijeninë e Aleksandrit, kishte vrarë gruan dhe foshnjën e re të Filipit.

Ndërsa grumbulloheshin fitoret e Aleksandrit, të gjithë besonin se mbas tyre fshiheshin këshillat e nënës së tij. Autorët antikë e përshkruajnë Olimpian si të vështirë dhe bindëse dhe këmbëngulin se Aleksandri e toleronte nënën e tij, por nuk e lejonte që ajo të ndikonte në politikë.

Në vitin 330 Olimpia tashmë në moshë të thyer, u kthye në Mbretërinë Molose. Vajza e saj Kleopatra kishte lindur një djalë dhe një vajzë. Më pas në vitin 334 p.e.s. burri i Kleopatrës u largua për një ekspeditë ushtarake në Itali dhe vdiq atje. Ndërsa për sa i përket vdekjes së Aleksandërit, historianët thonë se ai u helmua nga familja e kujdestarit të tij më të afërt.

Vdekja e djalit të saj e la Olimpian në një pozicion të pasigurt. Aleksandri nuk la asnjë trashëgimtar të dukshëm. U vendos që fëmija i pa lindur i Roxanne, një nga gratë e Aleksandrit, të bashkëqeveriste me vëllain e Aleksandrit, Filipi III Arrhidaeus i cili ishte me aftësi të kufizuara mendore. Gjeneralët e Aleksandrit, “pasardhësit”, luftuan ashpër mes tyre për të vendosur kontrollin mbi perandorinë. Ata u futën në fraksione konkurruese, secila prej tyre kontrollonte një rajon të ndryshëm. Pa Aleksandrin, Olimpia kishte nevojë për mbrojtje ushtarake nga familja e saj.

Pas një sërë peripecish që ajo kaloi gjatë kohës kur djali iu vra, Olimpia vendosi një precedent për gratë greke. Ato duhet të ishin në ushtri, të bashkëqeverisnin dhe të përfshiheshin në luftëra të njëpasnjëshme. Pas qeverisjes së Olimpias, Kleopatra luftoi vëllain e saj me paaftësi mendore dhe siguroi më pas frontin e Egjiptit për veten e saj. Më pas në vitin 300 p.e.s, humbi fronin nga lufta me romakët, duke i dhënë fund linjës së mbretërisë që nisi nga Olimpia.