Si po ngjall presidenti i Serbisë ndjenja kundër Perëndimit?

Nga Michael Martens

Pas votimit të humbur në Asamblenë e Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara për të vendosur një ditë përkujtimi për gjenocidin e Srebrenicës, Milorad Dodik praktikoi aftësitë matematikore.

Presidenti nacionalist i Republikës Serbe të Bosnjës, e cila është pjesë e Bosnje-Hercegovinës, arriti në përfundimin se serbët e tij në thelb kishin fituar votën, nëse vetëm një numërohej saktë. Dodik nuk mund të mohonte se 84 anëtarë të OKB-së kishin votuar pro dhe vetëm 19 kundër rezolutës së prezantuar nga Gjermania dhe Ruanda, që do të thotë se ajo u miratua.

Politika e jashtme gjermane është e klasit botëror kur bëhet fjalë për t’u marrë me të kaluarën. Vetëm kur bëhet fjalë për të përballuar të tashmen dhe të ardhmen, ajo çalon. Merrni për shembull Ballkanin. Gjermania luajti një rol qendror në caktimin e një dite përkujtimi për gjenocidin e Srebrenicës, e cila u miratua nga Asambleja e Përgjithshme e OKB-së të enjten.

Nuk ka asgjë të keqe me përkujtimin e krimit të madh serb në Bosnje në vitin 1995. Më e rëndësishme për stabilitetin e rajonit, megjithatë, do të kishte qenë mbështetja e Gjermanisë për aplikimin e Kosovës për t’u anëtarësuar në Këshillin e Evropës, e cila gjithashtu duhej të ishte votuar në maj.

Anëtarësimi i Kosovës në Këshillin e Evropës do të kishte nënkuptuar që të gjithë qytetarët e demokracisë më të re evropiane, duke përfshirë edhe pakicën serbe, do të kishin mundësi ta padisnin qeverinë e tyre para Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut.

Mbi të gjitha, do të kishte qenë një sinjal tronditës për Serbinë dhe presidentin e saj Aleksandar Vuçiç, i cili flirton me afërsinë e vazhdueshme me Rusinë dhe Kinën. Vuçiç flet hapur për luftë, duke e quajtur shembullor sulmin e Azerbajxhanit ndaj Karabakut. Nëse nuk i vendosen kufij, ai do të vazhdojë të punojë për t’i shtyrë ata, qoftë edhe me forcë.

Pranimi i Kosovës në Këshillin e Evropës do të ishte një shenjë se Europa nuk toleron zgjidhje të dhunshme politike në Ballkan. Por ky sinjal nuk u dha, pjesërisht sepse Berlini ishte një nga shtetet që e pengoi atë. Edhe pse të gjitha organet përkatëse të Këshillit të Evropës dhe shumica dërrmuese e Asamblesë Parlamentare të tij besojnë se Kosova i ka përmbushur të gjitha kushtet për t’u pranuar në klubin më të vjetër të demokracive evropiane, Berlini u shpreh kundër. Fakti që Hungaria dhe Rusia mbajnë të njëjtën linjë në këtë çështje do të thotë shumë.

Gabimi i një politike ballkanike serbocentrike nuk është i ri. Një brez më parë, politika perëndimore në Ballkan bëri të njëjtat gabime. Në atë kohë, ajo mbështetej te Sllobodan Millosheviqi (i cili më vonë u padit nga Gjykata për Krimet e Luftës) si një spirancë stabiliteti; sot e sheh ish-ministrin e tij të propagandës Vuçiç në këtë rol. Në vitet 1990, luftërat me më shumë se 100 mijë të vdekur dhe miliona persona të zhvendosur, si dhe masakrat si ajo në Srebrenicë ishin rezultat i këtij gabimi tragjik.

Tani po shfaqet edhe një herë besimi i gabuar se gjithçka që nevojitet për të arritur paqen në rajon është të qetësohet Beogradi. Nuk është bindës as argumenti se Serbia duhet të furnizojë me municion Ukrainën. Serbia dëshiron të shesë prodhimin e fabrikave të saj të armatimit dhe po bën biznes të mirë me to. Pavarësisht gjithë rusofilisë së tij, Beogradi nuk dëshiron që kjo ta ndërpresë këtë burim.

Por nuk është vetëm faji i Berlinit që Perëndimi ka pak ndikim në Ballkan. Ajo që dikur ishte instrumenti më i rëndësishëm i ndikimit perëndimor, perspektiva e anëtarësimit në BE, nuk ekziston më. Kur perspektiva e anëtarësimit ishte ende realiste, ajo solli energji të konsiderueshme reformash. Radovan Karaxhiç dhe Ratko Mlladiç, dy personat më përgjegjës për Srebrenicën, nuk do të ishin arrestuar dhe dorëzuar në gjykatën e krimeve të luftës respektivisht në vitin 2008 dhe 2011 nëse perspektiva e anëtarësimit në BE nuk do të dukej realiste në atë kohë.

Megjithatë, pothuajse asnjë politikan në rajon nuk është tani i gatshëm të investojë kapital politik në reforma thelbësore. Me përjashtim të qeverisë së re malazeze, drejtuesit e së cilës janë ende të rinj dhe pa përvojë, asnjë politikan kryesor në Ballkanin Perëndimor nuk beson me të drejtë se vendi i tij mund të pranohet në BE.

Prandaj është e kuptueshme që Hristijan Mickoski, kryeministri i ardhshëm i Maqedonisë së Veriut, nuk është i përgatitur për të përmbushur parakushtet e Bullgarisë të mbështetura nga BE për fillimin e bisedimeve të anëtarësimit. Maqedonia e Veriut madje kishte ndryshuar emrin e saj shtetëror për hir të perspektivës evropiane, por më pas u bllokua fillimisht nga Franca dhe më pas nga Bullgaria.

Sofja po kërkon që Maqedonia e Veriut së pari duhet të përfshijë pakicën bullgare në vendin e saj si një komb përbërës në preambulën e kushtetutës përpara se të fillojë bisedimet e pranimit. Ka një arsye të mirë për të qenë skeptik në Shkup, pasi Bullgaria kishte hartuar ndërkohë një listë të kërkesave të mëtejshme, në disa raste historikisht groteske, për vendin fqinj në vitin 2019.

Nëse Maqedonia e Veriut dorëzohet tani, kjo do të hapte vetëm derën për një kaskadë të ultimatumeve të mëtejshme. Prandaj, qeveria e ardhshme në Shkup mund të inkurajohet që të mos e ndjekë këtë qorrsokak.