Festa e hidhur/ Trump ka rënë në kurthin e Netanyahut, rajoni mund të zhytet në një zjarr të pakontrolluar

Nga SImon Tisdall

Bombardimet nuk do ta largojnë Iranin. Bombat amerikane nuk do të shkatërrojnë njohuritë e nevojshme për të ndërtuar një armë bërthamore ose nuk do ta bëjnë këtë, nëse kjo është ajo që dëshiron Teherani. Sulmi i madh i urdhëruar nga Donald Trump nuk do ta ndalë luftën e hapur të vazhdueshme midis Izraelit dhe Iranit. Nuk do të sjellë paqe të qëndrueshme në Lindjen e Mesme, nuk do t’i japë fund masakrës në Gaza, nuk do t’u japë drejtësi palestinezëve ose nuk do t’i japë fund më shumë se gjysmë shekulli armiqësie të hidhur midis Teheranit dhe Washingtonit.

Me shumë gjasa, lutja e nxituar dhe e pamatur e Trump do t’i ndezë dhe përkeqësojë të gjitha këto probleme. Në varësi të mënyrës se si reagojnë Irani dhe aleatët dhe mbështetësit e tij, rajoni mund të zhytet në një zjarr të pakontrolluar.

Bazat amerikane në Gjirin Persik dhe gjetkë në rajon, ku ndodhen rreth 40,000 trupa amerikane, tani duhet të konsiderohen si objektiva të mundshme për hakmarrje – dhe ndoshta edhe forcat britanike dhe aleate. Trump thotë se nuk i ka shpallur luftë Iranit. Ai pretendon se sulmi nuk është një breshëri hapëse në një fushatë që synon të shkaktojë ndryshimin e regjimit në Teheran.

Por kjo nuk është mënyra se si politikanët dhe populli i Iranit do ta shohin atë. Mburrja e parakohshme e Trump për suksesin “spektakolar” dhe kërcënimet për më shumë bomba dhe më të mëdha, tingëllojnë si fjalët e një pushtuesi të pamëshirshëm që synon një fitore të plotë dhe shkatërruese.

Trump, presidenti izolacionist i cili u zotua të shmangte luftërat e huaja, ka rënë me të madhe në një kurth të përgatitur nga Benjamin Netanyahu i Izraelit – një kurth që paraardhësit e tij më të zgjuar e shmangën. Netanyahu e ka ekzagjeruar vazhdimisht menjëhershmërinë e kërcënimit bërthamor iranian. Fjalimet e tij alarmuese mbi këtë temë datojnë 30 vjet më parë.

Gjithmonë, ai pretendonte se dinte atë që inspektorët bërthamorë të OKB-së, agjencitë e inteligjencës amerikane dhe evropiane dhe madje edhe disa nga shefat e tij të spiunazhit nuk e dinin – domethënë, se Irani ishte në prag të vendosjes së një arme bërthamore të gatshme për përdorim që synon zemrën e Izraelit.

Ky pretendim nuk është provuar kurrë. Irani gjithmonë ka mohuar se kërkonte një bombë bërthamore. Udhëheqësi i tij suprem, Ajatollah Ali Khamenei, lëshoi ​​një fetva që ndalonte çdo program të tillë. Pretendimi më i fundit i Netanyahut se Irani po përdorte armë, i bërë ndërsa përpiqej të justifikonte sulmet e njëanshme dhe të paligjshme izraelite të javës së kaluar, nuk u mbështet nga Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Atomike (IAEA) ose nga ekspertët e inteligjencës amerikane.

Por Trumpi me mendje të dobët zgjodhi ta besonte. Duke lexuar nga skenari i Netanyahut, ai tha të shtunën në mbrëmje se eliminimi i këtij kërcënimi bërthamor të pakundërshtueshëm ishte jetik – dhe qëllimi i vetëm i sulmit ajror amerikan.

Pra, edhe një herë, SHBA-të kanë shkuar në luftë në Lindjen e Mesme mbi një gënjeshtër, mbi inteligjencë të diskutueshme, ndoshta të gabuar, të shtrembëruar qëllimisht për arsye politike. Edhe një herë, ashtu si në Irak në vitin 2003, objektivat e përgjithshme të luftës janë të paqarta, të pasigurta dhe të hapura për interpretim nga miqtë dhe armiqtë njësoj. Edhe një herë, duket se nuk ka “strategji daljeje”, asnjë mbrojtje kundër përshkallëzimit dhe asnjë plan për atë që ndodh më pas. Të kërkosh që Irani të kapitullojë ose të përballet me “tragjedi kombëtare” nuk është një politikë. Është një rrugë pa krye vdekjeprurëse.

Irani nuk do të zhduket, çfarëdo që Trump dhe Netanyahu mund të imagjinojnë në ëndrrat e tyre të ethshme. Ai do të mbetet një forcë në rajon. Do të mbetet një vend me të cilin duhet të llogaritet, një vend me 90 milionë banorë dhe me aleatë të fuqishëm në Kinë, Rusi dhe në jugun global. Tashmë po këmbëngul se do të vazhdojë me programin e tij bërthamor civil.

Këto ngjarje janë një kujtesë se sa e thellë është injoranca zyrtare e SHBA-ve për Iranin. Ndryshe nga Mbretëria e Bashkuar, Washingtoni nuk ka pasur prani diplomatike atje që nga revolucioni. Ka pasur pak kontakte të drejtpërdrejta politike dhe sanksionet e saj të ashpra ekonomike kanë krijuar një distancë edhe më të madhe, duke zvogëluar më tej mirëkuptimin e ndërsjellë.

Vendimi i Trump për t’u tërhequr nga marrëveshja bërthamore e vitit 2015 (e negociuar nga Barack Obama, Britania, Franca, Gjermania, Rusia, Kina dhe BE) ishte një produkt i kësaj injorance. Dhjetë vjet më vonë, ai po përpiqet të bëjë me bomba atë që u arrit kryesisht, në mënyrë paqësore përmes diplomacisë nga paraardhësit e tij më të mençur, më pak impulsivë, më pak të lehtë për t’u udhëhequr.

Paqja duket më e pakapshme se kurrë – dhe Netanyahu po feston. SHBA-të nuk mund të largohen tani. Janë të përkushtuara. Dhe, siç e sheh Netanyahu, ai dhe Izraeli nuk mund të humbasin. Përveç, përveç… Irani nuk mund të imagjinohet disi të largohet. Ai ende duhet të trajtohet. Dhe llogaridhënia që tani po vjen, afatshkurtër dhe afatgjatë, mund të jetë më e tmerrshme se çdo histori frikësuese e Netanyahut.

Irani më parë paralajmëroi se nëse SHBA-të sulmonin, do të kundërsulmonin në bazat amerikane. Ka shumë për të zgjedhur, në Bahrein, Irak, Jordani dhe gjetkë. Houthit në Jemen thonë se do të rifillojnë sulmet ndaj anijeve në Detin e Kuq.

Ngushtica e Hormuzit, një pikë kaq e rëndësishme tranziti për furnizimet globale me energji, mund të minohet, siç ndodhi në vitet 1980 gjatë luftës Iran-Irak. Rezultati mund të jetë një tronditje globale e naftës dhe shkrirje e tregjeve. Dhe Irani thuhet se ende po qëllon raketa në Izrael, pavarësisht pretendimeve në Jerusalem se shumica e bazave të tij të raketave balistike janë shkatërruar.

Duke reaguar ndaj sulmit të Trump, zyrtarët iranianë thonë se nuk ka mundësi të përjashtohen në aspektin e hakmarrjes. Dhe ata thonë se nuk do të negociojnë nën zjarr, pavarësisht një thirrjeje për ta bërë këtë nga kryeministri britanik, Keir Starmer.

Duke hedhur poshtë pretendimet e paverifikuara të Trump për shkatërrimin total të të gjitha objekteve bërthamore, ata gjithashtu këmbëngulin se Irani do të rindërtojë dhe do të vazhdojë programin e tij bërthamor. Pyetja e madhe tani është nëse ky program do të shndërrohet vërtet në armë.

Dy pasoja radikale afatgjata mund të rrjedhin nga ky moment vendimtar. Njëra është se regjimi jopopullor i Khameneit, i njohur për korrupsionin, paaftësinë ushtarake dhe keqmenaxhimin ekonomik, dhe i privuar nga mbështetja nga Hezbollahu libanez dhe Hamasi në Gaza, mund të plasaritet nën presionin e kësaj katastrofe.

Deri më tani ka pasur pak shenja të një kryengritjeje apo ndryshimi në qeveri. Kjo nuk është për t’u habitur, duke pasur parasysh se Teherani dhe qytete të tjera janë nën bombardime. Por rënia e regjimit nuk mund të përjashtohet

Tjetra është se, në vend që të heqin dorë nga e drejta e çmuar për pasurimin e uraniumit dhe t’i nënshtrohen ultimatumit Trump-Netanyahu, sundimtarët e Iranit, kushdo që të jenë, do të vendosin të ndjekin Korenë e Veriut dhe të përpiqen të sigurojnë një bombë sa më shpejt të jetë e mundur, për të shmangur poshtërimet e ardhshme.

Kjo mund të përfshijë tërheqjen nga traktati i mospërhapjes bërthamore dhe refuzimin e regjimit të inspektimeve të OKB-së. Pas vitesh përpjekjesh për të luajtur sipas rregullave perëndimore, Irani më në fund mund të bëhet mashtrues.

Nevoja e supozuar për të siguruar armë bërthamore për vetëmbrojtje është një mësim i zymtë që vendet e tjera anembanë botës mund të nxjerrin nga këto ngjarje. Përhapja e armëve bërthamore është rreziku më i madh i menjëhershëm për të ardhmen e planetit.

Ajo që bëri Trump, duke u përpjekur në mënyrë të pamatur dhe të dhunshme të eliminojë një kërcënim të pavërtetuar, mund të sigurojë që rreziku i provuar i një bote të armatosur me armë bërthamore të bëhet gjithnjë e më real.