Tekstet e degjeneruara të këngëve “edukative”

Nga Leonard Veizi

Një natë të bukur ahengu, kur isha ftuar në sebep se çuni i Dylit ish bërë synet, papritur e papandyer u fiksova të dëgjoja tekstin e një kënge. Se dikur më rastiste të dëgjoja vetëm bazën melodike dhe nuk ia vija fare veshin tekstit. Por ja që sot e kam kthyer: më pëlqen të shijoj dhe tekstin. Në këngën e radhës, popullore, ku njerëzia ishte ngritur të kërcenin e nuk uleshin më, një këngëtari amator i ushtonte zëri:

Ç’po vjen nji vapor me vela,/ thonë se osht manifakturë,
ngarku plot o me dylbera,/ jalla zot shkarkofshin ktu.

Fërkova veshët se m’u bë se më kish zënë ndonjë e dremitur aty në karrige, e po dëgjoja n’jerm. Por jo. Kënga vazhdonte e vazhdonte…
Po kjo qenka këngë edukative, thashë me vete. Se është këngë nga melosi popullor. Ndaj në mend më erdhi dhe batuta e një filmi të njohur të viteve ‘80.“Melosin e ka vlerësuar vetë Marksi s’dashke ti, proletuc”. Nuk bëhej shaka me gurrën popullore. Ndaj heshta, se na prishej festa. Dhe ku pa, në synetllikun e çunit të Dylit.
Mirëpo një natë tjetër, me hënë e pa re, isha i ftuar në dasmën e vajzës së Molit, që bëhej në ambient të hapur. Kërcehej e këndohej që ç’të të them. Dhe këtë herë, këngëtarja nga CD-ja këndonte gjithë ledhe.

Ti më morsh të keqen/ e ti m’u bofsh kurban
Se me burrin isha/ me jaranin jam

Aaaaaaaa… epo si vajti kjo punë. Domethënë, gjynafllik i modh me mbet krevati bosh. Duhet një burrë me se s’bon, dhe nëse nuk është burri me kurorë duhet të jetë dashnori. Mjafton mashkull të jetë. Dhe kjo ngrihet në art. Domethënë është këngë edukative. Të edukon si t’ia dredhësh burrit sapo largohet nga shtëpia.
Aferim.

Doja të flisja një herë; të kundërshtoja sa për sy e faqe, e të kërkoja që për ne dasmorët të viheshin këngë më të qëna. Por në çastin e fundit e mbylla gojën. Me lazëm çfarë po më duhej. Se do bëhesha sebep për prishjen e ahengut. Dhe ku pa, pikërisht kur martohej vajza e Molit.

Dhe nisa të bëja ca hesape me veten.

Problemi është se kënga bën opinion. Ajo transmetohet në pafundësi, këndohet në dasma e fejesa. Dhe bëhet e mirëqenë. Domethënë nëse nuk je me burrin duhet të jesh me se s’bën me dashnorin. Mirëpo kjo, sipas kanunit kishtar, është blasfemi.

I dhashë një mendje të lehtë dhe thashë me vete: Hajd mo, në dasmë jemi, do bëjmë dhe një shaka më shumë.
Po kur Ceni na mblodhi se doli në pension, tek kënga e tretë ku nuk ishte pirë as tekja e parë, këngëtari ia palli:

Kush pi verën dhe o moj rakinë/ do të vdesë o mbi trëndelinë
kush s’e pi rakinë dhe verën/ mos e paftë me sy pranverën

Bo, bo… sa të rëndë e paske dorën mor mik. Po pse ore gjithë ky mallkim? Dhe pse, se ca e ca nuk e pinë rakinë. Po kështu të këshillon dhe mjeku. Ndërsa ti thua: vdekshi ju që s’e pini! Ç’emër t’i vëmë kësaj?!

Protestës time paqësore miqtë e mi të tavolinës iu kundërvunë:

-Sa i shef kto gjona t’vogla merr burr i dheut. Po kong rakije janë. Për qejf kena ardh. Apo do me i prish dyzenin Cenit?
Mos e dhëntë Zoti! Ngrita duart përpjetë duke kërkuar paqe. Dhe u përshtata me tekstin e këngës, për ta shijuar deri në fund. E me këtë rast i futa një të shkundur gotës që të kisha mundësi të kapja pranverën, meqenëse Ceni doli në pension në palcën e dimrit.

Tek e fundit për rakinë ka aq shumë këngë në melosin shqiptar, sa dehesh e bëhesh xurxull sa s’të mbajnë as këmbët, vetëm po t’i dëgjosh, e pa pirë asnjë gram alkool.

Në ditëlindjen e Mejremes, që mbushte…. aq vjeç… – se për femrat thuhet se nuk u duhet treguar mosha, – kënga bazë e repertorit ishte:

Byrek, byrek, o usta Murat
Katër copa bëjnë dy pare, o usta Murat.

Kisha përpara një pjatë me mish gjithfarësh por papritur m’u tek për byrek. Dhe pyeta më zë të lartë. Të ftuarit kthyen kokën të habitur. Dhe me të drejtë. Por ja që më kishte kap nepsi, se sa për kuptimin e tekstit të këngës, nuk vihej në dyshim që populli kishte shkitur dhe logjika nuk funksiononte. Do ketë qenë i uritur tekstshkruesi, – e justifikova me vete, – e s’e ka vënë hiç në kandar se ku do ta çonte këngën. Mjafton të paguante dy lekë e të hante katër copa byrek.

Një ditë tjetër, në autobusin e unazës, shoferi që kishe hapur radion për vete, por dhe për pasagjerët, dëgjohej kënga:

Nën një portokalle moj,/ të njoha unë ty
lulet e limonit moj,/ të binin mbi sy

Këtu nuk kishte ndonjë arsye proteste, sepse teksti ishte në rregull, por veç më vuri në mendime: Ç’donin lulet e limonit majë pemës së portokallit. Ç’ka dashur të thotë autori popull me këtë. Ndoshta e kish fjalën për një shartim të portokallit me limonin…? Ec e ta gjesh.

Dhe kot ky muhabet, se teksa dëgjoja tekstin, në kokë vetvetiu më vinin padashur vargjet e Robert Berns.

Në s’më pranon si dashuror,/ trego për mua pak mëshirë!
Ti s’mund të kesh një shpirt mizor,/ moj Meri Morison e mirë.

Ç’ja fute katundit kot. Po ne kemi poetë të mirë sa të duash, edhe nga ata të vjetrit edhe nga këta të rinjtë. Ç’djallin do që të vete mendja deri tek Bërnsi, qoftë dhe te Sergei Esenini që shkruante:

Sa e mirë qe Tanjusha,/ Më të bukur s’kish në fshat
Sarafani me tantella,/ Ç’hijeshi i kishte në shtat

Epo kjo është ta bësh qimen tra… Tek e fundit këngët popullore nuk duhen gjykuar kaq shumë. Ato vijnë nga përvoja. Kanë kaluar gojë pas goje e brez pas brezi për të ardhur deri në kohën e internetit. Dhe pretendohet se kanë dhe sens edukativ. Por a mund të jetë edukuese një këngë me këtë tekst:

Asnjë qindarkë mos mbaj në xhep,/ Në xhep ajo s’ka vlerë
Se Zoti paren sot ta jep,/ Dhe nesër prapë ta merr.

Kjo këngë më shumë duket si e sponsorizuar nga pronarët e lokaleve, ku merr kuptimin: Ti le të jesh me xhepat shpuar, kurse pronari i lokalit i bën palë-palë paratë. E kush është i zgjuari në këtë mes? Po hajvani? E pra ky është edukim safi nëpërmjet këngës popullore që i dëgjojmë në çdo dasmë, ditëlindje e aheng synetllëku.

Por jo: ajo që të gjëmonte në vesh dhe mbyt muzikalitetin e vargjeve ishte: “Ma mir në pyll se në qytet”. Se vërtet është bërë për të marrë malet.

Epo këto janë këngë popullore, domethënë këngë tabani. Se ka dhe këngë nga këto të sotmet, moderne. Por këtyre të fundit ua dimë zananë se i dëgjojmë ngado ulemi për të pirë një kafe. Dhe në kakofoninë muzikore të lokaleve kryeson: “Ti nuk di as me ma lyp”. Për të vazhduar me: “Ta hongsha pii dhe ti mua kaa”. E për të shkuar tek: “Ina, Ina hiqi brekët”. Ah jo. Kjo e fundit ende nuk është bërë këngë.