Vizioni i Trump: Një Botë, Tre Fuqi?

Veprimet dhe deklaratat e fundit të Presidentit Trump sugjerojnë se ai mund të dëshirojë një marrëveshje ku Shtetet e Bashkuara, Kina dhe Rusia dominojnë secila sferën e tyre të ndikimit.

Për Presidentin Trump, çdo kohë është një kohë e mirë për të bërë marrëveshje, por kurrë më shumë se tani me udhëheqësit e Kinës dhe Rusisë.

Javën e kaluar, Z. Trump tha se donte të normalizonte tregtinë me Rusinë, duke u dukur se po zvogëlonte presionin mbi Moskën për të zgjidhur luftën e saj me Ukrainën. Dhe ai po përpiqet të kufizojë pasojat e luftës së tij globale tregtare duke i kërkuar udhëheqësit të Kinës ta telefonojë.

“Ne të gjithë duam të bëjmë marrëveshje”, tha Z. Trump në një intervistë të kohëve të fundit me revistën Time. “Por unë jam ky dyqan gjigant. Është një dyqan gjigant dhe i bukur, dhe të gjithë duan të shkojnë për pazar atje”.

Z. Trump mund të ketë diçka edhe më të madhe në mendje, që përfshin Rusinë dhe Kinën, dhe do të ishte marrëveshja përfundimtare.

Veprimet dhe deklaratat e tij sugjerojnë se ai mund të jetë duke parashikuar një botë në të cilën secila prej tre të ashtuquajturave fuqi të mëdha – Shtetet e Bashkuara, Kina dhe Rusia – dominon pjesën e saj të globit, thonë disa analistë të politikës së jashtme.

Do të ishte një rikthim në stilin e sundimit perandorak të shekullit të XIX.

Z. Trump ka thënë se dëshiron të marrë Groenlandën nga Danimarka, të aneksojë Kanadanë dhe të rivendosë kontrollin amerikan të Kanalit të Panamasë. Këto përpjekje për të zgjeruar dominimin e SHBA-ve në Hemisferën Perëndimore janë shenjat më të qarta deri më tani të dëshirës së tij për të krijuar një sferë ndikimi në oborrin e vendit.

Ai ka kritikuar aleatët dhe ka folur për tërheqjen e trupave amerikane nga e gjithë bota. Kjo mund t’u sjellë dobi Rusisë dhe Kinës, të cilat kërkojnë të zvogëlojnë praninë amerikane të sigurisë në Evropë dhe Azi.

Z. Trump shpesh e vlerëson Presidentin Vladimir V. Putin të Rusisë dhe Xi Jinping, udhëheqësin e Kinës, si burra të fortë dhe të zgjuar që janë miqtë e tij të ngushtë. Për këtë qëllim, zoti Trump është përpjekur të formalizojë kontrollin rus të një pjese të territorit ukrainas – dhe qasjen amerikane në mineralet e Ukrainës – si pjesë e një marrëveshjeje të mundshme paqeje që kritikët thonë se në mënyrë efektive do ta copëtonte Ukrainën, ngjashëm me atë që bënë fuqitë e mëdha në epokën e perandorive. Zoti Trump dhe zoti Putin folën për Ukrainën në një telefonatë dy-orëshe javën e kaluar.

“Toni dhe fryma e bisedës ishin të shkëlqyera”, shkroi zoti Trump në mediat sociale.

Monika Duffy Toft, një profesoreshë e politikës ndërkombëtare në Shkollën Fletcher të Universitetit Tufts, tha se udhëheqësit e Shteteve të Bashkuara, Rusisë dhe Kinës po përpiqen të gjithë për “një të kaluar imagjinare që ishte më e lirë dhe më e lavdishme”.

“Komandimi dhe zgjerimi i sferave të ndikimit duket se rikthen një ndjenjë të zbehur madhështie”, shkroi ajo në një ese të re në revistën Foreign Affairs. Termi “sfera të ndikimit” e ka origjinën në Konferencën e Berlinit të viteve 1884-1885, në të cilën fuqitë evropiane miratuan një plan formal për të copëtuar Afrikën.

Disa vëzhgues të afërt të zotit Trump, përfshirë zyrtarë nga administrata e tij e parë, paralajmërojnë kundër të menduarit se veprimet dhe deklaratat e tij janë strategjike. Ndërsa zoti Trump mund të ketë qëndrime të forta dhe të qëndrueshme për një numër të vogël çështjesh, veçanërisht imigracionin dhe tregtinë, ai nuk ka një vizion për një rend botëror, argumentojnë ata.

Megjithatë, ka shenja se zoti Trump dhe ndoshta disa nga ndihmësit e tij po mendojnë në mënyrën që dikur mendonin perandorët kur konceptonin sferat e ndikimit.

“Prova më e mirë është dëshira e Trump për të zgjeruar sferën e hapur të ndikimit të Amerikës në Hemisferën Perëndimore”, tha Stephen Wertheim, një historian i politikës së jashtme të SHBA-së në Carnegie Endowment for International Peace.

Por krijimi i një sfere ndikimi në epokën post-imperiale nuk është e lehtë, madje as për një superfuqi.

Muajin e kaluar, kanadezët zgjodhën një kryeministër anti-Trump, Mark Carney, Partia Liberale e të cilit dukej e destinuar të humbiste zgjedhjet, derisa zoti Trump foli në mënyrë agresive për Kanadanë. Udhëheqësit e Groenlandës, një territor autonom i Danimarkës, e kanë hedhur poshtë idenë e kontrollit të SHBA-ve. Zyrtarët kinezë po kërcënojnë se do ta ndalojnë një kompani nga Hong Kong-u që t’ua shesë biznesin e saj që drejton dy porte në Kanalin e Panamasë investitorëve amerikanë.

“Kina nuk do të heqë dorë nga aksionet e saj në Hemisferën Perëndimore kaq lehtë pa luftë”, tha Yun Sun, një analist i Kinës në Qendrën Stimson në Washington.

Megjithatë, zoti Trump dhe ndihmësit e tij vazhdojnë të përpiqen të ushtrojnë ndikim më të madh amerikan nga Rrethi Arktik deri në rajonin e Patagonisë të Amerikës së Jugut. Kur zoti Carney i tha zotit Trump këtë muaj në Zyrën Ovale se Kanadaja “nuk ishte në shitje”, zoti Trump u përgjigj: “Kurrë mos thuaj kurrë”.

Në mars, zëvendëspresidenti JD Vance vizitoi një bazë ushtarake amerikane në Groenlandë, për të përsëritur dëshirën e zotit Trump për të marrë territorin.

Dhe nuk është rastësi që dy udhëtimet më të rëndësishme të Sekretarit të Shtetit Marco Rubio që nga marrja e detyrës kanë qenë në Amerikën Latine dhe Karaibe.

Në El Salvador, zoti Rubio negocioi me Nayib Bukele, udhëheqësin e fortë, që kombi të burgosë emigrantët e deportuar nga qeveria e SHBA-ve, duke krijuar atë që është në fakt një koloni penale amerikane. Zoti Rubio gjithashtu ushtroi presion mbi Panamanë për portet e saj. Si senator që përfaqësonte Floridën, Z. Rubio tha në një seancë dëgjimore në korrik 2022 se përqendrimi më i afërt në Hemisferën Perëndimore ishte “kritik për sigurinë tonë kombëtare dhe interesat tona ekonomike kombëtare”.

“Gjeografia ka rëndësi”, tha ai, sepse “afërsia ka rëndësi”.

Gjatë një vizite në fund të marsit në Suriname, Z. Rubio u pyet nga një gazetar nëse zyrtarët e administratës kishin diskutuar krijimin e sferave të ndikimit, gjë që do të përfshinte negocimin e kufizimeve për gjurmën e secilës superfuqi, përfshirë Azinë.

Z. Rubio, i cili ka pikëpamje më konvencionale të politikës së jashtme sesa Z. Trump, pohoi se Shtetet e Bashkuara do të ruanin aleancat e tyre ushtarake në Azi. Këto aleanca i lejojnë asaj të vendosë trupa në të gjithë rajonin.

“Ne nuk flasim për sfera ndikimi”, tha ai. “Shtetet e Bashkuara janë një komb Indo-Paqësor. Ne kemi marrëdhënie me Japoninë, Korenë e Jugut, Filipinet. Ne do t’i vazhdojmë këto marrëdhënie”.

Disa analistë thonë se qasja e Z. Trump ndaj luftës në Ukrainë është në përputhje me konceptin e sferave të ndikimit. Shtetet e Bashkuara po bisedojnë me një fuqi tjetër të madhe – Rusinë – se si të përcaktojnë kufijtë e një vendi më të vogël dhe vetë po përpiqet të kontrollojë burimet natyrore.

Z. Trump ka propozuar kushte për një zgjidhje që do t’i sillte më shumë dobi Rusisë, duke përfshirë njohjen nga SHBA-të të sovranitetit rus mbi Krimenë dhe pranimin e pushtimit rus të sipërfaqeve të mëdha të Ukrainës lindore. Javën e kaluar, z. Trump madje duket se u tërhoq nga kërkesa e tij që Rusia të binte dakord për një armëpushim të menjëhershëm me Ukrainën. Më parë, ai e bindi Ukrainën të nënshkruante një marrëveshje për t’u dhënë kompanive amerikane akses në mineralet e vendit.

Mbështetësit e propozimit të zgjidhjes së z. Trump thonë se ajo pasqyron realitetin në terren, ndërsa Ukraina përpiqet të largojë pushtuesit rusë.

Por lavdërimet e z. Trump për z. Putin dhe për Rusinë, si dhe skepticizmi i tij i vazhdueshëm për rolin e Amerikës në Organizatën e Traktatit të Atlantikut të Veriut, kanë ndezur ankthet midis kombeve evropiane për një prani potencialisht në rënie të SHBA-ve në sferën e tyre gjeografike.

E njëjta gjë vlen edhe për sigurinë e Tajvanit dhe Azisë. Z. Trump ka shprehur mjaftueshëm kritika për ishullin gjatë viteve dhe ka dhënë mjaftueshëm lëvdata për Z. Xi, udhëheqësin e Kinës, saqë zyrtarët tajvanezë dhe amerikanë pyesin veten nëse ai do të lëkundej në mbështetjen amerikane për armët e Tajvanit, e cila është e mandatuar nga një akt i Kongresit.

Z. Trump thotë se dëshiron të arrijë një marrëveshje me Kinën. Nëse kjo do të shkonte përtej tarifave për të adresuar çështje të tilla si Tajvani dhe prania ushtarake amerikane në Azi është një çështje e hapur.

“Pekini do të donte shumë të kishte një marrëveshje të madhe me SHBA-në për sferat e ndikimit,” tha znj. Sun, dhe “fokusi i tij i parë dhe më i rëndësishëm do të jetë Tajvani”.

Zyrtarët e administratës Trump nuk kanë detajuar se sa larg do të shkonin Shtetet e Bashkuara për të mbrojtur Tajvanin në rast të një pushtimi kinez. Në seancën e tij të konfirmimit, Elbridge A. Colby, nënsekretari i Mbrojtjes për politikën, u pyet nga senatori Tom Cotton, republikan i Arkansasit, pse qëndrimi i Z. Colby për mbrojtjen e Tajvanit duket se është “zbutur” kohët e fundit. Z. Colby tha se Tajvani nuk ishte “një interes ekzistencial” për Shtetet e Bashkuara dhe pohoi një angazhim të paqartë ndaj Azisë: “Është shumë e rëndësishme që interesi kryesor amerikan është mohimi i hegjemonisë rajonale të Kinës”.