Spektri i neofashizmit po përndjek Evropën

Me partitë dhe politikanët kryesorë që përgatiten tashmë për të akomoduar të djathtën ekstreme pas zgjedhjeve të këtij muaji të Parlamentit Evropian, aksioma e demokracisë evropiane të pas Luftës së Dytë Botërore është braktisur në heshtje. “Asnjë bashkëpunim me fashistët” po zëvendësohet me një pranim të heshtur të tyre.

Nga Slavoj Zizek

Surpriza në zgjedhjet e këtij muaji për Parlamentin Evropian ishte se rezultati që të gjithë prisnin vërtet u realizua. Për të parafrazuar një skenë klasike nga Vëllezërit Marks: Evropa mund të flasë dhe të sillet sikur po lëviz drejt së djathtës radikale, por mos lejoni që kjo t’ju mashtrojë; Evropa me të vërtetë po lëviz drejt së djathtës radikale.

Mesazhi i këtyre zgjedhjeve është i qartë. Ndarja politike në shumicën e vendeve të BE-së nuk është më mes të djathtës së moderuar dhe të majtës së moderuar, por midis së djathtës konvencionale, e mishëruar nga fituesi i madh, Partia Popullore Evropiane, dhe e djathta neofashiste e përfaqësuar nga Le Pen, Meloni, AfD dhe të tjerë.

Pyetja tani është nëse PPE-ja do të bashkëpunojë me neofashistët. Presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, po e përshkruan rezultatin si një triumf të PPE-së kundër të dy “ekstremeve”, megjithatë parlamenti i ri nuk do të përfshijë asnjë parti të krahut të majtë, ekstremizmi i të cilave është madje shumë i krahasueshëm me atë të së djathtës ekstreme. Një pikëpamje e tillë “e balancuar” nga zyrtari më i lartë i BE-së përcjell një sinjal ogurzi.

Kjo qasje ka rrënjë të thella historike. Për më shumë se një shekull, Kina ka përqafuar “pan-aziatizmin” që u shfaq në fund të shekullit të nëntëmbëdhjetë si një reagim kundër dominimit dhe shfrytëzimit imperialist perëndimor. Siç shpjegon historiani Viren Murthy, ky projekt ka qenë gjithmonë i nxitur nga një refuzim jo i kapitalizmit perëndimor, por i individualizmit dhe imperializmit liberal perëndimor. Duke u mbështetur në traditat dhe institucionet para-moderne, argumentuan pan-aziatistët, shoqëritë aziatike mund të organizojnë modernizimin e tyre për të arritur dinamizëm edhe më të madh se perëndimi.

Ndërsa vetë Hegel-i e shihte Azinë si një fushë rendi të ngurtë që nuk lejon individualizëm (subjektivitet të lirë), pan-aziatistët propozuan një kornizë të re konceptuale Hegeliane. Meqenëse liria e ofruar nga individualizmi perëndimor përfundimisht mohon rendin dhe çon në shpërbërjen shoqërore, argumentuan ata, mënyra e vetme për të ruajtur lirinë është kanalizimi i saj në një agjenci të re kolektive.

Një shembull i hershëm i këtij modeli mund të gjendet në militarizimin dhe ekspansionin kolonialist të Japonisë përpara Luftës së Dytë Botërore. Por mësimet historike harrohen shpejt. Në kërkimin e zgjidhjeve për problemet e mëdha, shumë në Perëndim mund të tërhiqen rishtas nga modeli aziatik i nënshtrimit të shtysave individualiste dhe dëshira për kuptim në një projekt kolektiv.

Pan-aziatizmi priret të luhatet midis versioneve të tij socialiste dhe fashiste (me vijën midis të dyjave jo gjithmonë të qartë), duke na kujtuar se “anti-imperializmi” nuk është aq i pafajshëm sa mund të duket. Në gjysmën e parë të shekullit të njëzetë, fashistët japonezë dhe gjermanë u prezantuan rregullisht si mbrojtës kundër imperializmit amerikan, britanik dhe francez, dhe tani gjen politikanë nacionalistë të ekstremit të djathtë që mbajnë qëndrime të ngjashme përballë Bashkimit Evropian.

E njëjta tendencë dallohet në Kinën post-Deng, të cilën politologu A. James Gregor e klasifikon si “një variant i fashizmit bashkëkohor”: një ekonomi kapitaliste e kontrolluar dhe e rregulluar nga një shtet autoritar, legjitimiteti i të cilit është i përshtatur në termat e traditës etnike dhe trashëgimisë kombëtare. Kjo është arsyeja pse presidenti kinez Xi Jinping i referohet historisë së gjatë dhe të vazhdueshme të Kinës që shtrihet në antikitet. Shfrytëzimi i impulseve ekonomike për hir të projekteve nacionaliste është vetë përkufizimi i fashizmit, dhe dinamika të ngjashme politike mund të gjenden gjithashtu në Indi, Rusi, Turqi dhe vende të tjera.

Nuk është e vështirë të kuptosh pse ky model ka fituar tërheqje. Ndërkohë që Bashkimi Sovjetik pësoi një shpërbërje kaotike, Partia Komuniste e Kinës ndoqi liberalizimin ekonomik, por ende ruante kontroll të rreptë. Kështu, të majtët që janë dashamirës ndaj Kinës e lavdërojnë atë për mbajtjen e kapitalit të nënshtruar, në kontrast me sistemet amerikane dhe evropiane, ku kapitali mbretëron suprem.

Por fashizmi i ri mbështetet edhe nga tendencat më të fundit. Përtej Le Pen, një tjetër fitues i madh i zgjedhjeve evropiane është Fidias Panayiotou, një personalitet qipriot i YouTube, i cili më parë fitoi vëmendje për përpjekjet e tij për të përqafuar Elon Musk. Ndërsa priste jashtë selisë së Tëitter për objektivin e tij, ai inkurajoi ndjekësit e tij që të “spam” nënën e Musk me kërkesën e tij. Përfundimisht, Musk u takua dhe përqafoi Panayiotou, i cili vazhdoi të shpallte kandidaturën e tij në Parlamentin Evropian. Duke kandiduar në një platformë anti-partiake, ai fitoi 19.4% të votave popullore dhe i siguroi vetes një vend.

Shifra të ngjashme janë shfaqur edhe në Francë, Mbretërinë e Bashkuar, Slloveni dhe gjetkë, të gjitha duke justifikuar kandidaturat e tyre me argumentin “e së majtës” se meqenëse politika demokratike është bërë shaka, edhe klounët mund të kandidojnë për poste. Kjo është një lojë e rrezikshme. Nëse mjaft njerëz dëshpërohen nga politika emancipuese dhe pranojnë këto palaçollëqe, hapësira politike për neofashizmin zgjerohet.

Rikthimi i asaj hapësire kërkon veprim serioz dhe autentik. Pavarësisht të gjitha mosmarrëveshjeve të mia me presidentin francez Emmanuel Macron, mendoj se ai bëri mirë që iu përgjigj fitores së ekstremit të djathtë francez duke shpërndarë Asamblenë Kombëtare dhe duke bërë thirrje për zgjedhje të reja legjislative. Njoftimi i tij i zuri pothuajse të gjithë në befasi dhe sigurisht që është i rrezikshëm. Por është një rrezik që ia vlen të ndërmerret. Edhe nëse Le Pen fiton dhe vendos se cili do të jetë kryeministri i ardhshëm, Macron, si president, do të ruajë aftësinë për të mobilizuar një shumicë të re kundër qeverisë. Ne duhet ta luftojmë sa më fort dhe sa më shpejtë që është e mundur luftën kundër fashizmit.

The Specter of Neo-Fascism Is Haunting Europe