Okulisti që u kthye në diktator brutal, ngritja dhe rënia e Bashar al-Assad të Sirisë

Pas më shumë se 13 vite luftë, qindra mijëra njerëz të vrarë dhe miliona të zhvendosur, sundimi 24-vjeçar i presidentit sirian Bashar al-Assad ka marrë fund.Në vitin 2002, al-Assad paraqiti një figurë krejtësisht të ndryshme për autokratin brutal që do të bëhej, duke kryesuar një shtet të brishtë të bazuar në tortura, burgosje dhe vrasje industriale, shkruan The Guardian.

59-vjeçari, i cili ka studiuar mjekësi (oftalmologji) në Londër dhe më vonë u martua me një grua britaniko-siriane, Asma, një bankiere investimesh në JP Morgan, ishte e prirur t’i tregonte botës se Siria, nën udhëheqjen e tij, mund të ndiqte një rrugë tjetër.

Duke arritur drejt perëndimit, ai ndoqi një fushatë të marrëdhënieve me publikun për ta treguar familjen e re Assad si disi të zakonshme. Ai ishte kurioz për mënyrën sesi Siria shihej në botë, mundësitë e luhatshme për një ndryshim, duke përfshirë një rivendosje në marrëdhëniet midis Damaskut dhe Izraelit.

Ishte një përsëritje e ndërtuar e Asadëve, duke theksuar veprat “bamirëse” shumë të lavdëruara të Asma-s dhe përqafimin e shkurtër të Basharit nga perëndimi, që shënoi një ambicie për të transformuar Sirinë e Hafezit në diçka më shumë si një version i familjes mbretërore paternaliste të Jordanisë. Më e manikyruar. Sigurisht më shumë tru PR, Marrëdhenëive me Publikun. Një diktaturë njësoj.

22 vite më vonë Bashar është zhdukur nga pushteti nga një degë e al-Kaidës. Dhe me fundin dramatik të sundimit gjysmëshekullor të Asadit, një pjesë kyçe e hartës së Lindjes së Mesme është rivizatuar plotësisht. Duke refuzuar modelin e demokracisë si të përshtatshme për Sirinë, oferta fillestare e Basharit për reformën ishte të premtonte ndryshime ekonomike përpara transformimit politik, duke zëvendësuar monopolet e papëlqyeshme shtetërore me një treg të lirë, por që përfundimisht përfitoi një elitë mike.

Doktrina e tij politike, siç do të dilte, nuk ndryshonte nga ajo e babait të tij,  një diktaturë shumë e personalizuar me pushtet të përqendruar në forcat e armatosura, duke përfshirë forcat ajrore dhe agjencitë e inteligjencës.

Nën kërcënimin e kryengritjes siriane të vitit 2011, duke treguar një regjim të gatshëm për të industrializuar ndalimin, torturën dhe vrasjen e një numri të madh, duke përfshirë deri në 13,000 të vrarë midis 2011 dhe 2015 në burgun Sednaya, i njohur si “Thertorja e Njeriut”. Sundimi i Basharit do të bëhej edhe më i tmerrshëm se ai i babait të tij.

Nëse Bashar fillimisht dukej ndryshe, kjo ishte, ndoshta, sepse ai nuk ishte menduar fillimisht si pasardhësi i Hafezit, një rol i caktuar për vëllain e tij Bassel para vdekjes së tij në një aksident me makinë në 1994. Pas kësaj, Bashar, më parë pak i interesuar për politikën më parë tërheqja e tij në Siri nga Londra, do të drejtohej personalisht nga Hafez për ushtrimin e pushtetit.

Nga viti 2011 dhe fillimi i pranverës arabe, imazhi i kuruar me kujdes i Basharit dhe familjes së tij si një version më i shëndetshëm i epokës së Hafezit, me fundjavat e tij të kaluara duke parë shfaqje të filmave perëndimor me miqtë në kinemanë e tyre private dhe ushqimet në restorantet e Damaskut, kishte avulluar.

Me kalimin e viteve, Bashar do të kthehej në të njëjtin justifikim në mbrojtje të babait të tij: e gjithë gjakderdhja ishte në shërbim të një “lufte kundër terrorit”, duke i përshkruar në një moment viktimat e forcave të tij të sigurisë si një sakrificë të nevojshme.

Bashar organizoi zgjedhje të rreme në zonat që ai kontrollonte në 2014 nën flamurin e saëa – “unitetit”. Një vit më vonë forcat e tij do të kontrollonin vetëm 25% të Sirisë.

Pas sulmit ndaj tij, Bashar al-Assad nuk ka gjasa të mbijetojë, edhe pse Donald Trump, në presidencën e tij të parë, urdhëroi një sulm në një bazë ajrore siriane në vitin 2017 për një tjetër sulm me armë kimike në Khan Sheikhoun.

Ajo që e mbështeti Basharin gjatë atyre viteve do të ishte zhbërja e tij: një shtet thelbësisht i dështuar, shumë i varur nga aktorët e jashtëm dhe i cenueshëm ndaj ngjarjeve, jo më pak shpërqendrimi i Moskës në Ukrainë dhe pakësimi i boshtit të rezistencës së Teheranit në shkatërrimin e Hezbollahut nga Izraeli.

“Assad u shkatërrua jo vetëm për shkak të një fushate xhihadiste të planifikuar mirë,” shkroi Hassan Hassan, kryeredaktori i Neë Lines dhe një ekspert kryesor për Sirinë, “por sepse 13 vjet luftë civile e kanë lënë ushtrinë e tij një lëvore, dhe ushtarët e tij të demoralizuar.

“[Siria] kombi u ballkanizua nga protektoratet konkurruese dhe kontradiktore turke dhe amerikane në veri dhe lindje të vendit dhe gjetkë të hipotekuara te Irani dhe Rusia, të cilat bënë ngritje të rëndë në rimarrjen e Alepos dhe mposhtjen e rebelëve të mbështetur nga perëndimi në Sirinë jugore.”, shton ai.

Në ditët e tij të fundit në pushtet, Bashar u zotua se do të shtypte rebelët edhe kur ata shpejtonin drejt Damaskut. Në fund, 50 vitet e sundimit të Asadit u zbërthyen sa hap e mbyll sytë.