Connect with us

OPINION

DONI VAZHDONTE TE RRIDHTE QETE

Doni yne shkruan Mihajllo Shollohovi zbukurohet me vejusha të reja, me jetimët e valët e Donit janë perplot me lotet e prinderve qe humbnin te dashurit e tyre ne keto luftera te pakuptimta.
Kozakët rrjedhin nga arratisja e fshatarëve më të varfër të cilët filluan të vendosen në stepat e Rusisë jugore, e njohur si fushë e egër, e shkatërruar nga Mongolët. Fillimisht, ata ishin të pavarur, megjithatë, në mesin e shekullit XIV, Cari Rus i punësoi Kozakët si ushtarë dhe si roje të kufijve të tyre jugorë. Kozakët ishin nën kujdesin e perandorisë dhe iu dha liri dhe autonomi. Asambleja e tyre u quajt Krug. Kozakët u shfuqizuan në BRSS. E gjithë historia e Kozakëve perfshihet në një nga poemat e tyre: – Shtëpia jonë është krenare, Don i qetë.
Kozaket ne luftë ata riafirmojnë lavdinë e tyre të vjetër: – qindra e mijëra prej tyre vdiqën, Ata ranë deshmore në të katër anët e botës, gjaku i kuq kozakëve derdhej gjithandej. Kozakë në shtëpi janë kositës të vlefshëm dhe fermerë të dashuruar me lavdinë e tyre. Sidoqoftë, trazirat e brendshme në Rusinë perandorake dhe gjatësia e luftës krijuan kaos dhe dezertim midis ushtarëve. Kozakët, të paaftë për të kuptuar të rejen dhe revolucionaren, zgjedhin ë vjetren dhe traditen e tyre. Kjo është arsyeja pse revolucioni ishte tragjik për Kozakët Më vonë, të lodhur nga mashtrimet , ata u bashkuan me te kuqte e paqja e tyre u prish.
Nje nga romanet monumentale te letersise boterore te shkrimtarit te madh rus Mihajllo Shollohov “Doni i Qete“ flet per jeten dhe tragjedite e popullit trim te kozakeve qe jetonin ne luginen e lumit Don.Si personazh kryesor eshte Grigori Melehov qe paraqitet si nje nga heronjte kryesor te romanit si dhe dashuria e tij Aksinia. Ne qender te romanit gjendet familja Melehov rreth se ciles zhvillohen ngjarjet kryesore, njeherit permes kesaj familje misherohet fati i popullit kozak brenda gjithe atyre lufterave qe perjetuan. Gjersa Stepan Astakovi ishte ne ushtrime ushtarake dhe ishte teper i ashper dhe i dhunshem ndaj gruas se tij Aksinias , Grigori dhe Aksinia bien ne dashuri, te cilet perjetojne jo vetem caste romantike perreth lumit Don por edhe te dy perjetuan peripeci te shumta ne jeten e tyre gjate gjithe romanit. Familja Melehov rridhte nga gjyshi Prokofjev Melehovi qe ne lufterat ruso/turke kishte marre si grua nje robereshe turke e Pantelejin e kishte lindur parakohe sepse turkeshen e kishin paragjykuar si magjistare dhe e kishin mbytur fshataret ne Tatarsk.
Panteleji kishte mentalitetin dhe tiparet turke ne tenin e fytyres se tij. Ai i kishte dy djem Grigorin qe i kishte ato tiparet turke ne fytyren e zeshket, ndersa Petri ishte bjond qe i ngjante s’emes Ilincina qe ishte nje grua kozake me shume virtyte e zellshme, e dinjitetshme dhe e perkushtuar ndaj familjes. Ajo e kishte edhe nje vajze Danjushka qe ishte nje vajze nder me te bukurat ne fshat dhe shume e zellshme. Familja e Pantelej Melohovit nga rrethi quheshin edhe si turq por edhe kishin shume nga mentaliteti turk ne mesin e kozakeve te Donit.
Si teme kryesore e romanit nuk eshte vetem dashuria e Grigori Melehovit per Aksinijan , por pershkruhet psikologjia e personazhit kryesor Grigorit si dhe pershkruhet jeta dhe fati i shume kozakeve ne luften e pare boterore, lufterat civile ne mes te bardheve e bolshevikeve ku derdhej ne nje lufte vellavrasese gjaku i kuq i kozakeve. E lumi Don qe rridhte i qete ishte deshmitari me i madh i gjithe ketyre fateve tragjike te popullit kozak. E Doni nuk ishte per kozaket vetem nje lum qe rridhte ngadale dhe qete, por me teper se kaq Doni ishte kuptimi i jetes se tyre. E gjersa Doni rridhte i qete , kozaket po kalonin neper odiseaden e tyre ku kufiri mes jetes dhe vdekjes ishte teper i holle.
Babai Panteleji Melehovi qe ishte nje njeri me parime morale dhe i ashper ishte kunder dashurise se Grigorit dhe gruas se fqiut Aksinijas qe tashme e kishte marre vesh. Aksinija qe kur ishte e re e kishte nje histori te dhimbshme, ate ekishte perdhunuar babai i saj dhe qe per kete incest e kishin vrare nena dhe vellau i saj. Kur u martua per Stepan Astakovin ai ishte shume brutal dhe i ashper dhe shpesh Aksinian e rrihte prandaj ajo asnjehere ne jeten e saj s’kishte ndje nje dashuri. Prandaj takimi me Grigori Melehovin i cili ishte nje djalosh 20 vjecar dhe i vardisej kur ajo po mbushte kovat me uje ne lumin Don shpertheu ne nje shkendije dashurie qe zgjat ne gjithe romanin.
Por babai Panteleji ishte kunder kesaj dashurie mes Grigorit dhe Aksinias madje ai ishte teper i ashper ndaj te birit dhe shume i zemruar me kete gjest te tij. Babai Panteleji deshi qe Grishken(Grigorin) ta martoj me Natalijen, por te cilen Grigor Melehovi nuk e donte por i vinte keq qe e lendonte dhe ishte i sinqerte ndaj saj. Natalija ra ne dashuri me Grigorin. Grigori vendosi ti jap fund dashurise me Aksinijan dhe qe te dy perjetojne nje kohe te dhimbjes nga ndarja , mes tyre kishte heshtje e heshtja e tyre fliste, ato spo mundeshin qe te shtypnin dashurine qe kishin per njeri tjetrin. Ne nje moment i thote Grigori , Natalias duke i kerkuarj falje se po e lendonte Natalian duke i thene se nuk e do ate dhe se zemra e Grigorit ishte e zbrazur nga kjo martese dhe ajo i takonte Aksinias. GJithnje Grigorit i kujtohej kur Aksinia i kishte thene atij se nuk mund te jetoje pa te. E Grigori ishte njeri i pasionit dhe nuk mund ta shtypte , e ky ishte temperamenti i tij.
Grigori Melehov me shume kozeke merr pjese ne luften e pare boterore, pershkruhet tronditja nga vrasja e pare qe i beri nje ushtari austriak, me pas ai plagoset dhe sherohet ne Moske. Shollohovi e pershkruan kete gjendje psikologjike te Grigor Melehovit kur kishte kryer vrasjen e pare ne lufte. Ne fillim ishte veshtire , por dikur ishte bere ne zemer i ngurte, vriste ne lufte ftohte e asnje Jurish nuk behej pa Grigorin qe kishte nje karakter burreror dhe ishte trim ne fushbeteje dhe nje luftetar i denje.
E gjithe me pas historia e Grigorit dhe vellaut te tij Petrit eshte e trishte ato marrin pjese ne lufterat civile ne mes te bardheve ushtareve te perandorise ruse dhe bolshevikeve. Shkrimtari i shquar Mihajllo Shollohovi permes Grigorit dhe Pjetrit misheron fatin e shume kozakeve qe u shkallmuan ne lufterat civile, gjersa shpresohej se lufta po perfundonte dhe mendohej ne luften e pare boterore, shpertheu nje lufte me e ashper vellavrasese dhe revolucioni bolshevik i Tetorit. Ndersa populli ne kete lufte civile vellavrasese ishin ndare disa me rusine imperiale e disa luftonin ne emer te slloganit te komunisteve per barazi. Ky patos u dha zemer edhe nder kozaket ti bashkangjiteshin kesaj lufte te pakuptimte mes dy taborreve. Por kozaket prape kishin nje tendence qe tu permbaheshin traditave te tyre, por keto luftera lane shume vejusha ne luginen e lumit Don, shume femije pa prinder, shume nena pa djem, e shume familje pa burra. Gjersa po perjetonin gjithe keto tragjedi kozaket e Donit, Doni vazhdonte te rridhte i qete dhe ngadale. Doni ishte deshmitar i gjithe kesaj gjakederdhje dhe i atyre njerezve te palumtur qe po vuanin pasojat e ketyre lufterave gjakatare.
Eshte moment tejet i trishte vrasja e Petrit vellaut te Grigor Melehovit nga bolsheviket, te cilet bien ne nje tradhti sepse ishin me te pakte ne numer ushtria e bardhe e mbretit dhe iu premtua se nese dorezoheshin do te liheshin te lire. Por ndodhi e kunderta te gjithe u pushkatuan dhe Petri u vra me nje plumb ne zemer nga kusheriri i tij bolshevik. Familja Melehov mbante zi, lotet ne syte e Pantelejit, s`emes Ilincina, motres Danjushka, bashkeshortes Darja dhe lot e zemerim e ndjenje e hakmarrjes tek Grigor Melehovi qe gjithmone kishin luftuar bashke perkrah njeri tjetrit. Grigor Melehovi ne shenje hakmarrje i terbuar u nis me shoket e tij per te sulmuar cetat e bolshevikeve.
Grigori Melehov shpesh i ndrron anet here behej me ushtrine e bardhe te Carit dhe here me Bolsheviket, sepse nuk mund ti duronte vrasjet e roberve te anes kundershtare . Grigor Melehov eshte bartes i virtyteve te larta njerezore dhe ai bart nje ndjenje te drejtesise ne roman. Grigori Melehov nuk ishte njeri i mendimit, as nuk ishte i lindur per te vepruar ne gjera te komplikuara ai ishte njeri i pasionit ,kishte nje karakter burreror dhe ne cilen ane qe ishte luftonte me zemer, ashtu sic ishte mesuar gjate jetes se tij qe te luftonte me zemer. Si ne dashuri dhe lufte Grigori Melehovin e udhehiqte pasioni.
Natalija bashkeshortja e Grigor Melehovit i kishte lindur nje vajze dhe nje djale. Ndersa ne femijen e trete te Grigorit nga revolta ajo vendos qe te mos e lind e keshtu e demton veten dhe vdes nga gjakderdhja. Natalija e donte Grigor Melehovin , kishte flijuar gjithe jeten per te dhe ajo misheronte veteflijimin ne kuptimin mbi dashurine te Jezu Krishtit por Grigori ishte i dashuruar ne Aksinijen e kjo e kishte lenduar Natalian qe ishte nje grua shume e perkushtuar dhe e moralshme. Ajo e kishte pritur gjate Grigorin, edhe babai i Grigorit Pantelej Melehovi i kishte dhene shume mbeshtetje Natalias dhe e kishte qortuar shume ashper te birin e tij per sjelljen e tij ndaj Natalias duke kerkuar me ngulm qe ai ti kthehej bashkeshortes se tij Natalias. Madje per kete arsye babai Pantelei e perzuri Grigorin edhe nga shtepia.
Vetem kur e tradhton Aksinija me birin e cifligarit Listniqki nga dobesite e saj qe kishte ajo vuante nga nje ndjenje e vetevleresimit te ulte atehere Grigori e braktis Aksinian dhe e rrah birin e cifligarit Listniqki. Me pas Grigori i kthehet Natalias e cila u gezua shume, Por edhe kjo nuk zgjati shume gjate sepse lufterat civile po shkallmonin gjithcka e ndersa Grigori ishte pjesmarres i ushtar ne keto luftera. Ndersa Aksinija ishte shume i merzitur qe i kishte ndodhur kjo e vuante shume. Por prape ato takohen Grigori dhe Aksinija ne mesin e zjarrit te luftes.
Grigor Melehovin e goditen fatkeqesite me rend. Pasi i vdiq vellau Petro Melehovi, me pas Aksinija i lind nje vajze te vogel e cila i vdes nga nje semundje, me pas Aksinija vritet ne nje prite ku ishin bashke. Aksinija e goditur me plumb i vdes ne duar Grigorit, ishte nje cast shume i rende per te dhe me nje pikellim te madh vete Grigori e varros Aksinian. Grigor Melehovi u godit rende nga vdekja e Aksinias , me te cilen e ndante nje dashuri pasionante qe i jepte frymezim per jete.
E ky moment i rende per te e solli Gregorin ne nje gjendje ku ai po perjetonte nje zbrastesire shpirterore. Per te me ishte gjithcka nje zbrastesire e madhe dhe me gjithcka e kishte humbur kuptimin. Pra Grigor Melehovi eshte personazhi kryesor qe misheron dilemat e medha ne roman. Shollohovi i vendos personazhet ne mes te jetes dhe vdekjes dhe parimi eshte nese luan me thiken nga thika vdes.
Ne fund Grigori Melehov pas gjithe atyre lufterave ku humbi vellaun, humbi Aksinijan, vdes edhe Natalia, vdes gjithashtu dhe babai Pantelej Melehovi e gjithe keto fatkeqesi e sollen Grigor Melehovin ne nje gjendje te rende te nje rezignacioni shpirteror . Grigor Melehovi qe nuk dinte te ndalej dhe merrte pjese ne cdo furtune me pasionin e tij te zjarrte per here tepare e kupton se sa e pakuptimte eshte lufta. Ai ishte me i lodhur shume nga lufterat dhe nga humbjet e medha qe pesoi dhe ne shpirt e kishte nje zbrastesire te madhe. Asgje me per te nuk kishte kuptim dhe asgje me nuk i bente pershtypje. Gjithcka ne jeten e Grigor Melehovit me e kishte humbur kuptimin.
Grigor Melehovi e kishte humbur ate PSE ne e madhe te jetes qe e pat permendur filozofi Fridrih Nice. Ai ne fund vjen ne shtepi dhe takon te birin e kjo i rikthen prape nje fije shprese ne jeten e tij, ai kthehet ne rrenjet e tij, ne token e tij e prane Donit qe rridhte edhe me tutje qete dhe ngadale. Por per Grigor Melehovin nuk ishte me asgje si me pare. E zjarri i pasionit te tij me ishte shuar, e kujtimet e tij perreth Donit gjithmone i kujtonin Aksinijan duke shkuar e mbushur kovat me uje perreth Donit, ai kujtonte shtepine dikur , vellaun, babain Pantelejin e gjithe lumturine e dikurshme ne familjen Melehov. Ai jetonte me te kaluaren por prape ne fund ne ate zbrastesire te shpirtit qe kishte Grigor Melehovi gjeti nje fije shprese.
Gjithcka ndodhte rreth Donit dashuria, lufta, tragjedite e personazheve, vuajtjet e flijimet dhe vdekja qe shuante jetet e kozakeve , ndersa Doni edhe me tej rridhte ngadale dhe qete. Doni ishte deshmitare e shume vejushave , shume femijeve pa prind, e valet e Donit bartnin lotin e shume prinderve qe i kishin humbur te dashurit e tyre ne lufterat e pergjakshme qe po shkallmonin kozaket.
Romani “Doni i Qete`´ edhe i filmuar eshte nje nga romanet monumentale te letersise boterore, roman qe mbart brenda ne vete kolorit te karaktereve te ndryshme dhe nje kronike te jetes dhe tragjedise se kozakeve te Donit.
Si romani ashtu dhe filmi paraqesin vepra mahnitese ku ne lumin Don pasqyrohet jeta e kozakeve , jeten shpirterore e sfidat jetesore te Grigori Melehovit dhe dashuria e tij ndaj Aksinias.
Mihajllo Shollohovi pershkak te gjenialitetit te tij qe e shkriu ne romanin “ Doni i Qete “ u laurua me cmimin Nobel per letersi.
Related Topics:
Advertisement
Click to comment

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

OPINION

Fitorja shqiptare në Maqedoninë e Veriut

Nga Arber Cejku

Pas disa orësh Komisioni Shtetëror i Zgjedhjeve do të konfirmojë rezultatet përfundimtare të zgjedhjeve presidenciale dhe parlamentare, që u zhvilluan dje, por duket që nuk do të ketë surpriza nga ato të dhëna që janë publikuar deri tani. Mozaiku i forcave politike tashmë shihet i qartë dhe lirisht prej sot mund të nisë një analizë gjithpërfshirëse për gjithë procesin, para se të formatohet qeveria e re.
Fillimisht mund të themi se Maqedonia e Veriut, kaloi një test të suksesshëm të demokracisë elektorale. Në këtë arritje pozitive, një rol domethënës luajti faktori politik shqiptar, i organizuar në dy blloqe koalicioni para-elektoral, siç ishin “Fronti Europian”, i dominuar nga BDI dhe “VLEN”, të cilat zhvilluan nje fushatë zgjedhore intensive dhe europianiste dhe qytetare, pavaresisht disa retorikave apo emocioneve politike të pranueshme.
Edhe dy kandidatët për president nga këto subjekte, z. Bujar Osmani i “FE” dhe z. Arben Taravari nga VLEN, me llojin e garës që bënë dhe me gjuhën që përdorën, u dëshmuan si vlerë e shtuar e kontributit politik shqiptar në Maqedoninë e Veriut!
Për fat të keq, edhe këtë herë Maqedonia e Veriut tregoi se votimet presidenciale apo parlamentare, i dikton vota etnike, e cila e dominon pluralizmin politik dhe nuk ndihmon në harmonizimin e alternativave dhe programeve, por udhëhiqet nga flamujt e etno-politikës…
Pavarësisht se analizën më të mirë për këto zgjedhje do ta bëjnë aktorët dhe faktorët, që morën pjesë në këtë proces dhe ekspertët e politikës, unë përfitoj nga rasti, që të bëj një ftesë publike sipas së cilës, rezultatet zgjedhore në RMV t’i shohim nga një këndvështrim pozitiv dhe t’i lexojmë ato si një fitore shqiptare! Kjo fitore specifikohet më tej nga numrat e dy grupimeve dhe në qasjen që do të kenë në raport me qeverinë e re.
Kjo fitore konsiderohet e tillë, nisur nga sprova që kaloi përgjegjësi kryesor i këtyre zgjedhjeve – Kryeministri Talat Xhaferri, si kryeministri i parë shqiptar në RMV dhe pavarësisht se ishte në krye të ekzekutivit, u përpoq të ruaj ekuilibra dhe të mos nxisë tensione.
Së dyti, dy kandidatët shqiptar për president (që në fakt duhet të kishte unifikim tek një figurë) nuk humbën për shkak të vlerave të tyre individuale, por u penalizuan nga ndarja etnike e votës dhe secili prej tyre do të ishte një president më i mirë se ajo që fitoi nga kampi opozitar maqedonas. Ata ishin fituesit moral të kësaj gare!
Drejtuesit politik të subjekteve elektorale, sidomos kreu i BDI-së, z. Ali Ahmeti, udhëhoqi me mençuri dhe urtësi një konglomerat grupimesh partiake dhe etnike, në kuadër të koalicionit “FE”, duke siguruar një fitore politike shumë të rëndësishme. Fronti Europian (FE) është grupimi i dytë parlamentar pas mazhorancës së VMRO-DPMNE dhe, pavarësisht zhvillimeve në vijim, ai dëshmoi një lidership me përvojë dhe do të mbetet edhe më tutje faktor kyç për zhvillimet politike në RMV si garanci e orientimit euro-atlantik dhe për zbatimin e Marrëveshjes së Ohrit (2001).
Po ashtu, drejtuesit e subjekte politike, në kuadër të VLEN, nga kushtet e vështira të opozitës, arritën një fitore historike, të cilën duhet ta ruajnë dhe ta përdorin për të mirën e shqiptarëve dhe të vendit ku jetojnë!
Edhe pse ata patën një udhëheqësi të vështirë kolektive dhe në mungesë të një lideri drejtues, siç FE e kishte zotin Ahmeti, përsëri arritën të zhvillojnë një fushatë elektorale dinjitoze dhe disavantazhin e mungesës së një lideri të fortë në grup, e kthyen në avantazhin e policentrizmit elektoral duke qenë aktiv në disa vende njëherësh duke konsideruar se secili lider subjekti anëtar i VLEN është i barabartë mes të barabartëve! Uroj që ky unitet dhe përgjegjshmëri politike të ruhet edhe në procesin e paralajmëruar të negociatave me Mickocskin. Natyrisht, nuk mohohet as ndikimi dhe mbështetja e dhënë nga Kryeministri i Kosovës Albin Kurti, i cili u shfaq shpesh si udhëheqës politik me korrespondencë i VLEN dhe ndoshta ai do të udhëzojë këtë subjekt edhe më tutje në proceset që janë para.
E lexuar nga këndvështrimi i numrave si shifër elektorale on block, vota e FE + VLEN shkon në 32 vende, në parlamentin me 120 anëtarë, duke dëshmuar një fuqi të madhe politike, që ka në dorë shumë më tepër se bashkqeverisjen me Mickovskin. Në çdo rast, ky numër është një lloj garancie për ta mbajtur Maqedoninë e Veriut në drejtimin euro-atlantik dhe larg retorikës nacionaliste, që u përdor në fushatën elektorale!
Nisur nga kjo platformë e leximit pozitiv të rezultateve zgjedhore, ftoj të gjithë politikanët shqiptarë, sidomos ato që kanë përgjegjësinë e lidershipit të subjekteve të caktuara, t’u bëjnë një ftesë të hapur strukturave dhe mbështetësve të tyre, që prej sot të bëhet një analizë me gjakftohtësi dhe në themel të sjelljes me kundërshtarët politik, të dominojë kultura qytetare, tradita shqiptare e pajtimit e bashkëpunimit – larg hakmarrjes dhe revanshizmit si dhe principet demokratike!
Sjelljet dhe retorikat agresive, kërcënimet, fyerjet, gjuha acaruese dhe përçarëse, nga kushdo që do përdoret, vetëm sa do ta gërryente këtë fitore, e cila është aty në parlamentin e ri të MV për t’u pëdorur për të mirën e qytetarëve dhe jo për interesa të vogla partiake e personale!
Këto nuk janë zgjedhjet e para dhe as të fundit në MV dhe humbja e thellë e LSDM-së, është pasqyra ku duhet të shohin të gjithë fundin që i pret, nëse abuzojnë me besimin e qytetarëve!
Gjithmonë ka kohë për të fituar, ashtu siç humbja nuk është fundi i botës! Përkundrazi, në momentin e daljes në opozitë, fillon beteja për t’u rikthyer në pushtet, ashtu si kundër në momentin që zë vend në qeveri, populli nis e mban shënim gabimet apo mashtrimet!
Ky sukses zgjedhor, kryesisht në kampin elektoral shqiptar në RMV, mendoj se duhet të shërbejë si platformë dialogu të brendshëm politik, në emër të interesave të qytetarëve dhe të shtetit!
Shfrytëzoj rastin t’u uroj suksese gjithë deputetëve të Frontit Europian dhe të VLEN-it, që sot me 9 Maj, në ditën historike të Europës së Bashkuar, të frymëzohen dhe udhëhiqen nga modeli i bashkëpunimit, dialogut dhe përfaqësimit më të mirë te atyre që i votuan! A. Ç
Continue Reading

OPINION

‘Kryeministri i shikon vartësit si minj’/ Reagim i fortë nga Endi Tafani

Nga Endri Tafani
Përmbledhja e konferencës së shtypit të Kryeministrit sot.
1. Kryeministri i shikon vartësit si minj dhe qeveria dhe administrata është thjesht një grumbull minjsh. Dikush duhet ti tregoje Kryeministrit që minjtë nuk rrinë në vende të pastra se ngordhin për bukë.
2. Kryeministri e ndjen veten në rrethim në një kështjellë dhe dikush po tenton t’i helmojë ujin. Është kuriozitet normal të zbulohet kush do jete kali i bardhë që do gjeje ujësjellësin, sipas romanit të Kadaresë, por krahasimi i qeverisë me një kështjellë, fortifikata, ushtarë, agjent, armiq luftë tregon shumë për mentalitetin e Kryeministrit përtej pallavrave bajate për bashkëqeverisje, podcaste trendy etj.
3. Kryeministri i ekzekutivit nuk mburret dot me rezultatet e ekzekutivit, por mburret me rezultatet e gjyqësorit. Mund të ishte mburrur dhe me rezultatet e Interit në kampionat, ishte e njëjta gjë.
4. Kryeministri kreu i ekzekutivit nuk di gjë për vjedhjet,por çuditërisht opozita që nuk ka lidhje fare me ekzekutivin i di te gjitha. Logjikisht i bie që mbase duhet opozitë në krye të vendit. Minimumi opozita do dije se çfarë ndodh brenda ekzekutivit. Një hap i vogël por pozitiv në krahasim me ku jemi.
Nuk e di kush ia bën së fundi fjalimet Kryeministrit por kishte aq shumë fiasko logjikë sa alternativat mund të jenë dy. Ose është intoksikuar totalisht e nuk di çfarë thotë, ose e di që populli prapë do e votojë e nuk ia ndjen për budalliqet që lëshon nga goja, mjafton që të mbushë kohë televizive.
Continue Reading

OPINION

Çfarë na kanë mësuar tragjeditë si ajo e Shkodrës

Çfarë na kanë mësuar tragjeditë si ajo e Shkodrës

1. Ajo që thuhet ditën e parë është e paplotë. Komunikatat, lajmet dhe deklaratat e ditës së parë janë shpesh kontradiktore dhe rrallë “qëllojnë në shenjë”.

2. Nuk ka vetëm një shkak. Tragjeditë rrallë kanë një arsye të vetme. Fokusi vetëm te një shkak çon në shpjegime të thjeshtëzuara dhe të mangëta.

3. Reagimi politik dhe institucional mbetet vetëm në nivel retorike. Përgjigja nga politikanët dhe institucionet shpesh mbetet te fjalët, me deklarata ku dënohet dhuna, apo me thirrjet për ndëshkim nga drejtësia.

4. Etika, është gjëja e fundit që i shkon në mendje medias. Në ngutin për të raportuar mbi një tragjedi, sensacionalizmi merr përparësi ndaj etikës. Fotot, videot, raportimi i detajuar apo edhe spekullativ ndikon jo vetëm te familjarë e përfshirë në tragjedi.

5. Rrënjët e krizës familjare, shoqërore, institucionale dhe politike mbeten të pa analizuara.

6. Reagimi opinionit, i shpejtë por sipërfaqësor. Pas një tragjedie, shpesh ka një valë empati dhe solidariteti, por kjo valë fillestare zbehet shpejt. Vëmendjen e opinionit e marrin “skandalet e radhës”

7. Ekspertët flasin, por nuk degjohen? Në ngjarjen e Shkodrës disa ekspertë (psikologë dhe sociologe) analizuan shkaqet dhe dhanë një tablo më të gjerë të rrënjëve të tragjedisë. Fatkeqësisht, nuk i dëgjon kush deri në tragjedinë e radhës.

8. Përgjegjësia mungon—Fillimisht, bëhen thirrje për përgjegjësi dhe drejtësi. Por me kalimin e tri ditëve prozhektorët e medias kalojnë në skandalin e radhës dhe zelli për të gjetur përgjegjësit tretet si vesa mëngjesit.

9. Fatalizmi i pa shmangshëm. Kur mbetesh te konstatimi dhe te veprimet “më ka çu nona me la gojën”, nuk ka asnjë shpresë për ndryshim.

10. Në pritje të tragjedisë së radhës. Në mungesë të reflektimit dhe veprimit tragjedia e radhës është çështje kohe.

Continue Reading

OPINION

“Veliaj është gati t’i japë SPAK-ut edhe godinën e Bashkisë, veç mos e arrestojnë”

Jurisati Ylli Manjani ka ironizuar deklaratën e djeshme të kryebashkiakut të Tiranës Erion Veliaj në një prej televizioneve të tij, ku tha se ka bërë shumë për SPAK, duke e ndihmuar me dhënien e godinës së ish-Ujësjelljësit, në mënyrë që “kolegët e BKH-së, të punojnë në kushtet njerëzore”.

Në një reagim në rrjetet sociale, Manjani shkruan me ironi se Veliaj është i gatshëm t’i dhurojë edhe godinën e Bashkisë së Tiranës, SPAK-ut, vetëm që ata të mos e arrestojnë.

“Jo godinën e ujësjellësit por edhe godinën e bashkisë i jep SPAK-ut në këto momente AliBabVeliaj.

Mor po del në zyrë me qera në Vorë po qe nevoja, veç mos e arrestojnë…”, shkruan Manjani.

Continue Reading

OPINION

Kush po e drejton botën?

Ditmir Bushati bisedoi në podcastin e tij Public Square me Ian Bremmer, një shkencëtar politik mjaft i spikatur, jo vetëm në SHBA, por edhe jashtë saj. Bremmer është president themelues i kompanisë “Eurasia group”, një kompani konsulence, e cila merret me analizimin e risqeve në mbarë botën. Ian, në të njëjtën kohë, është edhe themelues e drejtues i medias digjitale “GZERO”

Bushati dhe Bremmer diskutuan mbi cështje të rëndësishme të cilat janë kryefjalë e opinionit publik ndërkombëtar, duke nisur nga beteja presidenciale Biden-Trump në SHBA, e cila do të jetë përcaktuese për disa konflikte dhe për mjedisin e ri gjeopolitik, por edhe cështje që kanë lidhje me demokracrinë, me sundimin e së drejtës, me ekonominë, me inteligjencën artificiale dhe zhvillimet e vrullshme teknologjike, me rolin e organizatave ndërkombëtare, me rolin e kompanive ndërkombëtare, dhe ndikimin që ato kanë në sjelljen njerëzore, politike, ekonomike, shtetërore dhe jo vetëm.

Biden apo Trump? Cfarë duhet të presim prej tyre?

Bushati dhe Bremmer diskutojnë mbi procesin zgjedhor të muajit nëntor në SHBA të cilat kanë rezervuar një ripërballe Biden-Trump. Bashkëbiseduesit bien dakord që këto zgjedhje kanë një ndikim të madh, si në planin e brendshëm ashtu dhe në rrafsh ndërkombëtar. Në planin e brendshëm, kjo garë do të shoqërohet me një mjedis disinformimi dhe disinformimi të perceptuar, ku amerikanët nuk pranojnë shumicën e gjërave që dëgjojnë nga pala tjetër kundërshtare në politikë. Është një betejë shumë e ashpër, ku shumica e amerikanëve gjithnjë e më shumë nuk besojnë te vlerat dhe institucionet që përfaqëson vendi i tyre.

Bushati dhe Bremmer diskutojnë mbi atë cfarë do të ndodhë në Europë dhe më tej dhe në Azi, nëse fitues i këtyre zgjedhjeve rezulton ish-Presidenti i SHBA-ve. Sipas Bremmer, do të ketë shumë më tepër mungesë stabiliteti, paqëndrueshmëri, pasiguri nga shtetet më të fuqishme të botës.

Sipas tij, katër janë frontet kryesore të tensionit gjeopolitik që do të vijnë nga zgjedhja e Trumpi-it, mbi të cilat ai do të vendoste shumë më tepër presion ndaj secilit prej tyre. Në rastin e Lindjes së Mesme, ka më shumë mundësi që rezultatet të jenë në favor të SHBA-ve. Në rastin e Europës dhe Ukrainës, ka më shumë mundësi që rezultatet të jenë kundër SHBA-ve dhe NATO-s. Kina është tërësisht një mister. Gjithçka mund të ndodhë. Kina mund të përfundojë në një luftë shumë më të madhe me SHBA-në, ose me një ekonomi më të dobët. Dhe me një Azi në një mjedis gjeopolitik sfidues, ata mund të tërhiqen në përpjekje për të gjetur një mënyrë për ta pranuar situatën dhe për t’i mbajtur marrëdhëniet të stabilizuara.

NATO këtë vit shënon përvjetorin e 75-të të themelimit dhe Bushati e Bremmer bien dakord që viti i shkuar ka shënuar kulmin e kësaj aleancë në dekada. NATO po dobësohej përpara se Rusia të pushtonte Ukrainën në vitin 2022. Pavarësisht se lufta filloi në vitin 2014, europianët nuk po shpenzonin, dhe sigurisht nuk po angazhoheshin për ta bërë Ukrainën apo Gjeorgjinë pjesë të NATO-s në një të ardhme të afërt. Rusia e shfrytëzoi këtë gjë. Më pas, Rusia bëri atë gjë që nuk duhej ta kishte bërë kurrë. Sun Tzu ka thënë: “Mos e ndërprit kundërshtarin teksa është duke bërë gabime”. NATO po dobësohej, kishte më pak mbështetje, Franca po fliste për autonomi strategjike, Trump po thoshte se ndoshta nuk duhej të angazhohej më në aleancë, dhe më pas Putin pushton Ukrainën, gjë që e bashkoi NATO-n. Kjo bëri që Suedia dhe Finlanda të donin t’i bashkoheshin  NATO-s. Kjo situatë bëri që të gjithë të shpenzonin më shumë, bëri që Gjermania të fliste për një Zeitenëende (pikë kthese). Por, vijon Bremmer, dy vite më vonë, Rusia ka më shumë vëmendje ndaj Ukrainës, janë më të duruar dhe të gatshëm të durojnë më gjatë, sesa më shumë – jo të gjithë – por më shumë aleatë të NATO-s. Fatkeqësisht, në vitin 2024 nuk po shikojmë atë pikën kulmore të NATO-s që pamë në vitin 2023.

Komunitet i mbrojtjes së BE-së?

Bremmer beson se Bashkimi Europian ekziston si një komunitet politik, është eksperimenti më i suksesshëm i qeverisjes mbikombëtare në botë, në ditët e sotme, por shpreh rezerva nëse do të jetë po kaq i suksesshëm me ngritjen e komitetit të mbrojtjes. Sipas tij, komuniteti është më i fortë pas reagimit ndaj krizave, si Brexit, pas reagimit ndaj pandemisë, përgjigjen ndaj pushtimit të Ukrainës nga ana e Rusisë apo politikave të përbashkëta të energjisë. Por, për sa i përket mbrojtjes, kjo është diçka e vonuar dhe e paktë. “E parë në përgjithësi, ky është një hap i mirëpritur për të përforcuar aftësitë në fushën e mbrojtjes të Europës. Unë jam skeptik se thirrjet për një komision për mbrojtjen do të jenë të mjaftueshme për të bërë një ndryshim të rëndësishëm, edhe pse ato do të bëjnë ndryshime të vogla, kur flasim për të ardhmen e Ukrainës, apo kur flasim për të ardhmen e NATO-s. Nuk mendoj se kjo do të jetë një nga sukseset përkrah sukseseve të tjera që përmenda”.

Siguria e ekonomia globale dhe rendi digjital

Bushati dhe Bremmer ndajnë mendimin se SHBA-të janë fuqia dominuese e sigurisë në nivel global, si i vetmi vend në botë që mund të projektojë pushtetin e tij ushtarak në të gjithë botën. Por rendi ekonomik është një rend me shumë pole, me një sërë polesh që ndryshojnë ndikimin e tyre relativ. SHBA-të, Kina, BE-ja, por edhe India po bëhet më e rëndësishme. Në vitin 2030, ajo do të jetë ekonomia e tretë më e madhe. Japonia, gjithashtu. Një rend me shumë pole, ku askush nuk mund të dominojë, me shumë aleanca që zhvendosen. Por, më pas kemi edhe një rend digjital që po dominohet gjithnjë e më shumë nga kompanitë teknologjike. Dhe teknologjia po lëviz shumë më shpejt sesa qeverisja dhe aftësia për ta drejtuar atë. Ne ende nuk po i mendojmë kompanitë teknologjike si aktorë gjeopolitikë, por ato janë të tilla. Ato po bëhen të tilla gjithnjë e më shumë.  Dhe kjo është veçanërisht e vërtetë me revolucionin e inteligjencës artificiale. Rrjedhimisht, kjo është një periudhë veçanërisht entuziaste për gjeopolitikën, por me shumë gjasa një periudhë e rëndësishme për Perëndimin.

Teksa bien dakord që inteligjenca artificiale është një faktor dominues që mund të jetë një forcë pozitive, por mund të ketë edhe pasoja shumë të rënda, Bushati dhe Bremmer shprehen se SHBA-të dhe Kina janë dy fuqi dominuese në botë që kontrollojnë inteligjencën artificiale. Megjithatë nuk është e qartë nëse qeveritë do të kenë një rol të madh në vendimmarrje. Në SHBA kjo është e paqartë. Por, vendimarrja politike mund ta pengojë Kinën që të bëhet një aktor i nivelit botëror për inteligjencën artificiale, pasi Kina është e shqetësuar për atë që mund të bëjë inteligjenca artificiale me qytetarët e saj, duke prishur regjimin autoritar. Dhe nuk është e qartë nëse SHBA-të dhe Kina do të jenë dy fuqitë dominuese në inteligjencën artificiale. Ose nëse do të mendojnë për të më shumë në një mënyrë të fragmentarizuar, me një numër të madh aktorësh që nuk janë shtete, të cilët qeveritë nuk do të mund t’i kontrollojnë. Dhe nëse kjo gjë do të bëhet një realitet, rolet e qeverive në SHBA dhe Kinë do të jenë të kufizuara. Ato nuk do të mund të jenë vendimmarrëse.

Continue Reading
Advertisement

TRENDING