“Qëllimi kryesor i vizitës së presidentit kinez Xi Jinping në Serbi më 7-8 maj u shënua zyrtarisht si “forcimi i mëtejshëm i miqësisë së çelikut” midis dy vendeve. Kina e sheh Serbinë si një partner të rëndësishëm në zbatimin e projektit të saj strategjik “Belt and Road”, i cili përfshin dërgimin e produkteve kineze në Evropë. Beogradi nuk mbështetet vetëm në kreditë dhe investimet kineze, por edhe në mbështetjen e Pekinit për qëndrimin e Serbisë ndaj Kosovës” – kështu shkruan korrespondenti ballkanik i ‘Kommersant’, Genadi Sosoyev.

Fakti që vizita e presidentit kinez Xi Jinping në Serbi ka për qëllim të “forcojë miqësinë e çelikut” mes dy vendeve u njoftua në Pekin dhe Beograd. Pikërisht kjo formulë – “miqësia e fortë” – është përdorur në të dy vendet prej disa vitesh si karakteristikë e marrëdhënieve dypalëshe.

Gjatë vizitës së parë të Xi Jinping në Beograd në vitin 2016, u nënshkrua një deklaratë për partneritetin strategjik, kurse vjeshtën e kaluar, kur presidenti serb Aleksandër Vuçiç vizitoi Pekinin, u nënshkrua një marrëveshje për tregtinë e lirë mes dy vendeve, të cilën Beogradi e quajti një “ngjarje historike për Serbinë”.

Beogradi mbështetet në radhë të parë në investimet dhe kreditë kineze, duke i preferuar qartë ato ndaj atyre evropiane për shkak të shpejtësisë së zbatimit dhe procedurave më të thjeshta për marrjen e tyre.

Por Serbia nuk është më pak e interesuar për mbështetjen e Pekinit edhe për qëndrimin e saj ndaj Kosovës. Kina nuk e njeh pavarësinë e Kosovës dhe voton vazhdimisht në përputhje me këtë qëndrim në Këshillin e Sigurimit të OKB-së. Nga ana e saj, Serbia i përmbahet me vendosmëri parimit të një Kine. “Tajvani është Kina, dhe pikë”, tha Aleksandër Vuçiç në një intervistë në Pekin.

Sipas burimeve të Kommersant nga Beogradi, Vuçiç dhe Xi fillimisht do dakordohen për përfundimin e ndërtimit të hekurudhës së shpejtë Beograd-Budapest në gjatësi prej 350 km, e cila është duke u realizuar nga kompanitë kineze, me mundësi shtrirjeje deri në kryeqytetin maqedonas, Shkup dhe më tej në portin grek të Selanikut.

Sipas planeve të Pekinit, autostrada Selanik-Budapest duhet të bëhet një nga pikat kyçe në dërgimin e produkteve kineze në Evropë në të ardhmen.

Një tjetër temë e rëndësishme diskutimi, sipas të njëjtave burime të Kommersant, duhet të jetë çështja e blerjes së mundshme nga ana e Serbisë të avionëve kinezë të gjeneratës së pestë J-20, të cilët do të zëvendësonin MiG-29 të dorës së dytë që Rusia i transferoi në Beograd.

“Ne gjithmonë do të qëndrojmë krah popullit të Kosovës” – Kështu ka thënë Gabriel Escobar, i dërguari i SHBA-së për t’u marrë me çështje në rajonin në të cilin bën pjesë edhe Kosova.

Krerët e shtetit të vogël ballkanik në disa raste aluduan se ai qëndronte në anën e Serbisë dhe specialisti i diplomacisë nuk e pati të lehtë detyrën e emisarit, duke parë që thirrja e tij e vazhdueshme që Albin Kurti të kordinohej me Perëndimin, këmbehej me fushata sulmesh ndaj tij, dhe të cilat janë ricikluar javën e fundit.

U pa se detyra e të dërguarit të Shteteve të Bashkuara të Amerikës për Ballkanin Perëndimor nuk ishte e lehtë as për një specialist të diplomacisë si Gabriel Escobar.

Siç ndoshta nuk do ta ketë pritur diplomati amerikan, disa pushtetarë në Kosovë dhe mbështetës të tyre, në forma të ndryshme, hodhën akuza në drejtim të tij, duke e lidhur atë edhe me Serbinë.

Pothuajse në çdo paraqitje publike, Zëvendës Ndihmës Sekretari Amerikan i Shtetit u mundua të argumentonte se SHBA-ja ka bërë shumë gjëra në favor të Kosovës. Thirrja e tij e vazhdueshme për t’u koordinuar këmbehej me fushata sulmesh ndaj tij. Nga Kosova ai priti themelimin e asociacionit të komunave me shumicë serbe që s’do ta rrezikonte Kushtetutën apo strukturën ligjore të shtetit. Për një strukturë të tillë vetëmenaxhimi për serbët ishin pajtuar kryeministri i Kosovës, Albin Kurti dhe presidenti i Serbisë, Aleksandër Vuçiç në Bruksel dhe Ohër në shkurt dhe mars të vitit të kaluar.

Nëse sulmuesit e Escobarit dhe vetë kryeministri Albin Kurti nuk do të mendonin se i dërguari i SHBA-së e bëri thjesht për ta joshur Qeverinë, mund të konstatohet se Kosova ka humbur mundësi të mëdha për t’u njohur plotësisht ndërkombëtarisht.

Gabriel Escobar, më herët, dhe jo vetëm një here kishte pranuar edhe publikisht se në Washington kanë “problem komunikimi me kryeministrin Kurti”, dhe thoshte se “ky nuk është problem vetëm i Shteteve të Bashkuara”.

Anëtarësimin e Kosovës në organizatat ndërkombëtare, me njohjen paraprake nga pesëshja e BE-së, diplomati amerikan e konsideroi si aspiratën më të lartë të SHBA-së në Ballkanin Perëndimor. Marrëveshja e fundit në dialog, sipas tij ofronte mundësinë më të madhe që nga pavarësia që amerikanët të bashkëpunonin me Qeverinë e Kosovës në një fushatë globale të njohjeve që mund të niste vitin e kaluar.

Kështu thoshte Escobar në Capitol Hill në verën e vitit 2023, në një mbledhje ku Kosova ishte çështje kryesore e diskutimit.

Dje dhe sot në Strasburg, zëvendësministrat e Jashtëm të vendeve anëtare të Bashkimit Europian janë duke bërë përgatitjet e fundit dhe hartimin e agjendës për mbledhjen e ministrave të Jashtëm që do të zhvillohet këtë muaj. Ende nuk dihet me saktësi nëse Kosova do të futet në agjendë, pavarësisht optimizmit që krijoi votimi me shumicë dërrmuese pro anëtarësimit të Kosovës në Asamblenë Parlamentare. Kërkesa e Francës dhe Gjermanisë që të bëhen hapa konkretë drejt themelimit të Asociacionit si kusht për anëtarësim e ka daravitur disi këtë entuziazëm.

Së fundmi, Mbretëria e Bashkuar, perms ambasadës së saj në Prishtinë, ka rekomanduar që qeveria “të bëjë gjithçka” për të siguruar mbështetjen e nevojshme, pavarësisht se nuk i kërkoi Kosovës drejtpërdrejt themelimin e Asociacionit që pastaj të japë mbështetje në mbledhjen e majit.

Kujtojmë se dy ditë më parë në zyrën e Albin Kurti shkuan ambasadorët e vendeve të Quint’it. Kyeministri u përmendi atyre raportin e grekes Dora Bakoyannis, për të cilin tha se u konfirmua nga Asambleja Parlamentare e Këshillit të Europës dhe se “ka konfirmuar se Republika e Kosovës plotëson standardet dhe kriteret për të qenë anëtare e plotë e kësaj organizate”.

Po ashtu, kryeministri Kurti tha se me vendimin për regjistrimin e tokës Manastirit të Deçanit dhe letrën e dërguar nga tre krerët e vendit – ku zotohen për themelim të Asociacionit – “Kosova ka plotësuar të gjitha kriteret për anëtarësim, prandaj edhe çdo kërkesë tjetër është në shpërputhje me vetë votimin e Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Evropës të 16 prillit, të mbështetur në masën 82%.

Si përgjigje për kërkesën e Francës e Gjermanisë, Kurti ka thënë se normalizimi i marrëdhënieve mes Kosovës dhe Serbisë zhvillohet në Bruksel dhe jo në Strasburg.

Mosgatishmëria e Qeverisë së Kosovës për të dërguar statutin e Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe për shqyrtim në Gjykatën Kushtetuese, ka bërë që Franca, Gjermania dhe Italia të kërkojnë shtyrjen e vendimit për pranimin e Kosovës në Këshillin e Evropës, kurse njohësit e çështjeve politike vlerësojnë se duhet “mobilizim” i institucioneve para mbledhjes së Këshillit të Ministrave që do mbahet këtë muaj në Strasburg.

Për ish-zëvendësministrin e Punëve të Jashtme të Kosovës, Valon Murtezaj, tani profesor i diplomacisë dhe marrëdhënieve ndërkombëtare në Paris, hezitimi i disa vendeve evropiane ka të bëjë me një lloj “mosbesimi” se çfarë do të ndodh me zbatimin e Asociacionit pas anëtarësimit eventual të Kosovës ne Këshillin e Evropës.

Sipas tij, ajo çfarë duhet të bëjë qeveria e Kosovës është të ‘intensifikojë në maksimum” komunikimin me Francën, Gjermaninë dhe Italinë, deri në ditën e fundit, dhe të ofrojë evidenca të garancive që mund të kërkohen.

Ndërkaq në sytë e studiuesit dhe sociologut kosovar, Shkodran Ramadani, kryeministri Albin Kurti, e kupton mirë gabimin që e ka bërë, meqë është zotuar “për Autonomi të serbëve në këmbim të Këshillit të Evropës”, dhe sipas tij, kryqeveritari tani po mundohet të zvarritë procesin dhe po shpreson “në ndonjë mrekulli”.

Madje sipas tij, “hendeku për Kosovën” sa do të vijë e do të ngushtohet dhe fushëveprimi do të zvogëlohet dhe se do të ketë gjithnjë e më pak mundësi të manovrohet.

Në debatit që u zhvillua brenda Asamblesë Parlamentare të KiE-së, ku kundërshtimet e përfaqësuesve serbë ishin të ashpra, njëra nga ato që u përballë dhe që ngriti fuqishëm zërin pro Kosovës, duke argumentuar se pse Prishtina duhet të anëtarësohet në këtë organizatë ishte pikërisht deputetja e BDI-së, Arta Bilalli.

Sipas saj, disponimi i deputetëve gjerman dhe francez, gjatë Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Evropës ka qenë pozitiv për anëtarësimin e Kosovës, dhe ka shtuar se politika ndërkombëtare ndonjëherë reflekton edhe zhvillimet të cilat nuk janë thjeshtë “bardhë e zi”.

Të hënën, NTV.AL ka raportuar se vendet e QUINT-it i kanë kërkuar kryeministrit Kurti që të bëjë përparime në çështjen e Asociacionit duke e dërguar statutin për shqyrtim në Kushtetuese.

Duke marrë parasysh faktin se përkundër zotimeve Qeveria nuk ka bërë asnjë hap në këtë drejtim, Franca ka bërë një demarsh te vendet anëtare të KiE-së, duke kërkuar shtyrjen e vendimit për Kosovën.

Vlen të theksohet se këtë qasje nuk e ka mbështetur Mbretëria e Bashkuar, sipas së cilës, çështja e Asociacionit si produkt i bisedimeve të Brukselit nuk duhet të ngatërrohet me çështjen e anëtarësimit në KiE.

Toby Vogel, ekspert i politikës së jashtme të BE-së nga Këshilli i Politikave të Demokratizimit (DPC), u shpreh i sigurt se mes Kosovës dhe Serbisë do të rikthehet ideja joformale që u hodh mbi tavolinë në vitin 2018, ajo e territoreve, ndonëse vlerëson se ish-presidenti i Sllovenisë, Borut Pahor nuk ka qenë asnjëherë figura kryesore që e shtyu përpara këtë ide.

“Aktualisht është e vështirë të thuhet nëse Pahori do të jetë i hapur për të diskutuar për shkëmbimin e territoreve, por nuk mund ta imagjinoj që lidershipi aktual i Kosovës do të ishte në çfarëdo mënyre i interesuar të lëshonte pjesë të vendit të tyre pa asnjë garanci se Serbia do të ndalet dhe ta njohë e respektojë sovranitetin dhe integritetin territorial të Kosovës” – deklaroi Vogel.

Sipas tij, “Së pari, nuk dihet nëse ky do të ishte vërtet një shkëmbim territoresh, apo aneksim i veriut të Kosovës nga Serbia pa ndonjë lëvizje paralele në Luginën e Preshevës. Së dyti, do të destabilizonte rajonin – mbi të gjitha Bosnjë e Hercegovinën dhe Maqedoninë e Veriut. Së treti, do t’u sinjalizonte serbëve të Kosovës që nuk jetojnë në veri se nuk kanë të ardhme në Kosovë. Aktualisht është e vështirë të thuhet nëse Pahori do të jetë i hapur për të diskutuar për shkëmbimin e territoreve, por nuk mund ta imagjinoj që lidershipi aktual i Kosovës do të ishte në çfarëdo mënyre i interesuar të lëshonte pjesë të vendit pa asnjë garanci se Serbia do të ndalet dhe do ta njohë e respektojë sovranitetin dhe integritetin territorial të Kosovës” – theksoi Vogel.

“Në kushtet aktuale, nuk mendoj se ka shumë rëndësi se kush do të zëvendësojë Lajçakun. Sëkëndejmi, ndërsa kritikohet emërimi i një lehtësuesi i dialogut nga pakica e vogël e mosnjohësve të Kosovës në BE, atëherë dyshoj se edhe një diplomat më i mirë dhe më pak partizan se Lajçaku do të kishte pasur ndonjë sukses në dialog, duke pasur parasysh kushtet” – theksoi Vogel.

Për emërimin e ndërmjetësit të ri në dialog, vendet anëtare të BE-së pritet të vendosin gjatë verës, ndërsa blloku përgatitet për raundin e ri të zgjedhjeve evropiane – cikli i ri elektoral për ulëset e Parlamentit Evropian (PE) në qershor pritet të përcaktojë edhe dinamikën e marrëdhënieve Kosovë-Serbi.