Revista amerikane: Shqipëria pro izraelite në shitje, po blen dhëndri Jared Kushner

Dhëndri i Donald Trump, Jared Kushner, ka nënshkruar një marrëveshje prej 1.4 miliardë dollarësh për të rindërtuar ishullin më të madh të Shqipërisë. Një zonë e mbrojtur që prej kohësh është cilësuar si zonë ushtarake, tani do të shtrohet me pllaka për të ndërtuar një vendpushim luksoz.
Artikulli me titull “Shqipëria në shitje, po blen Jared Kushner” është përkthyer nga revista amerikane Jacobin, një platformë progresiste e së majtës demokratike, e cila njihet për analizat e saj të angazhuara mbi kapitalizmin global, pushtetin politik dhe ndikimet e elitave ekonomike në vendet e brishta. Jacobin nuk është një burim neutral — është një zë ideologjik, por i artikuluar dhe i informuar, që sjell shpesh këndvështrime të munguara në median tradicionale.
Në qendër të shkrimit që pason është projekti luksoz i Jared Kushner në ishullin e Sazanit, një investim i prezantuar publikisht si “shans zhvillimi” për Shqipërinë, por që autori Matt Broomfield e sheh si pjesë të një loje më të madhe gjeopolitike, ku sovraniteti dhe pasuritë natyrore shqiptare po shiten lirë për interesa politike dhe financiare.
Shkrimi hedh dritë jo vetëm mbi mekanizmat ligjorë të anashkaluar për t’u shërbyer investitorëve të privilegjuar, por edhe tek një varfëri “e planifikuar”, ku dallohen banorë që, të lënë në harresë nga shteti për vite me radhë, janë nxitur të shesin tokën për çmime qesharake, ndërsa në sfond ngrihen pista avionësh dhe resortet që nuk do t’i përfshijnë më.
Ndërthurja e Kushnerit me qeverinë Rama shfaqet në artikull si një akuzë e gjerë kundër mënyrës se si qeveritë përdorin varfërinë si armë dhe tokën si monedhë shkëmbimi në tregun global të aleancave dhe propagandës.
Më poshtë shkrimi i plotë:
Pasi dhëndri i Donald Trump, Jared Kushner, vulosi një investim prej 1.4 miliardë dollarësh për të zhvilluar Sazanin, ishullin më të madh të Shqipërisë, në një vendpushim luksoz, ai shpërndau maketet dixhitale të rezervatit natyror të transformuar me radhë apartamentesh me fasada xhami dhe pishina pa fund. Imazhet të kujtojnë vizionin e çuditshëm të Trump, të gjeneruar nga Inteligjenca Artificiale, për një “Riviera të Gazës”, duke projektuar një vendpushim luksoz të ndërtuar në tokën e lënë pas nga 80 mijë palestinezë të masakruar dhe 2 milionë të zhvendosur ose të deportuar.
Megjithatë, të dy projektet janë të lidhura nga më shumë sesa vizione të ngjashme pa shije luksi. Affinity Partners, mjeti i investimit përmes të cilit Kushner po blen Sazanin, u krijua për të përdorur paratë saudite për të ndërthurur investimet midis Izraelit dhe botës arabe. Dhe Shqipëria, një vend i varfër evropian me një identitet mysliman dhe një uri për integrimin perëndimor, është një pjesë kyçe e enigmës.
Siç sugjeron mega-projekti i Sazanit, sovraniteti dhe besnikëria gjeopolitike e Shqipërisë janë gjithnjë e më shumë në shitje dhe Izraeli është i pari në radhë pas Kushnerit. Duke ofruar hapësirë jo vetëm për zhvillimin e Sazanit, por edhe për kopshte, qendra shëndetësore dhe projekte të inteligjencës artificiale të sponsorizuara nga Izraeli, militantë të opozitës iraniane të lidhur me Izraelin, dhe madje edhe një mikroshtet mysliman pro-izraelit i hedhur në diskutim, kryeministri shqiptar Edi Rama po e pozicionon vendin e tij si një pikë të rëndësishme për një konstelacion në zhvillim të populistëve të krahut të djathtë dhe apologjetëve të Izraelit.

“Ata vijnë me helikopter”

Mbërrita në Sazan disa orë pasi Kushner dhe gruaja e tij Ivanka Trump kishin bërë vizitën e tyre të fundit të jashtëzakonshme. “Ata erdhën me një eskortë të madhe ushtarake dhe anijet tona duhej të qëndronin larg”, – thotë Arbeni, një vendas i ri që rri ulur në skelën e ishullit dhe i cili jeton duke organizuar udhëtime me anije nga Vlora. “Ata nuk na konsultuan, sigurisht. Një ditë kryeministri ynë doli në TV dhe na tha se ishulli ishte shitur.”

Ishulli krenohet me një klimë subtropikale, ujëra kristalore, një mbulesë të harlisur me fier dhe mijëra bunkerë të epokës së Luftës së Ftohtë, që datojnë nga diktatura komuniste ultra e izoluar e Enver Hoxhës. Sot, pjesa më e madhe e ishullit mbetet e ndaluar për publikun dhe e mbushur me municione të pashpërthyera, ndërsa një luftanije e vogël e marinës qëndron në port. Ishulli mbeti në duart e shtetit deri në shitjen e tij në vitin 2024 te Kushner, me qeverinë shqiptare që ndryshoi me shpejtësi ligjet e saj për të lejuar zhvillime luksoze edhe në zonat e mbrojtura.

“Nëse je një “investitor strategjik”, – mund ta shkelësh ligjin, sepse qeveria jonë nuk është gjë tjetër veçse mafioze”, – thotë Kosta Xhaho, oficer lokal për një OJQ mjedisore, duke iu referuar këtij boshllëku të përshtatshëm. Duke e ëmbëlsuar më tej marrëveshjen, Affinity Partners i Kushnerit nuk do të paguajë asnjë taksë gjatë ndërtimit, ndërsa qeveria shqiptare do të mbështesë kostot e infrastrukturës.

Projekti i ndërtimit shtrihet edhe në kontinent. Në agim, unë dhe Xhaho udhëtuam nga Vlora në një rezervat natyror fqinj ku Vjosa, e trumbetuar si lumi i fundit vërtet “i egër” i Evropës, derdhet në Adriatik. Delta ka një bukuri sureale. Flamingot flenë në kënetat e kripura ndërsa pelikanët fluturojnë sipër, ndërsa foka, çakej dhe breshka të mbrojtura gjenden gjithashtu në këtë pjesë të rrallë të pazhvilluar të bregdetit Adriatik. Xhaho e njeh qartë rezervatin nga afër – ai tregon saktësisht 281 vezë flamingo të vendosura në një pjesë të caktuar të deltës, së bashku me individë të njohur personalisht prej tij.

Por, megjithëse Vjosa u bë Parku i parë Kombëtar i Lumit të vetëm të Egër në Evropë vetëm në vitin 2023, zhvillimi paralel i Kushner këtu do të zhdukë vezët e flamingove dhe po ashtu edhe kasollet buzë detit. Dhoma për rreth 20 deri në 30 mijë turistë do të mbulojnë lagunat, së bashku me një kazino në kep të Monte Karlos. Aty pranë, ndërtimi është drejt përfundimit të asaj që Rama pretendon se do të jetë aeroporti më i madh në Ballkan, duke përpunuar 705 mijë vizitorë çdo vit dhe madje duke u mburrur me fluturime direkte për në Shtetet e Bashkuara. Xhaho paralajmëron se trafiku ajror hyrës do të prishë jetën e pasur të shpendëve të rajonit, por pranon se këto ankesa nuk ka gjasa t’i dekurajojnë investitorët: “[Kushner dhe Trump] vijnë me helikopter dhe ikin përsëri në të njëjtën mënyrë, sepse nuk duan të luftojnë me njerëzit e zakonshëm”, thotë ai.

“Bum turizmi”, po për kë?

Turizmi është kuptueshëm një biznes i madh në Shqipërinë post-komuniste, e cila tërhoqi gati 12 milionë vizitorë në vitin 2024 – 4 herë më shumë se popullsia e saj vendase. Investimet e diasporës janë rikthyer, duke e bërë Rivierën Shqiptare dikur të paprekur, të mbytet me zhvillime gjysma hotelesh dhe baresh plazhi të privatizuara. Sigurisht që ka para për të fituar, megjithëse korrupsioni dhe pastrimi i parave mbeten të përhapura dhe kostoja e jetesës është gjithnjë e më e pamundur. Kjo situatë e lë shumicën e vendasve të varur nga një kombinim i dërgesave nga të afërmit jashtë vendit dhe sezonit turistik të verës. Për Xhahon, “gjatë 10 viteve të fundit, Shqipëria ndryshoi plotësisht – por ndryshoi më shumë nga [në terma] betoni sesa në një mënyrë pozitive.”

Disa vendas padyshim do të përfitojnë nga investimi i Kushnerit. Kapiteni i anijes dhe guida turistike, Arbri, i cili thotë se ka shoqëruar delegatët nga organizata e investimeve të Kushnerit në Sazan, përsërit të njëjtin pretendim, por në një dritë pozitive. “Krahasuar me 10 vjet më parë, vendi ynë është tashmë i panjohur” – thotë ai, duke pirë një kafe jashtë një manastiri ishullor brenda zonës së propozuar të zhvillimit. “Tani [Rama] po e çon atë në nivelin tjetër… Kjo zonë ishte bosh, kështu që një investim i mirë po vjen këtu.”

Fshatrat kënetore brenda Deltës së Vjosës, ku pulat ende vrapojnë në rrugë edhe teksa kulla e kontrollit të aeroportit ngrihet sipër, janë një botë larg vizionit të Kushnerit. Xhaho argumenton se qeveria qëllimisht e vuri zonën në shënjestër për zhvillim pavarësisht mbrojtjes së saj formale, duke ditur se vendasit e varfër dhe të moshuar nuk do të kishin gjasa ta kundërshtonin planin: “Qeveria i neglizhoi këto fshatra për vite me radhë, pa energji elektrike ose ujë; dhe kështu vendasit shitën tokën e tyre për 15 euro për metër katror, ndërsa mendonin se mund të bënin parkingje makinash e kështu me radhë. Por tani toka është e mbyllur dhe ata do të duhet të largohen”. Një bari i moshuar në fshatin fqinj gabimisht besoi se do të ishte në gjendje të kulloste kopenë e tij në pistën e aeroportit, por në vend të kësaj po largohet.

Nga ana e tij, Xhaho thotë se OJQ-ja e tij nuk është kundër zhvillimit dhe pranisë njerëzore brenda deltës në vetvete: “Babai im ishte peshkatar këtu për 35 vjet, derisa u bë një zonë e mbrojtur. Ata e mbrojtën vetë, nga zjarret dhe nga erozioni i tokë”. Por ai beson se zhvillimet e reja do të jenë vendpushime me paketa turistike të izoluara, duke ofruar mundësi të kufizuara punësimi, ndërsa i çojnë çmimet në nivele gjithnjë e më të papërballueshme dhe duke shkatërruar në mënyrë të shkurtër burimet natyrore të brishta që janë burimi përfundimtar i të gjithë interesit turistik.

Affinity — dhe Përtej

Fshatrat e qeta dhe vendet e vëzhgimit të zogjve të Deltës së Vjosës duken si një botë larg tmerreve të Rripit të Gazës. Megjithatë, edhe ky zhvillim përshtatet në vizionin e Trump për rajonin strategjik të Mesdheut Lindor, nga Vlora përtej qindra miljeve oqean deri në Qytetin e Gazës.

Ishte Kushner ai që hodhi idenë e pamundur të zhvillimit të “pronës shumë të vlefshme… bregdetare” të një Gaze të pastruar etnikisht, pas deportimit të banorëve të saj të mbijetuar. Affinity Partners, e cila ka marrë miliarda nga sauditët, Katari dhe Abu Dhabi, dhe tashmë po investon masivisht në Bregun Perëndimor të pushtuar, mund ta trajtojë Sazanin si një vend të papërshtatshëm për planet e saj në një Gazë të administruar nga Izraeli pas gjenocidit. Shtypi izraelit madje përshkroi shkurtimisht se 10 mijë banorë të Gazës do të zhvendoseshin në Shqipëri.

Rama e mohoi këtë, por sipas thashethemeve, ai e ka vendosur vazhdimisht vendin e tij si një aleat të rëndësishëm të Izraelit në botën myslimane përgjithësisht armiqësore, duke hedhur poshtë karakterizimin e regjimit të Hoxhës për Izraelin, në stilin iranian, si “Satani i vogël”, ndërsa luan me trashëgiminë krenare të Shqipërisë për mbrojtjen e refugjatëve hebrenj gjatë Holokaustit.

“Shqipëria tradicionalisht ka qenë një mbështetëse e padiskutueshme e politikës së jashtme të SHBA-së në administrata të ndryshme”, – thotë Alfred Bushi, një aktivist i “Lëvizjes Bashkë” e opozitës së krahut të majtë të Shqipërisë, duke e cilësuar refuzimin e qeverisë për të votuar për një armëpushim në Gaza në OKB si një “njollë turpi për vendin”. Si falënderim për këtë mbështetje të palëkundur, Rama kohët e fundit mori çmimin më të lartë civil të Izraelit. Kryerabini i Shqipërisë, Yoel Kaplan, është një oficer i IDF-së, i cili është parë duke udhëhequr trupat në lutje, duke festuar shkatërrimin e Gazës.

Aty ku portet e tjera kanë refuzuar të trajtojnë pajisje ushtarake izraelite, bregdeti shqiptar ka mbetur i hapur për biznes. Ky vend i vogël është furnizuesi i katërt më i madh në botë i naftës thelbësore për Izraelin. Të dy vendet kanë thelluar lidhjet e eksportit të sigurisë kibernetike dhe mbrojtjes. Projekte si investimi i ambasadës izraelite në një kopsht lokal, ose Java e Kulturës Izraelite në kryeqytetin shqiptar, Tiranë, shërbejnë më tej për të zbardhur gjenocidin izraelit në Gaza. Fluturimet e reja direkte midis Tiranës dhe Tel Avivit, plus dy muze të rinj që festojnë trashëgiminë hebraike të Shqipërisë, parashikohet të rrisin më tej lidhjet turistike midis dy vendeve.

“Kur Izraeli është i përfshirë në një kopsht, në një spital, në projekte mbrojtjeje dhe inteligjence artificiale, atëherë kjo më shqetëson thellësisht, si një shqiptare”, – thotë aktivistja lokale Fioralba Duma, e cila ka bërë fushatë kundër ndikimit izraelit në Shqipëri. “Është një politikë e rrezikshme, që fsheh interesat e të tjerëve.”
Kompleksi i Kultit dhe Mikroshteti Pro-Izrael

Një aspekt veçanërisht i habitshëm i këtij bashkëpunimi është oferta e Ramës për territorin shqiptar për të shërbyer si një pikë referimi perëndimore kundër Iranit. Gjatë dekadës së fundit, Shqipëria ka pritur disa mijëra anëtarë të Organizatës Popullore Muxhahedine të Iranit (MEK), një fraksion i çuditshëm opozitar i cili ka dekada të tëra në mërgim, duke u bërë gjithnjë e më i pafuqishëm, paranojak dhe i izoluar nga realitetet e Iranit bashkëkohor. Nga viti 2013 deri në vitin 2016, Shtetet e Bashkuara transferuan anëtarët e MEK-ut nga një kompleks i mbyllur në Irak në një tjetër në bregdetin shqiptar, ku ata vizitohen herë pas here nga figura të larta të sigurisë dhe politike të SHBA-së, përfshirë ata rreth administratës Trump, të cilët vazhdojnë ta përgatisin grupin për veprime ushtarake në Iran. (Në vitin 2022, Shqipëria dëboi të gjithë ambasadën iraniane pasi kjo e fundit dyshohet se nisi sulme të shumta kibernetike kundër vendit ballkanik.)

I pakënaqur me këtë gjest të jashtëzakonshëm vullneti të mirë, në vitin 2024 Rama e tejkaloi veten duke premtuar të krijojë një mikroshtet mysliman të pavarur dhe pro-izraelit. Urdhri i lashtë fetar mysliman bektashi mbështetet në traditat sunite dhe shiite, ka miliona ndjekës të përqendruar në Turqi dhe selinë e ka në Shqipëri. Të bindur nga Shtetet e Bashkuara, udhëheqësit bektashi janë larguar nga një marrëdhënie e mëparshme me Teheranin dhe janë afruar gjithnjë e më shumë me sferën e ndikimit izraelit. Vizita të ndërsjella, shkëmbime çmimesh, deklarata bektashiane në mbështetje të Izraelit dhe biseda për projekte të përbashkëta ekonomike kanë pasuar, të gjitha, duke kulmuar kur grupi mysliman priti ngrohtësisht Presidentin izraelit Isaac Herzog si mysafir në kulmin e gjenocidit.

Si shpërblim, Rama deklaroi në mënyrë të njëanshme krijimin e pamundur të asaj që do të ishte shteti më i vogël në botë, i modeluar sipas Qytetit të Vatikanit dhe i vendosur fizikisht në selinë e bektashinjve në Tiranë. “Krijimi i shtetit është shumë problematik në të drejtën ndërkombëtare”, – thotë aktivistja Duma. “Vetëm imagjinoni – ushtarët izraelitë të kërkuar për krime gjenocidi mund të udhëtojnë atje dhe të jenë të sigurt nga ekstradimi”. Cilido qoftë rezultati përfundimtar, Tel Avivi do të vazhdojë të përfitojë, pasi udhëheqësit bektashinj refuzojnë me kokëfortësi të dënojnë gjenocidin në Gaza dhe bëjnë paraqitje të vazhdueshme së bashku me Kaplanin, rabinin shqiptar dhe mbështetësin e IDF.
Sovraniteti në shitje

Qoftë shteti bektashi, kompleksi MEK, apo ishulli i Sazanit, sovraniteti dhe territori shqiptar janë në dispozicion. Kohët e fundit Rama arriti fitoren e tij të katërt radhazi zgjedhore, duke hedhur poshtë akuzat e opozitës për keqmenaxhim zgjedhor, bazuar në premtimet e mëdha për anëtarësim në Bashkimin Evropian deri në vitin 2030 dhe integrim të mëtejshëm me Perëndimin.

Praktikisht, kjo do të thotë nxitje e marrëdhënieve të ngrohta me Trump dhe Netanyahu, por edhe me figura, përfshirë italianen Giorgia Meloni, e cila sapo ka ndërmjetësuar një marrëveshje të diskutueshme prej 653 milionë dollarësh për të ngritur qendra ndalimi për emigrantët në tokën shqiptare. Marrëveshje të ngjashme janë duke u zhvilluar në të gjithë rajonin e Ballkanit Perëndimor. Veçanërisht, Affinity Partners i Kushner është njëkohësisht i angazhuar në një projekt jo më pak të diskutueshëm për të shndërruar një vend në qendër të Beogradit, i cili aktualisht përfshin një monument për viktimat e fushatës së bombardimeve të NATO-s kundër Jugosllavisë, në një tjetër zhvillim luksoz prej 500 milionë dollarësh.

Në të gjithë Ballkanin, “integrimi” perëndimor që ofrohet përbën një rrjetë interesash biznesi që lidh udhëheqësit e fortë rajonalë me udhëheqësit globalë të populistëve të djathtë, ndërsa ata përfitojnë nga mundësitë e investimeve pa taksa ose blejnë ndikim gjeopolitik me çmim të lirë. Për Shtetet e Bashkuara dhe fuqitë evropiane, “ajo që ka më shumë rëndësi sesa ekzistenca e një shteti demokratik të qeverisur nga sundimi i ligjit është një qeveri e nënshtruar [shqiptare] e gatshme t’u shërbejë interesave të tyre politike dhe ekonomike”, thotë Bushi.

Kur presidenti izraelit Herzog i dha Ramës çmimin më të lartë civil të Izraelit, ai pretendoi se mbështetja e palëkundur e Ramës përmblidhte vlerën shqiptare të “besës” – një kod nderi që thekson besnikërinë dhe mikpritjen ndaj të huajve. Asnjëri nuk kurseu asnjë mendim për palestinezët që po dëboheshin nga shtëpitë e tyre në atë moment.

*Autori është një gazetar i pavarur dhe studiues. Shkrimi është botuar në Jacobin.com që është një revistë e njohur amerikane me seli në Nju Jork që mbështet bindjet e majta. Shkrimi u përshtat në shqip nga LAPSI.al