Foreign Policy: Si përfundoi Shqipëria në shënjestër

TIRANE– Një analizë e publikuar në Foreign Policy shpjegon arsyet pse Shqipëria është nën valën e sulmit kibernetik iranian. Gazetari Harun Karcic, njohës i politikës dhe mbulues i çështjeve për Ballkanin, Rusinë, Turqinë dhe Arabinë Saudite, thotë se Shqipëria prishi marrëdhëniet me Iranin për ti treguar SHBA se është një aleat i fortë strategjik në rajon duke shpresuar kështu të forcojë rolin e saj në Ballkan.

Analiza e plotë: 

Në fund të muajit tetor, kryeministri shqiptar Edi Rama zhvilloi një vizitë tre-ditore të profilit të lartë në Izrael, ku u takua me kryeministrin izraelit Yair Lapid, Presidentin Isaac Herzog, Kryetarin e Knesset-it Mickey Levy, Ministrin e Financave Avigdor Lieberman dhe kreun e drejtorisë Kombëtare Kibernetike të Izraelit, Gaby Portnoy. Palët diskutuan për rritjen e bashkëpunimit, veçanërisht në sferën kibernetike, dhe organizimin e një samiti të liderëve ballkanikë në Izrael vitin e ardhshëm. Vizita e Ramës në Izrael u zhvillua pasi Shqipëria gjeti prova se Irani qendronte pas një serie sulmesh kibernetike që dëmtuan shërbimet e qeverisë shqiptare në internet. Rama tha se hetimi i FBI dhe Microsoft u zbulua se sulmi është zhvilluar nga shteti iranianë, duke e quajtur atë “agresion shtetëror” ndërsa vendosi të dëbojë diplomatët iranianë nga vendi.

Nga ky qendrim, Shqipëria fitoi lëvdata në Izrael, pasi izraelitët shpesh kanë shprehur zhgënjimin e tyre për mosgatishmërinë e qeverive evropiane për t’u përballur me Iranin. “Irani përfaqëson një kërcënim të përbashkët për Izraelin dhe Shqipërinë. Ne e pamë këtë në sulmet e fundit kibernetike iraniane kundër Shqipërisë”, tha Lapid. “Izraeli do të ndihmojë në çdo mënyrë përpjekjet kundër Iranit. Ne e shohim këtë si një interes kombëtar dhe një përgjegjësi historike”. Uashingtoni gjithashtu mbështeti vendimin e Tiranës për të ndërprerë lidhjet me Teheranin dhe sanksionoi Ministrinë e Inteligjencës së Iranit për rolin e saj të dyshuar në sulmet kibernetike. Teherani hodhi poshtë akuzat se ishte pas sulmeve kibernetike dhe akuzoi Shqipërinë për bashkëpunim në një fushatë amerikano-izraelite kundër Iranit.

Pra, si e gjeti veten Shqipëria nga të gjitha vendet në shënjestrën kibernetike të Iranit?

Në fakt, të dy vendet kanë qenë në mosmarrëveshje që kur Shqipëria filloi të presë me kërkesë të SHBA, anëtarë të grupit opozitar iranian në mërgim, Muxhahedinët Popullorë të Iranit, ose Mujahedeen-e-Khalq (MEK). Grupi ka pasur një prani në Shqipëri të paktën që nga viti 2013. Në vitet 1970, MEK ishte një nga grupet kryesore që luftonte regjimin në Iran. MEk  luajti një rol të rëndësishëm në Revolucionin Islamik të vitit 1979, përpara se të binte në kundërshtim me Republikën Islamike të sapokrijuar të udhëhequr nga Ajatollah Ruhollah Khomeini. Duke u shndërruar në një grup të fshehtë, MEK jetoi në mërgim nën patronazhin e ish-presidentit irakian Saddam Hussein duke filluar nga vitet 1980 dhe u njoh si një “Organizatë e Huaj Terroriste” nga Shtetet e Bashkuara, Bashkimi Evropian, Kanadaja, Japonia dhe Britania e Madhe për shkak se dyshohej se qendronte pas vrasjes së disa shtetasve amerikanë.

Shtetet e Bashkuara hoqën MEK-un nga lista terroriste në 2003 pas pushtimit të SHBA-së në Irak dhe planifikuan në atë kohë të përdorin MEK-un në një përmbysje të mundshme të regjimit iranian (një plan i shprehur së fundi nga ish-këshilltari i sigurisë kombëtare të SHBA-së, John Bolton në 2018). Megjithatë, një plan i tillë nuk u realizua kurrë. Përmbysja e Huseinit dhe kaosi që pasoi në Irak kërkonte që grupi të gjente një strehë të re dhe Shtetet e Bashkuara i kërkuan Shqipërisë të priste anëtarët e MEK. Aktualisht, rreth 3,000 anëtarë jetojnë në Kampin Ashraf-3 të Shqipërisë, një kompleks shumë i fortifikuar dhe i mbrojtur nga Shqipëria.

Që nga viti 2013, MEK ka organizuar rregullisht ngjarje dhe samite në Shqipëri që kanë tërhequr republikanët konservatorë të SHBA-së, duke përfshirë ish-sekretarin e shtetit Mike Pompeo dhe ish-zëvendëspresidentin Mike Pence, ku ky i fundit mbajti dhe një fjalim në qershor.  Edhe sot, shumë republikanë dhe ndihmës të kongresit e shohin MEK-un si një zë të rëndësishëm që bën thirrje për ndryshimin e regjimit në Iran. Mediat shqiptare kanë raportuar edhe për kontakte mes Ambasadës izraelite në Tiranë dhe përfaqësuesve të MEK. Së fundmi, në tetor, ambasadori izraelit në Shqipëri, Galit Peleg, me sa duket u takua me udhëheqësen e MEK Maryam Rajavi gjatë udhëtimit të së parës në Shqipërinë e Jugut.

Siç kuptohet, Irani nuk është i kënaqur me Shqipërinë për pritjen e MEK-ut, megjithëse Teherani priret t’ia hedhë shumicën e fajit Shteteve të Bashkuara. Zëdhënësi i Ministrisë së Jashtme iraniane Nasser Kanaani kritikoi Shtetet e Bashkuara për “detyrimin” e qeverisë shqiptare për të pritur MEK dhe për “trajnimin dhe pajisjen e tyre në teknologjinë kibernetike”. Grupi, tha ai, “ka shërbyer vazhdimisht dhe ende shërben si një mjet në duart e SHBA-së për të kryer akte terrori, sulme kibernetike dhe për të zhvilluar luftë psikosociale kundër qeverisë dhe kombit iranian”.

Kjo ngre pyetjen se përse Shqipëria do të tërhiqte me dëshirë veten në një nga situatat më të tensionuara gjeopolitike në botë, duke përfshirë Shtetet e Bashkuara, Izraelin dhe Iranin, duke rënë dakord të presë një grup kaq të diskutueshëm. Një numër analistësh shqiptarë më kanë thënë se ideja nuk ishte një nismë shqiptare, por një marrëveshje SHBA-Izrael. Për të parafrazuar rreshtin tim të preferuar nga filmi i vitit 1997 ëag the Dog: ‘‘Pse Shqipëria? … Pse jo?” Dhe qeveria shqiptare, e etur për të shfaqur kredencialet e saj properëndimore, pranoi pa e menduar dy herë.

Shqipëria, një  ish-diktaturë komuniste që ndërpreu lidhjet me Bashkimin Sovjetik dhe Kinën e Mao Ce Dunit për të ecur në rrugën e saj,  tani është një tjetër anëtare e NATO-s në një rajon të rrethuar nga vende anëtare të NATO-s. E etur për t’u dalluar si një aleat i palëkundur i SHBA-së, ajo shpesh ngatërrohet në çështje komplekse gjeopolitike larg brigjeve të saj – nga të qenit i vetmi vend që pranoi ujgurët nga burgu i SHBA në Gjirin e Guantanamos, të cilët u pastruan nga akuzat terroriste, deri te pranimi i afro 4,000 afganëve. (kryesisht përkthyes dhe staf mbështetës i ushtrisë amerikane), për të pritur MEK-në një qasje e politikës së jashtme që konsiderohet e frytshme nga forcat kryesore politike në Shqipëri.

Analistët shqiptarë më kanë thënë se në këtë mënyrë Shqipëria shpreson të forcojë rolin e saj në rajon dhe marrëdhëniet e saj diplomatike me Shtetet e Bashkuara dhe Izraelin. Në vitin 2011, kryeministri i atëhershëm Sali Berisha e shpalli Iranin “një shtet nazist” dhe mbështeti Izraelin në Kombet e Bashkuara kundër përpjekjes palestineze për shtetësi. Atëherë, ashtu si sot, ideja për të pasur akses në Shtetet e Bashkuara nëpërmjet Izraelit ishte sigurisht në mendjen e Ramës.

Nga ana e tij, qasja e Izraelit ndaj Ballkanit mund të inkuadrohet si një politikë klasike sigurimi: sigurimi i shtetit përtej kufijve të tij me bashkëpunim ushtarak dhe inteligjent, marrëveshje politike dhe shkëmbim të inteligjencës. Izraeli ka krijuar gradualisht dhe në mënyrë diskrete partneritete me vendet ballkanike si Rumania, Bullgaria, Shqipëria dhe Serbia. Investimet izraelite, si private ashtu edhe të lidhura me qeverinë, në Greqi dhe Serbi janë rritur, ashtu si edhe numri i turistëve izraelitë që vizitojnë rajonin, duke përfshirë arabët izraelitë që vizitojnë Bosnjën dhe Hercegovinën.

Në të vërtetë, burimet izraelite më konfirmuan se personi që organizoi vizitën e fundit të Ramës në Izrael ishte Alexander Machkevitch, një biznesmen miliarder dhe kryetar i Eurasian Resources Group, një nga prodhuesit më të mëdhenj globalë të metaleve dhe mineraleve thelbësore, që punëson rreth 80,000 njerëz. Machkevitch është gjithashtu një shtetas izraelit dhe një mik i mirë i Ramës.

Gjatë viteve të fundit, Izraeli është shfaqur gjithashtu si një nga mbështetësit kryesorë diplomatikë të Republikës Srpska shumë autonome të Bosnjës, ku Lieberman ka kultivuar një marrëdhënie të ngushtë pune me serbo-boshnjakun pro-rus të linjës së ashpër Milorad Dodik. Izraeli ka ushqyer gjithashtu lidhje ushtarake dhe diplomatike me Greqinë, Kroacinë dhe Maqedoninë. Në një nivel më diplomatik, ajo ka angazhuar shtetet e Ballkanit përmes Forumit Shtetëror të Krajovës, i cili mbledh së bashku krerët e qeverive nga Serbia, Rumania, Bullgaria dhe Greqia dhe fokusohet në përmirësimin e bashkëpunimit në infrastrukturë dhe energji.

Të kesh një prani diplomatike në Ballkan është jo vetëm joshëse, por edhe logjike për Izraelin. E vendosur midis Detit të Zi dhe Adriatikut, gjeografia e saj e vendos atë në udhëkryq midis rrugëve tregtare. Kroacia, Mali i Zi, Shqipëria dhe Greqia kanë të gjitha akses detar në Afrikën e Veriut dhe Lindjen e Mesme; Hungaria dhe Serbia lidhin Gadishullin Ballkanik me Evropën Qendrore; dhe Rumania dhe Bullgaria kanë dalje në Detin e Zi. Eksportet e lulëzuara të Turqisë të destinuara për Bashkimin Evropian kalojnë të gjitha përmes Ballkanit, rruga më e shkurtër dhe më ekonomike. Kohët e fundit, kompania izraelite Elbit Systems hapi një shkollë fluturimi në qytetin jugor të Kalamatas që do të trajnojë pilotët grekë në misione luftarake. Izraeli nuk është i vetmi lojtar i Lindjes së Mesme që bën hapa në Ballkan: Turqia, Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Arabia Saudite kanë bërë sulme në të kaluarën, përveç Kinës dhe Rusisë. Ekspertët e sigurisë në rajon më kanë thënë se Izraeli po përpiqet të gjejë një vend për veten në një rajon që shihet si tabela e re e shahut në një garë të fuqive të mëdha.

Duke parë nga një këndvështrim më i gjerë, Ballkani bie në “doktrinën periferike” të Izraelit – strategjinë e tij për të larguar fqinjët arabë që konsiderohen armiqësore duke rritur sigurinë dhe ekonominë e tij.