Analiza e medias gjermane: I përjetshmi Edi Rama dhe malli i shqiptarëve për Europën

Revista gjermane “Blätter für deutsche und internationale Politik”, një botim serioz dhe kritik me fokus në zhvillimet politike evropiane dhe ndërkombëtare, i ka kushtuar një artikull të gjatë Shqipërisë dhe kryeministrit Edi Rama pas fitores së tij të katërt radhazi në zgjedhjet parlamentare të 11 majit. Në këtë analizë, gazetarja gjermane Franziska Tschinderle ndalet tek figura e Ramës si lider dominues në një vend që ende e sheh integrimin europian si horizontin e vet të vetëm politik.

Më poshtë shkrimi i plotë “Blätter für deutsche und internationale Politik”

Në një mbrëmje të së premtes, dy ditë para fitores së tij në zgjedhjet parlamentare të 11 majit, Edi Rama mblodhi sërish ekipin e tij në një fushë futbolli. Pothuajse e gjithë udhëheqja e Partisë Socialiste të Shqipërisë (PS) ishte e pranishme – ministrat aktualë dhe kandidatë të rinj. Më shumë gra sesa burra folën në skenë, gjë që është e pazakontë për një vend ballkanik. Por edhe diçka tjetër ishte çuditërisht e zakonshme atë mbrëmje në stadium, diçka që shihet gjithnjë e më rrallë në rajon: flamujt e Bashkimit Europian.

Vendet e Ballkanit Perëndimor kanë qenë në pritje të anëtarësimit në BE që nga viti 2003. Me përjashtim të Shqipërisë, të gjitha dolën nga trashëgimia e Jugosllavisë. Pas luftërave të përgjakshme të viteve 1990, Bashkimi Europian ishte një projekt paqeje joshës për ta. Por dy dekada më vonë, ajo eufori është zëvendësuar me një ndjenjë mungese perspektive. Një kombinim mes mungesës së reformave në rajon, zhvendosjes djathtas në shumë vende të BE-së dhe mungesës së vullnetit politik nga qeveritë europiane, e ka ngadalësuar procesin në atë masë sa pakkush në Ballkan beson më në anëtarësim.

Vetëm Shqipëria, vend që hapi kapitujt e parë të procesit të anëtarësimit në tetor 2024, po përjeton një ngritje entuziazmi në këtë drejtim. Edi Rama, kryeministër që nga viti 2013, kishte vendosur në postera zgjedhorë premtimin: “Shqipëria në BE deri më 2030. Vetëm me Edin dhe PS-në!”. Reperi i njohur shqiptar Noizy shkroi këngën e fushatës për socialistët: “Bashkë për një qëllim: në Europë!”

Ndërkohë që partitë euroskeptike po rriten në shumë pjesë të BE-së, në Shqipëri ndodh e kundërta. Në vendin me 2.4 milionë banorë, nuk ekziston asnjë parti që mobilizohet kundër anëtarësimit. Kjo lidhet pjesërisht me faktin se gjatë diktaturës komuniste (1944–1991), Shqipëria ishte një nga vendet më të izoluara në botë, e njohur si “Koreja e Veriut e Europës”.

Deputetja socialiste Elisa Spiropali e përmblodhi kështu këtë ide në fjalimin e saj në stadium: “Kemi qenë të izoluar nga Europa për kaq shumë vite. Tani kemi një mundësi unike. Edi Rama është arkitekti i një Shqipërie europiane.”

Por kritikët e Ramës, ashtu si dhe një pjesë e madhe e opozitës, e shohin ndryshe. Ata e akuzojnë atë për përqendrim të vazhdueshëm të pushtetit gjatë 12 viteve të fundit. Fillimisht në partinë e tij, ku ka qenë figura e padiskutueshme prej vitesh, e më pas në shtet, ku socialistët qeverisin shumicën e bashkive. Rama po fiton gjithnjë e më shumë reputacion për marrjen e vendimeve në mënyrë të njëanshme.

Dy projekte të debatueshme e ilustrojnë këtë: kampet për refugjatët italianë dhe ndalimi i TikTok-ut.

Në nëntor 2023, Rama njoftoi papritur se Italia do të ndërtonte kampe pritëse për refugjatët me gomone në veri të Shqipërisë. Një pjesë e madhe e publikut shqiptar – përfshirë opozitën, diplomatët e huaj dhe gazetarët – u befasuan. Marrëveshja thuhet se u arrit gjatë një vizite në pushimet verore të kryeministres italiane Giorgia Meloni në rezidencën bregdetare të Ramës. Miqësia politike mes socialistit Rama dhe post-fashistes Meloni habiti shumë jashtë vendit. Kjo lidhet me një keqkuptim mbi Ramën, i cili shpesh konsiderohet gabimisht si majtist. Por në Shqipëri, ideologjitë nuk luajnë rol – madje as tek opozita që supozohet si konservatore.

Edhe pse gjykatat italiane e kanë pezulluar vazhdimisht projektin dhe kampet mbetën bosh, Rama përfitoi nga ky bashkëpunim. Ai e di që çështja e migracionit ndikon zgjedhjet në Europën Perëndimore. Me marrëveshjen me Melonin, ai ofrohet si “zgjidhës problemi”. Ndryshe nga presidenti serb Aleksandar Vuçiç, Rama nuk perceptohet si destabilizues në Ballkan, por si një partner i gatshëm për Bashkimin Europian. Shqipëria, si anëtare e NATO-s, nuk kërkon afrim me Rusinë apo Kinën.

Rasti i dytë është ndalimi i TikTok-ut. Në dhjetor 2024, pas një krimi të dhunshëm në një shkollë, Rama ndaloi aplikacionin e videove të shkurtra. Ashtu si me kampet, Rama e ofron vendin e tij të vogël si një laborator testimi për sfida globale.

Rama kërkoi gjithashtu vëmendjen si mikpritës i liderëve europianë. Pesë ditë pas zgjedhjeve, më 16 maj, u mbajt në Tiranë Samiti i Komunitetit Politik Europian, një iniciativë e presidentit francez Emmanuel Macron. Rama ndërtoi një sallë konferencash në sheshin Skënderbej. Krerët e 47 shteteve u mblodhën në një strukturë të përkohshme, me mure të zbukuruara me vizatime të fëmijëve shqiptarë mbi temën e Europës. Diskutimet u përqendruan në luftën në Ukrainë dhe çështjet e sigurisë. Por për Ramën, samiti ishte mbi të gjitha një fitore e brendshme politike. Ndërkohë që opozita protestonte pas kordonëve të policisë për mashtrim elektoral, Rama shfaqej në skenë me liderët e BE-së.

Televizionet shqiptare e shfaqën atë në tapetin e kuq, me atletet e bardha tashmë ikonike, duke i përshëndetur të gjithë individualisht – madje duke u përkulur teatralisht para Melonit. “Është e vërtetë që jam më i gjati mes tyre, por udhëheq një vend ndër më të vegjlit. Për ne, të jemi mikpritës të këtij samiti është një nder i madh,” deklaroi Rama para takimit.

Por gjithë kjo vëmendje ndërkombëtare largon vëmendjen nga realiteti në Shqipëri, ku Rama po grumbullon gjithnjë e më shumë pushtet. Si ndalimi i TikTok-ut, ashtu edhe marrëveshja me Italinë, u realizuan me një mungesë transparence dhe shpejtësi të paprecedentë, e pamundur në një demokraci të konsoliduar. Partia Socialiste e bën këtë sepse qeveris me shumicë absolute që nga viti 2017.

Rama nuk do të ketë nevojë për partner koalicioni as për katër vitet e ardhshme. Socialistët morën 52 për qind të votave.

Ndryshe nga Kosova fqinje, ku nacionalisti i majtë Albin Kurti fitoi me shumicë të thellë në 2021, Shqipëria nuk ka përjetuar kurrë një ndërrim real të elitave. Që nga rënia e komunizmit, të njëjtat parti përballen: PS e Ramës dhe PD e Sali Berishës, i cili ka qenë në pushtet nga 2005 në 2013.

Berisha, një ish-kardiolog gjatë diktaturës, ka ndikuar politikën shqiptare për 35 vite. Ai ishte presidenti i parë jo-komunist pas vitit 1991 dhe ende përfiton nga imazhi si “çlirimtar”. Së fundmi, ai ka përjetuar rënie dhe ringritje të forta.

 

Në vitin 2021, ai u sanksionua nga SHBA për korrupsion. Pas një lufte për pushtet me Lulzim Bashën, u rikthye në krye të PD-së. Më pas u vendos në arrest shtëpie. SPAK – Prokuroria e Posaçme – ngriti akuza për korrupsion. Për fushatën, Berisha kontraktoi Chris LaCivita, ish-menaxherin e fushatës së Trump. Ai shpresonte se republikanët do të hiqnin sanksionet dhe përdori retorikën e Trump: drejtësia është e kapur dhe po e përndjek pa arsye.

 

Në realitet, SPAK nuk kursen askënd. Ka arrestuar figura pranë Ramës. Përveç ish-ministrave të Mjedisit dhe Shëndetësisë, në shënjestër ka rënë edhe Erion Veliaj, kryebashkiaku i Tiranës, i konsideruar si pasues i mundshëm i Ramës.

Megjithë skandalet, Berisha dhe Rama mbeten figurat dominante. Por disa zhvillime e bënë këtë fushatë interesante.

Kush e kontrollon pushtetin e Ramës?

Së pari, në zgjedhje morën pjesë parti të reja. Të rinj nga diaspora kandiduan në qarqet e tyre. Disa parti u formuan nga përçarjet në Partinë Demokratike. Agron Shehaj fitoi 2 mandate me partinë “Mundësia”; “Lëvizja Bashkë” fitoi një mandat, po ashtu edhe “Shqipëria Bëhet”, që doli nga një lëvizje qytetare dhe çoi disa çështje në SPAK.

Së dyti, për herë të parë diaspora votoi me postë. 250 mijë u regjistruan, 195 mijë votuan.

Së treti, ndryshimet në ligjin elektoral bënë që partitë të mos caktonin më të gjithë renditjen e kandidatëve. Dy të tretat e listave mbetën të hapura.

Por asnjë nga këto nuk solli ndryshim pushteti. Partia Socialiste fitoi madje edhe në diasporë me 60 për qind. Dominimi i PS dhe PD lidhet edhe me sistemin elektoral kompleks që dëmton partitë e vogla. Shteti është punëdhënësi më i madh dhe shpesh nuk ndahet nga interesi partiak. OSBE kritikoi “avantazhin e pajustifikuar” të PS, duke përmendur presione mbi punonjësit publikë.

Problemi i sistemit shqiptar është se me çdo ndërrim pushteti ndryshon edhe administrata. Gara nuk është për programe më të mira, por për burime shtetërore. Rama nuk është më shumë socialist, se sa Berisha është konservator.

Emocione për diasporën

Rama përdori një ëndërr të vjetër të shqiptarëve: anëtarësimin në Europë. Pas rënies së komunizmit, shqiptarët përjetuan diskriminim, sidomos në Greqi. Rama përfaqëson një vetëbesim të ri kombëtar. Me rritjen e turizmit, perceptimi për Shqipërinë është përmirësuar. Prandaj nuk ka rëndësi nëse anëtarësimi deri më 2030 është i parealizueshëm – sidomos nëse akuzat për abuzim me fondet e BE-së provohen, si dhe dyshimet për pastrim parash nga trafiku i kokainës në ndërtim.

Për shkak të servilizmit të Ramës ndaj Perëndimit, këto pyetje shpesh injorohen nga Bashkimi Europian. Shqipëria ka bërë përparim, veçanërisht në drejtësi, por pozicioni i saj mes kandidatëve për anëtarësim në BE ndikohet edhe nga bllokimet politike në vendet fqinje. Për të hyrë në BE, Rama do të duhet të gëlltisë disa pilula të hidhura – ndoshta edhe hetime ndaj njerëzve më të afërt të tij nga një prokurori speciale e fuqishme./ Blätter für deutsche und internationale Politik