Nga Lorenc Vangjeli

Eshtë e pabesueshme lehtësia marramendëse me të cilën ballkanasit luajnë aktet e tyre më serioze. Ato që kushtojnë jetë dhe kushtëzojnë jetë. Që përpara se “Migjeni” i Air Albania-s të ngrihej në ajër nga Nënë Tereza, si për të vërtetuar se në këtë skaj të Evropës, pushtuesit më të mëdhenj kanë qenë poetët, fjalori luftarak kishte përmbytur bisedën e një aradhe të çuditshme udhëtarësh. Ishte një çetë “ushtarake” e veshur me xhinse që po udhëtonte nga pika e mëngjesit në një pikë të panjohur të Athinës, në të parin takim të një kryeministri me diasporën shqiptare në Greqi. Po fluturonte nga ndoshta i vetmi vend që kurrë nuk kishte nisur ndonjë ushtri pushtuese ndaj ndonjë vendi tjetër. Me plan kthimi mbrëmjen, çeta po mësynte vendin që e mban ende në arkiva, që prej agimit të Luftës së Dytë Botërore, ligjin e luftës me Shqipërinë dhe plot një vit mbasi një pikë e vetme helmi, helmoi dashuriurrejtjen reciproke mes dy vendeve. .

Një çetë plot dilema

Fillimisht u shpërnda dilema nëse Migjeni do të mund të zbriste deri në aeroportin Eleftherios Venizelos, dhe më pas, në rast shpërthimi në ajër, ku do të shpërndaheshin rrënojat e tij të shkaktuara nga një bombë në bord. Nuk kishte dilema për vajin dhe gazin që do të shpërthente në Tiranë dhe rijetimin e bindjes se plot të tjerë do të thoshin se bomba i kishte dhënë Shqipërisë atë që nuk ja jepte dot vota që prej 11 vjetësh. Madje as pas një viti tjetër, në 2025-ën. Rënia e mundshme e avionit do të zgjidhte njëherësh jo vetëm raporte të ngurtësuara politike në vend, ku shkërmoqja e PS-së ishte basti me koifiçientin më të ulët se do të ndodhte, por ai do t’i jepte udhë e zgjedhje dhe një numri të pabesueshëm konkurencash mediatike me lënien e kësaj bote nga disa prej protagonistëve më të zhurmshëm të botës së vogël shqiptare. Pa Ramën mbi kokë, të paktën deri në zgjedhjet e parakohshme, qeverinë do të synonte ta drejtonte fituesi i sherrit deri më tani të padukshëm brenda PS-së, kurse pa Elisën në parlament, opozita e parlamentit do të ishte shumë më e qetë. Pa Fevziun dhe Meron, do të humbte Opinioni dhe TemA, ndërsa Batonin, meqë Ikja pakthim i bën të gjithë të mirë, edhe armiqtë e tij laramanë, edhe armiqtë e maskuar si miq, do ta quanin burrë të mirë.

Dilemat e tjera që nuk po i zgjidhte dot askush vinin dhe nga padakortësia nëse do të kishte më shumë gaz apo vaj në Tiranë kur të merrej vesh tragjedia ajrore. Natyrisht, edhe mbasi secili bënte nekrologjinë vetjake, asgjë e tillë nuk ndodhi. Madje edhe çeta luftarake, me një komandant kryeministër në krye, por që për të tillë e njihnin vetëm tre-katër rreshtat e para të sediljeve të avionit, ministrat e tij, ishte pa armë. Në këtë kategori hynte vetëm fjalimi sekret i Ramës dhe fjalët që do të mbanin anëtarët e kabinetit, Elisa, Majlinda, Romina, por edhe Klosi. Të tjerë ishin mjaftuar vetëm me celularët si armë dhe me kureshtjen e asaj që pritej të ndodhte: reporterë dhe disa analistë të studiove të mbrëmjes po vinin të shihnin me sytë e tyre se çfarë do të ndodhte në Greqi, ku niste turi i Ramës me diasporën.

Bashkë me grekët e frontit e në korr me ta, edhe opozita refraktare shqiptare, edhe media pranë saj, luanin fiks të njëjtin avaz, të të njëjtit pentagram. Të mësuar t’i dhurojnë dashuri qelepir kujtdo për hir të urrejtjes ndaj Ramës, mbi idenë e Ramës për tur në diasporë, u hodhën shumë më shumë gurë sesa do të pranonte logjika e më shumë baltë sesa do të pranonte dhe vetë balta. Duke bërë në të dy rastet, efektin e përkundërt: duke reklamuar mitingun nga Athina, po me çmim badiava dhe duke ngritur një mur ndarës mes atdhedashësit dhe atdheshitësit me gurë falas nga Tirana. Në fakt, pa qenë askush pronar i dashurisë për atdheun, së paku një palë e bëri një copë betejë si asqer gratis për kundërofensivën greke.

Në më pak se një orë fluturim dhe përpara se avioni të ulej në aeroport pa ndodhur natyrisht asgjë, të gjitha problemet me ekuipazhin e tij luftarak ishin zgjidhur në mënyrën më të lehtë të mundshme dhe me municionin tipik shqiptar që i jep fund çdo dileme. Arma sekrete, prodhim vendas, “Vari tr…pin!”, shpërtheu me sukses të plotë dhe çeta u ngrit padurimthi në këmbë përpara se avioni të kishte ndaluar plotësist në pistë.

Policë me automatikë në pistë dhe një helikopter në ajër

Avioni ishte rrethuar nga forca të shumta ushtarake. Me automatikë në duar. E vetmja shenjë e mirë ishte se rrinin me kurriz nga avioni, çka bindi dhe më skeptikët që vazhdonin të bënin humor se me të gjitha gjasat nuk do të kishte të shtëna dhe atentat të shumëfishtë në aeroport. “Kaq ushtri kam parë në Afganistan”, tha Anila. “Kështu ishte në Kenia, Fevzi”, tha Batoni. Sa më i madh në numër armiku, aq më e madhe është edhe lavdia e atij që ndeshet me të; ndaj kaq mjaftoi që krenaria kombëtare të merrte qiellin sërish.

Gazetarët zbritën të parët nga avioni dhe ndërkohë që shumica e tyre nisën të bëjnë selphie me avion në sfond, kolegët e tyre grekë ishin bërë gardh me kamera. Nëse i shihje pa shumë vëmendje dhe pa hapur gojën që secili të fliste në gjuhën e vet, nuk dalloje asnjë diferencë mes tyre dhe kolegëve shqiptarë. E njëjta fizionomi, i njëjti stil veshjeje, edhe pse ata ishin gjithashtu “armiku” i çetës. Trupa mediatike nga atdheu u nda në dy autobuzë me shoferë që flisnin shqip dhe pak përpara tyre, eskorta e Ramës, me një shpurë makinash dhe furgonësh të zinj u nisën përpara drejt befasisë së parë. Autostrada që të çonte drejt stadiumit të mitingut ishte bosh, si në kohën e pandemisë.

Në çdo dalje të saj qëndronte një makinë policie që bllokonte trafikun. “Vetëm për Bushin e kanë bërë kështu”, tha Fevziu, më i shëtituri ndër gjithë gazetarët dhe që po për këtë fakt, ka dhe armiqësitë më të mëdha të fshehura me gazetarë të sërës së tij, por jo të stilit të tij. Helikopteri që fillimisht u shenjua si pjesë eskorte kishte hallin e vet. Ishte civil dhe u zhduk shpejt nga vështrimi. Të paktën kështu besoi vëmendja e të gjithëve që tashmë ishte përqëndruar gjetkë. Gjithë ai organizim sigurie, kishte përkëdhelur sedrën e gjithësecilit, që nuk besuan më as shifrën prej 1500 punonjësish policie që ishin angazhuar në operacionin e sigurisë. “Ka shumë më shumë civilë”, shkëmbenin opinione strategësh shqipot që po turreshin në vendin që e njihnin mirë. Që e njihnin mirë nga letërsia antike, nga muzika, nga afërmit, plazhet, buzuqet, kazinot, dashuritë apo edhe emigracioni i pjesshëm vetjak. “Unë kam qenë 17 ditë emigrant në Athinë”, tha Mero.

Nga brenda arenës Galatsi ku shqiptarët kishin proftasur që në sabah herët, kishin ardhur prej kohësh fotot e para. “Esht’ mush tumllas!”, ishte tashmë bindja e parë, e cila nuk kishte të krahasuar me atë që do të shihnin sytë e të gjithëve gjysëm ore e kusur më vonë. “O Lenc, është plot jo thjesht me njerëz, por me entuziazëm! As në mitingjet mbas zgjedhjeve nuk e kam parë këtë frymë”, bërtiste, por nuk dëgjohej në telefon Damiani që kishte gdhirë ndërkohë disa netë greke në Athinë përpara ditës së takimit. Por as fotot dhe as Damiani vetë nuk ishin në gjendje të tregonin çfarë po ndodhte brenda asaj salle vibrante me nerv, mezipritje, pasion, revansh, dhembje, dashuri, urrejtje e mall të robit për robin dhe me më shumë mall akoma për dinjitetin e dikurshkelur dhe tanigjetur.

“Postoblloku” i parë drejt sallës ishte krjuar nga një grup protestuesish që mallkonin Ramën. Në atë atë atmosferë të ndezur ata ishin fiks në vendin që duhej, por ngjanin si një tufë me hudhra të thatë mbi kremin e një torte. Ishte hera e parë dhe e fundit që u përmend Bejleri. Zërat që thoshin emrin e tij nuk dëgjoheshin, por një pankartë e madhe, një beze e bardhë me gërma blu,që e quante Ramën autokrat, ishte qartësisht e dukshme. Ashtu siç e vizatojnë në bllok kundërshtarët e tij dhe siç e kanë pranuar pa fjalë si efekt anësor të pushtetit që ju dhuron, përkrahësit e tij. Edhe njëherë, sa më i gjigant Bajlozi, aq më i madh heroizmi i atyre që presin ta mundin mbas 11 vjetësh lëngatë në opozitë.

Plot, plot, sa plot, more!

Mbasi ishin refuzuar shumë opsione, mbasi ishin bërë shumë oferta dhe kundëroferta, mbasi kishin qarkulluar shumë legjenda urbane në segmentin Tiranë-Athinë, e diela e dytë e majit, fiks mbas një viti kur Adamët nga Tirana e Athina, këputën mollën e ndaluar nga pema e helmuar në mes të Himarës, çeta e “pushtuesve” kishte zbarkuar në stadium. Për ditë të tëra, Greqia zyrtare, mediatike dhe ajo informale u sollën si ato vajzat e bukura që bëjnë të vështirën deri në minutën e fundit, pa kuptuar se kjo gjë e bën edhe më të fortë ekstazën në çastin e triumfit. Që në këtë rast, zgjati nja dy orë të mira, mes frymës së Erës dhe zhurmës së Noizit. Njëra me të kuqe kokë e këmbë, tjetri me të zeza dhe të dy bashkë, veshur kuq e zi si dhjetra flamuj kombëtarë që valëviteshin në një sallë me disa mijëra shpirtëra të eksituar nga magjia e herës së parë. Në skenë ishte një flamur dixhital gjak e shkabë, kurse anash tij ishin ngritur në shtizë flamuri i Evropës së Bashkuar, i Greqisë dhe flamuri shqiptar në mes.

Fillimisht të gjithë u ngritën në këmbë për himnin kombëtar. Eshtë e pabesueshme sesa ndryshe tingëllon muzika më e njohur në Shqipëri kur dëgjohet jashtë Shqipërisë. Shumë më fort, më drithëruese dhe ngjethëse. Pasoi Odea e Gëzimit dhe shpërthimi i Bethovenit, që pikturoi ëndrrën si Evropë përpara se ajo vetë të bëhej Evropë e Bashkuar. Dukej gjithashtu si himn shqip në Athinë. Me të gjitha gjasat, do të kishte qenë shumë më mirë, që nëse organizatorët do të kishin idenë se për çfarë do të fliste Rama një orë më pas, të kishin ftuar në sallë edhe muzikën e Mantzarosit dhe tekstin e Dionysios Solomosit për “…eshtrat e shenjta të helenëve që u ngritën përsëri trimërisht për të përshëndetur lirinë”.

Dhe vazhdoi ajo që kishte filluar. Akti i parë i dramës që në Ballkan e luajnë gjithmonë me tone tragjike, kishte ngritur perden e rëndë të saj. Në Athinën me aromë jargavanësh nga Argirosi dhe dashurinë plot lot e psherëtima të Dalarës, nën hijen e përjetshme të Akropolit, nga AlbA në Mbrëmje për dy mijë vjet rresht, kishte ardhur një grusht luftëtarësh shqiptarë me degë ulliri në duar. Athina mou sepse Athina është për të gjithë!

Vala e para e sulmit, nisin zonjat të parat

Fjalimet patën rradhë. E para ambasadorja shqiptare në Athinë me mbiemër të rëndë nga ati dhe me një emër që e futi ndershmërisht në kronikat e ditës, Luela Hajdaraga Gila, pastaj Romina e Majlinda, secila me një histori familjare greke në gjak si për të treguar se edhe pse jemi të zemëruar me njëri-tjetrin, edhe pse nuk jemi vëllezër me njëri-tjetrin, duam apo nuk duam dhe më mirë të duam se mos duam, jemi kushërinj dhe krushqi e gjerë me grekët.

Elisa nuk i shpëtoi tundimit të rrëfente dhe ajo lidhjen e dikurshme të familjes së saj me Greqinë. Me një regji e tekst që me të gjitha gjasat e kishte paradhënë vetë Rama si prolog të asaj që ai vetë do të deklamonte më pas, Elisa tha se gjente copëza Shqipërie në Athinë dhe gjithë Greqinë, se vinte me mall zemre për zemrat që flisnin shqip, duke kujtuar kohën kur shqiptarët ishin viktima të një sistemi kriminal si komunizmi dhe me krimin e të qenit të varfër dhe të pangrënë shkuan në Greqi ku gjetën strehë, bukë, por dhe dhembje dhe poshtërim. Por me kohët që ndryshuan dhe me Shqipërinë e rritur që ka për kryeministër një ish-emigrant, qeveritarët e nesërm të Shqipërisë mund të vijnë dhe nga emigracioni në Itakën e tyre të përjetshme, i tha Elisa një turme që më shumë se dëgjonte çfarë thuhej, priste të thoshte se ç’po ndodhte.

Klosi ishte i lodhur. Edhe pse puna e tij normalisht kishte mbaruar mbasi bashkë me Damianin, Ad Çelën dhe dhjetra të tjerë nga Tirana kishin mbushur sallën, atij ju desh sërish të thoshte dy fjalë të duartrokitura. Me tutje Gledisi ishte “stari” i një grupi maramendës elbasanasish nga Selaniku.

Një plumb për një luftë të madhe, një fjalim për pak paqe qoftë dhe të vogël

Nuk ishte i qetë. Pesha e turmës që priste diçka të veçantë përpara tij ishte pothuaj e pamundur të mbahej bashkë me ato mijëra orë që kishin kaluar që nga 12 maji i vitit të shkuar me nisjen e gripit vjetor, krizës ciklike mes dy vendeve, mes lumenjve të mallkimeve pa adresë dhe bekimeve të pamerituara nga nacionalistët e të dy palëve, mes sojit të gomerëve të panumërt që vazhdojnë të hedhin shkelma dhe mizave që nuk mungojnë kurrë në funeralet e tyre, mes pushtetit të traditës që sheh armik tek i ndryshmi dhe me trashëgiminë e qindra mijëra fateve të leckosur dikur, në një botë të egër, që krim më të madh dhe të paapelueshëm quan varfërinë. Vetëm duke qenë në Galatsi, Rama si individ kishte fituar një betejë, por triumfi i luftës së tij nuk ishte as entuziazmi i bashkatdhetarëve, as rrëmeti që i kishin parapërgatitur bashkëqytetarët e tij opozitarë në Tiranë, as rreshti i vartësve të tij, që do ta duartrokiste njëlloj dhe madje as se çfarë do të thoshte Micotaqis në zyrën e tij apo burokratët e Evropës me kokëdhembje nga sherret e pakuptueshme ballkanike që shpiken për hiçmosgjë dhe mbesin shtatazanë me hiçmosgjënë çdo herë që marrin frymë dhe marrin frymë veçse për sherr.

Njëlloj siç ka bërë prej vitesh në Tiranë, ai donte t’i çonte një mesazh historisë së nesërme që ai është njeriu i premtuar që një fat i bardhë ja fali Tiranës, njëlloj siç kanë menduar tre-katër shqiptarë të tjerë përpara tij dhe fiks njëlloj si çdo shqiptar tjetër i zakonshëm që është i bindur se po të ishte mbret vetëm për 24 orë, do të shpëtonte gjithë botën. Pa dyshuar asnjë çast se vlen më shumë se hapësira e ngushtë e Shqipërisë, fiks ashtu siç përshkruan gjeniu Kadare paraardhësit e tij krenarë që qeverisnin dynjanë nën flamurin e dikurshëm të ish-perandorisë otomane, ky ishte edhe keqkuptimi i tij ndoshta në çdo ditë qeverisjeje në Tiranë, por realizuar si nga askush tjetër më parë si ai, të dielën e dytë të majit 2024 në Athinë. Duke nisur me atë që e dinë të gjithë, por vetëm pakkush, tmerrësisht pak njerëz e kanë thënë më parë nga Tirana: Së paku në Greqi, të varfërit dhe të pangrënët e djeshëm, tani janë një realitet i paprekshëm. Që nesër, mund të jenë edhe një faktor elektoral. Kush nuk kupton këtë gjë, është ose budalla, ose maskara! Ose është Dora Bakojanis që mendon ndryshe. Së paku në Tiranë, lista e maskarenjve budallenj zgjat sa një numerator i dikushëm telefonash.

“…nuk kam ardhur të takohem me shërbëtorët e tyre të dikurshëm, por kam ardhur të çmallem me të zotët e barabartë të kësaj shtëpie”, i tha Rama një publiku inkandeshent nga pozita e vëllait të madh, bashkëzotërve të shtëpisë ku kishte shkuar si mik. Pjesa tjetër ishte politikë. Ishte emocion. Ishte populizëm pragmatik dhe pragmatizëm politik. Ishte degë ulliri dhe thupër thane, ishte lutje dhe ofertë, ishte miqësi për Athinën duke menduar Tiranën politike dhe ishte përballje me grekët si pjesë e planit për përballjen e nesërme elektorale në Tiranë, ishte aktrim në shkallën kur vetë pjesa që deklamon vret aktorin dhe e bën atë më të vërtetë se maska që rasti, fati, sjellja dhe vetëndjerja e vendosin në fytyrën e politikanit. Rama ishte në atë orë të së vërtetës së tij, ai që do të donte të ishte dhe ai që duhej në të vërtetë të ishte.

Ishte individi i sjellë nga Migjeni në Athinë i mbajtur jo nga këmbët e veta, por nga detyrimi për të qenë ashtu siç e lyp interesi i shqipove për të pasur kryeministrat e tyre. Mbas eskursioneve nga viset e thata e të mërzitshme për shifra shkëmbimesh tregtare, Rama u yrysh tek skutat e ndriçuara në mënyra të ndryshme të historisë, nga lufta mes Athinës dhe Spartës shkaktuar nga sherret në Dyrrah, sipas tij dhe u shpërngul tek çadra e përbashkët e NATO-s. Rama herë bubulliu për Bubulinën dhe herë linte pa emër laskarët e shumtë këtej e andej kufirit që shpikin sherr për hir të sherrit dhe që i rrinë pantallonave të atdheut si p..rdhët në shtratin e seksit.

Mbas çdo pyetjeje, një ofertë, mbas çdo kërcënim, një rrethrrotullim balerine, mbas çdo helmi, kundërhelmin, deri në aksiomën e krenarisë helene, që kush desh e kuptoi siç duhej: Grek lind, por nuk bëhesh, por të jesh grek, nuk është kusht i vetëm dhe i mjaftueshëm që të jesh evropian!

Në përroin e fjalëve që derdhi Rama për rreth një orë, mbi të gjitha dallohej ftesa për reciprocitet mes dy vendeve. Duke kujtuar se cilat janë sfidat reale të kësaj kohe me rrezikun e ngrohjes globale e mos-o-Zot, apokalipsin bërthamor, sherret shqiptaro-greke ngjajnë si një pikë helmi në një oqean halli. Edhe ai ligj absurd lufte që fle në arkiva, por që le rrugëve probleme fatesh njerëzorë dhe pronash të shenjta, është pjesë e një marrëzie mizorisht të vogël përballë halleve vërtet të mëdha të një dynjaje që pak do t’ja dijë për hallet e përbashkëta shqiptaro-greke.

Një plumb i vetëm mund të nisë dhe një luftë botërore. Ishte një plumb serb në trupin e një perandori austriak që e çoi botën në luftë. Mund të ndodhë që edhe një fjalim shqiptari në Athinë, të jetë draft i parë për një traktat paqeje. Me një kusht të vetëm: të ndryshëm, por të barabartë.

Dhe kaq, pastaj është kthimi

Aty ku fiton një burrë, me shumë gjasë ka triumfuar më parë një grua. Me përqafimin e Lindës së tij, Rama la skenën ku edhe nëse për skeptikun e fundit nuk bëri atë që duhej, të paktën ishte i pari që e bëri aty ku duhej! Dhe ju ra në gjunjë njerëzve të duhur.

Pjesa tjetër ishte prozë. Nga ajo e zakonshmja që luhet rëndom edhe në Tiranë, por atmosfera ishte kaq e ndezur sa edhe servilët e panumërt që nuk mungojnë kurrsesi rrotull pushtetit në ditët e tij të mira, atë drekë athiniote tingëllonin të sinqertë dhe të vërtetë.

Buka e ndarë në një restorant grek, vera e vendit, uzoja dhe tsipouroja e shuar me akull, edhe pse të derdhura lumë nuk mjaftonin për të penguar helmin që kishte nisur të derdhej në Tiranë. “Mua më quanin Spiro në Greqi”, tregonte Mero, si për të parashikuar se pavarësisht emrit të ndryshëm, ai është i njëjti individ. Njëlloj si ata shqiptarë që e shohin krejt ndryshe një të vërtetë të vetme që ndodhi në disa orë flakëruese në Athinë dhe që ndryshe e shihnin njerëz të mëritur në Tiranë.

Kamarierët shkonin e vinin dhe paranoja e trimëruar nga alkooli shpejt vuri re se “ata maskarenjtë kanë hequr edhe kamarieret shqiptarë sot nga lokali”. Ato ishin njëra më simpatike se tjetra, për hir të së vërtetës së votuar unanimisht, edhe pse askush nuk kishte halle estetike në atë harbim emocional, por vetëm shqetësime etnike. Fatmirësisht, më “kingia” tyre e mohoi në shqip paranojën. “Jam shqiptare nga Vlora”, i tha ajo Ermalit, kryetar bashkie në Vlorë. Dy vajza të tjera përshëndetën gjithashtu shqip, njëra me krahë, tjetra deri në gushë të tatuazhuara në Athinë

Kryepersonazhi

E megjithatë kryepersonazh i atyre ca pak orëve greke në Athinë nuk ishte kryeminstri. Dhe aq më pak ekuipazhi i Migjenit, ministra dhe gazetarë. Kryepersonazh ishte shqiptari i ardhur nga Athina dhe gjetkë nga Greqia, edhe ata që kishin kapërcyer kufirin ndonjë ditë më parë e që në mos vetë, e njihnin në fis lëkurën e emigrantit; ishte shqiptari pa emër i brezit te parë Vasili e Ladi, ishte brezi i dytë me Forin, Anxhelikinë e Marien e deri brezi i tretë me Kostandinin e Emilinë, Rebekën e Dhespinën, Dhanain e Natalinë, që i duan shqip baballarët e tyre grekë në krushqitë e përzjera që kërcejnë njëlloj edhe Pogonishten e vallen e Tropojës, edhe Zembelikon dhe qajnë për Pariosin. Pak, shumë pak nga ta, ndoshta edhe vetë Rama dikur emigrant, kujtojnë se varianti i parë televiziv i Odiseas të Homerit, realizuar nga italianët, kishte për Penelopë një Irenë Papas shqiptare të Greqisë dhe Odise, një Bekim Fehmi, shqiptarin e Kosovës nga ish-Jugosllavia. Se në mos vëllezër të mëritur, padyshim kushërinj të parë e krushq shqiptaro-grekët janë patjetër.

Ky kryepersonazh i heshtur e brohoritës, kjo turmë e stërmadhe shpesh me dy emra dhe dy pasaporta, shumica dërmuese e të cilëve, një histori suksesi individësh që tashmë dinë të qeshin e të këndojnë në mënyrë perfekte në greqisht, por vazhdojnë të qajnë sërish në shqipen e nënës, ishte thelbi dhe kyçi për të kuptuar çfarë ndodhi realisht. Njerëz që kanë ngrënë bukë gjaku dhe bij të një vendi që ka derdhur më shumë lot sesa janë lagur nga shiu, ata tashmë duhen ndihmuar të bëhen komunitet. Të bëhen një shoqëri ku të kuptohet se interesi i individit çmohet edhe më shumë, kur interesi i grupit i vihet në funksion reciprok; që trimfon në vetmi, por është disfatë e rrokopujshme kur bëhen tre për të mos lënë dy gurë bashkë. Ndryshe nga shqiptari i njëjtë nga gjaku që bashkon, por i ndryshëm nga interesi që beson kur ja do interesi, se pulat urinojnë nga sqetullat.

Në ngrysje e sipër, në bordin e avionit sërish, me temat më të vjetra të njerëzimit për të ridiskutuar, çeta e degës së ullirit nga Shqipëria po linte pas Athinën. Për të mbërritur në Tiranë aty ku bota e madhe fillon e ngushtohet pafund në halle të çastit, në çaste që shiten për përjetësi, për pisllëqe që shiten në tezga puritanësh dhe prostitutash që betohen për virgjërinë. Në Tiranë, qytetin e vetëm në botë ku kuptohet se nuk ka armik më të lig të shqiptarit se vetë shqiptari i xhindosur me vëllanë për punë gardhi. Paasardhës i një race krenare që di të shkëlqejë si individ, por që për të pasur sukses, i duhet të gjejë me domosdo një armik, që t’i bëjë bashkë. Për të qenë ndoshta përjashtim në familjen e madhe të kombeve me rregullin paradoksal që e ndjek nga pas si fatkeqësi: anëtarë të një kombi që është i aftë që çfarë fiton me gjak e sakrificë në luftë, e humb regullisht nga marrëzia në paqe.

Biseda më e hershme e njerëzimit po shtynte Migjenin drejt Tiranës. Bindja e dikurshme e propagandës komuniste për vetëmjaftueshmëri, se shqiptari e ka çarë rrugën e historisë më shpatë në dorë, ngriti krye si arma më e rëndësishme në dorën e shqiptarit të sotëm në këtë kohë, kur të jesh vend i vogël, është gjithashtu krim. Rikthimi i shqiptarëve në shpatën origjinale të Adamit është dhe shpëtimi i tyre i vërtetë. Në fund të fund, është demografi, budallenjtë e mi, mund të thoshte dikush pa diplomaci, në një miting të nesërm elektoral. Në Tiranë apo Athinë, në Korçë apo në Prizren, në Podgoricë apo Sarandë, në Milano apo Stamboll, në Elbasan apo në Gaza, në Durrës apo në Jeruzalemin e përjetshëm. Mund ta thoshte kudo dhe kushdo pa u mbuluar e as mburrur me gjethen religjoze të fikut!

Nga Angjela Krstoviç

Erë e hidhur e të djathtës ekstreme, argumenta te pakuptimta, përçarje dhe nxitje për tensione e veprime të shëmtuara dhe drastike, gjithçka është kthyer në Ballkan. Nacionalistët po marrin sërish pushtetin në Maqedoninë e Veriut, në Kroaci dikush po kërkon një qeveri pa serb dhe e ka bërë atë, në Serbi po shpalosin thirrje për Xi Jinping kurse në Bosnje dhe Hercegovinë dikush po i frikëson njerëzit me një luftë të re. Duket se skena ballkanike është vendosur për një rikthim në vitet 90.

Qytetarët e zemëruar, të hidhëruar dhe të dëshpëruar të Maqedonisë së Veriut votuan për ndryshim në zgjedhjet e fundit parlamentare dhe presidenciale. Të lodhur nga cilësia e dobët e jetës, inflacioni, kërcimet e çmimeve, ata zgjodhën opsionin e vetëm përveç qeverisë aktuale – opozitën e djathtë.

Gordana Siljanovska Davkova u bë presidentja e re e Maqedonisë së Veriut, ndonëse, sipas asaj që kishte deklaruar, ajo nuk ishte pro ndryshimit të emrit të vendit. Kryeministër i ri me shumë gjasa do të jetë Hristijan Mickoski, pas fitores bindëse të partisë VMRO-DPMNE. Duket se kjo do të jetë një qeveri e qëndrueshme në nacionalizmin e saj.

Qytetarët kërkojnë urgjentisht ndryshime. Ata nuk po jetojnë ashtu siç u premtuan pas Marrëveshjes së Prespës. Hynë në NATO, por çfarë do të thotë kjo për dikë që punon dy punë për të siguruar mbijetesën e familjes së tij, ndërkohë që korrupsioni lulëzon dhe shteti merr pjesë në të.

Nga BE-ja vijnë mesazhe gjenerike si “presim që vendi të qëndrojë në kursin europian”, por është në baltë që nga viti 2003. Prej më shumë se 20 vitesh lojëra të pista politike dhe mashtrime të njerëzve. Tani atyre u kërkohet të ndryshojnë gjuhën, historinë dhe edhe një herë – Kushtetutën.

Ndërkohë, Kroacia një vend që është anëtar i BE-së dhe është krenar për të (dhe duhet), formon një qeveri që ndoshta do t’i pëlqente Franjo Tuxhmanit. Andrej Plenkoviç nuk kishte shumë opsione pas zgjedhjeve të 17 prillit, por gjithsesi arriti të marrë më të keqen nga opsionet e ofruara. Lëvizja e ekstremit të djathtë për Atdheun (PD), e cila tani drejtohet nga kryetari i bashkisë së Vukovarit, Ivan Penava, hyri në qeveri.
Gjatë kësaj kohe në Serbi po vazhdonin përgatitjet për ardhjen e “mikut”. Xi Jinping i çeliktë zbarkoi në aeroportin e Beogradit dhe ndërpreu transmetimin e Eurovizionit. Nuk është hera e parë, dhe sigurisht jo hera e fundit, që autoritetet serbe kanë zgjedhur Kinën në vend të Evropës, Lindjen në vend të Perëndimit.

Kjo praktikë është kultivuar për më shumë se një dekadë. Nga përqafimi i ngushtë i Emmanuel Macron dhe dhomave të tij të fshehta, presidenti serb Aleksandar Vuçiç i shkeli syrin Xi Jinping-ut dhe Vladimir Putin-it me një buzëqeshje, duke i premtuar se takimi në Paris, nuk do të thotë asgjë për të. Pas shpatullave te Macron dhe Scholz, ai u thotë miqve të tij lindorë se Serbia u është përkushtuar atyre dhe se ai po flirton me Brukselin sepse rrethanat e kërkojnë këtë. Portofoli ynë mund të jetë në Bruksel, por zemra dhe shpirti ynë janë në Pekin dhe Moskë.

Nga ana tjetër, vallëzimi i koordinuar i Aleksandër Vuçiçit dhe Albin Kurtit ka Çuar në një situatë që serbët e cilësojnë si “asnjëherë më keq”.

Kurti, i habitur nga raporti i Departamentit të Shtetit për të drejtat e njeriut, arriti të përçajë shqiptarët në Kosovë, në vetë Shqipërinë dhe në Maqedoninë e Veriut. Veç kësaj, lëvizjet e tij nuk kanë kaluar pa u vënë re nga komuniteti ndërkombëtar, i cili duket se po humbet durimin, si dhe mënyrat për ta kontrolluar atë.

Shqiptarët e akuzojnë se punon për serbët, serbët akuzojnë Aleksandër Vuçiçin se punon për shqiptarët. Të dyja tezat janë gabim. Kurti dhe Vuçiç punojnë vetëm për vete, edhe nëse kjo do të thotë se serbët dhe shqiptarët po vdesin në unazën e zjarrit – Beogradi dhe Prishtina zyrtare nuk do të derdhin lot për ta. Një popull i frikësuar, i braktisur dhe i uritur është më i lehtë për të sunduar.

Sikur të mos mjaftonte kërcitja e armëve në Kosovë, tinguj të ngjashëm frike të njerëzve po vijnë nga Bosnja dhe Hercegovina, më saktë nga Republika Srpska e Milorad Dodik, I cili po kërcënon me shkëputje nga Bosnje Hercegovina.
Diku, qëndron Mali i Zi – vendi më i vogël ballkanik, një vend që lufton me trashëgiminë e Milo Gjukanoviçit, ndërsa tani mendon nëse mund ta arrestojë atë.

Një vend ku qeveritë shpesh bien, por kjo është më mirë se një njeri të qeverisë për 30 vjet. Një vend që arreston rregullisht policë, gjyqtarë, prokurorë si pjesë e klaneve kriminale, teksa po lufton për t’u bërë anëtari i 28-të i Bashkimit Evropian.

“Para tri viteve presidenti amerikan, Joe Biden, në një letër dërguar presidentes së sapo zgjedhur të Kosovës, Vjosa Osmani, i thoshte asaj se SHBA-të kërkojnë një marrëveshje gjithëpërfshirëse e përfundimtare, në të cilën njohja e Kosovës nga ana e Serbisë të ishte në themelin e saj.

Këtë kërkesë zoti Biden ia bëri asokohe edhe presidentit të Serbisë, Aleksandër Vuçiç. Të dy presidentëve u kërkoi marrëveshje sa më të shpejtë me bazë njohjen e pavarësisë dhe shtetësisë së Kosovës. Presidenti amerikan kërkoi gjithashtu kompromisin e të dy palëve. Dhe gjithkush beson edhe sot se “kompromisi” për Kosovën do të thoshte krijimi i Asociacionit, bazuar në Kushtetutën e vendit, siç e ka përsërit vazhdimisht ambasadori amerikan në Prishtinë, Hovenier.

Po çfarë ndodhi më pas? Gradualisht diplomatët amerikanë filluan ta heqin nga diskursi i tyre njohjen de jure të shtetit të Kosovës nga ana e Beogradit. Madje ata, përveç ambasadorit amerikan në Kosovë në fillim, nuk e përmendën më njohjen. Mesa duket udhëheqësit serbë të Beogradit e kundërshtuan fort kërkesën e presidentit Biden për njohjen e Kosovës. Lobuan gjithashtu me të gjithë fuqinë diplomatike e financiare që të hiqej nga fjalori diplomatik, së paku “njohja de jure”! Dhe ia arritën kësaj” – keshtu shkruan ne nje postim editorial profesor doctor Enver Bytyçi.

Sipas tij, kërkesa e presidentit Biden u mor nga Kosova si premtim amerikan për njohjen e pavarësisë së saj, por ndërkaq ndodhi e kundërta. Ishin pikërisht emisarët e Biden, Palmer dhe Escobar që fillimisht hoqën dorë nga “njohja de jure” e shtetit të Kosovës nga ana e Serbisë dhe në fund hoqën dorë edhe nga kërkesa e Marrëveshjes së Brukselit për “njohjen de facto” të këtij shteti.

“Escobar fillimisht foli si guvernator i Kosovës, kur tha se “Nëse Asociacionin nuk e formon Kurti, atëherë do ta formojmë ne”! Por nuk i tha presidentit të Serbisë, se “Nëse ju nuk e njihni de facto Kosovën  sipas Marrëveshjes së Brukselit dhe Aneksit të Ohrit, atëherë do ta bëjmë ne për ty” – ka theksuar Bytyçi duke potencuar: –

“Borrell, Lajçak dhe Escobar i serviren Kurtit dhe Vuçiç-it marrëveshjen dhe aneksin në shkurt-mars 2023, por Vuçic tha se “Nuk firmos, sepse kam dorën e djathtë të sëmurë dhe kjo dorë nuk shërohet së paku edhe për katër vjet”! Kurti kërkoi në moment të firmosej marrëveshja, si dhe aneksi. Në këto dokumente thuhet se “Nuk mund të përdoret asnjë pengesë për zbatim, duke spekuluar me kushtëzime, ti zbato këtë, pastaj unë po zbatoj këtë pikën tjetër të marrëveshjes”! Gjithçka u sanksionua në pajtim me të dy palët”

Kujtojmë se megjithatë, dy vendet që morën autorësinë e Marrëveshjes së Brukselit dhe Aneksit të Ohrit, përkatësisht Gjermania dhe Franca, plus Italia, kanë kushtëzuar tani pranimin e Kosovës në Këshillin e Evropës me formimin e Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe në Kosovë.

“Pra kanë shkelur mbi atë marrëveshje dhe aneksin e saj, të cilat i kanë formuluar vetë dhe i kanë ofruar për zbatim të detyrueshëm për të dy palët. Më e keqja është se në qershor 2023 të dy ato dokumente janë njohur si të detyrueshme për t’u zbatuar nga ana e kryetarëve të shteteve dhe kryeministrat e 27 vendeve anëtare të Bashkimit Evropian. Atëherë u tha se me këtë vendim të KE-së, marrëveshja dhe aneksi janë të detyrueshëm njësoj për Serbinë dhe për Kosovën” – ka shkruar Bytyçi duke theksuar se

bazuar në këto parime dhe dokumente Albin Kurti u zotua për formimin e Asociacionit, bazuar në marrëveshjen e Brukselit dhe aneksin i Ohrit, duke i zbatuar në mënyrë integrale. Ndërsa kryeministrja e Serbisë, Anna Brnabic, i dërgoi letër para gjashtë muajsh këtij Këshilli Europian, në të cilën thoshte se “Serbia nuk do të pranojë dhe lejojë që Kosova të pranohet në organizatat ndërkombëtare, përfshirë OKB në”………………

Tani janë amerikanët dhe evropianët ata që duan ta bllokojnë anëtarësimin e Kosovës në Këshillin e Evropës, edhe pse kanë premtuar me shkrim, me letra dhe me marrëveshje të hartuara prej tyre pranimin e saj në këtë organizatë si dhe në OKB! Kujt duhet t’i besojmë? Pse duhet të besojmë? Kush duhet të besojë? Joe Biden premtoi! Borrell e Lajçak premtuan! Scholz dhe Macron për një vit radhazi kërkuan zbatimin e Marrëveshjes dhe Aneksit në fjalë! Tani thonë “ndajeni Kosovën dhe jepjani pasuritë e saj Serbisë”!

Presidenti i Amerikës dhe ai i Francës, si dhe kancelari i Gjermanisë na gënjejnë dhe pro-serbët shqiptarë na thonë “Besoni te Amerika dhe Evropa”! Edhe pse Biden, Macron e Scolz nuk mbajnë premtimet që marrin! Asgjë kundër Amerikës dhe Evropës! Por gjithë ditën kundër rrenave dhe mos mbajtjes së fjalës që ato vetë e japin!

Nga Ylli Pata

Në Athinë, si qeveria, ashtu edhe opozita, e konsideron Fredi Belerin, sit ë burgosur politik. Edhe pse në ditët e fundit, opozita e majtë greke nuk e ka pëlqyer vendosjen e Fredi Belerit si kandidat për eurodeputet i Nea Dimokratia, nuk ka bërë një betejë për këtë çështje.

Kreu i Syriza-s, Stefanos Kasselaqis, i cili bëri një veprim politik perfekt në Shqipëri, duke vizituar zonat reale të minoritetit grek, siç është Dropulli, në diskurs e rëndoi pak, sa e prishi pa asnjë nevojë atë kujdes që kishte treguar në logjikën diplomatike të protokollit.

Dhe jo më kot, kur ka një qëndrim karshi Shqipërisë, kryeministri grek gjithmonë bën një konsultim me opozitën. Ku i kërkohet të paktën që të mos sulmojë qëndrimin zyrtar të vendit, në takime politike.

“Koloneli” i PASOK në veriun e Greqisë ishte një politikan i nivelit të lartë: Karolos Papulias. i cili është zgjedhur në Janinë sa herë ka kandiduar, duke mbajtur profilin e një antifashisti dhe majtisti të betuar. Sa ishte Papulias, jo Agim të Artë, po as influence e rëndësishme e ekstremistëve të tjerë të djathtë nuk arritën të rrëzonin politikisht, der isa u zgjodh President i Greqisë.

Qeveria e Papandreut nuk e hoqi ligjin e luftës, por deklaroi se e ka ngrirë, megjithatë hapi një politikë të re që si rezultat kishte një shkrirje akujsh. Në një farë mënyrë heqje të retorikave luftarake. Asnjë humbje nuk pati politikisht Papandreu nga ky hap, përkundrazi qëndroi dy mandate, deri në vitin 1989, kur fitoi Nea Demokratia e Kostandin Micotaqis. i cili ndoqi një politikë me dorë të fortë ndaj Tiranës, e që u njoh më shumë për aleancën me Milosheviçin. Të cilin realisht nuk se e kontestoi as PASOK në opozitë.

Ndërkaq, në anën tonë, deri në vitin 2009, ka qenë e njëjta sjellje. Socialistët e Fatos Nanos kishin marrëdhënie të afërta me PASOK-un e Papandreut në vitin 1992. E cila shtypte posterët e PS-së, ju tha një flotë Land Rover-ash akull të rinj, dhe kur Nano u burgos kërkuan pa reshtur lirimin e tij. Por megjithatë PS, nuk se kishte qëndrime kundër qeverisë shqiptare në raport me Greqinë.

As Sali Berisha, kur Nano ishte në qeveri në vitin 1997, nuk se kishte qëndrime të egra kundër marrëdhënieve me Athinën, madje deklaratat e opozitës ishin gjithmonë thuajse në një qëndrim me atë të diplomacisë zyrtare, edhe pse kur u rrëzua nga pushteti i vuri fajin qarqeve vorioepirote greke. Natyrisht për nevoja politike të brendshme.

Në vitin 2005, Sali Berisha erdhi në pushtet, edhe falë një marrëveshje me qarqe të rëndësishme greke. Ku mbahet mend takimi me Nikolas Gage, kreu i lobit grek në SHBA. E kur PD erdhi në qeveri u hap çështja e zgjerimit të varrezave të ushtarëve grekë edhe në Këlcyrë. Opozita e Edi Ramës, megjithatë nuk se pati një antagonizëm të madh. Rama në atë kohë kishte marrëdhënie të mira me kreun e ri të PASOK, Jorgos Papandreu, të birin e Adreasit.

Por gjithçka u përmbys në vitin 2009. Kur në një ditë shtatori, nga PS del një material që i jepet mediat, ku marrëveshja mes Sali Berishës dhe Kostas Karamanlis për limitimin e kufirit detar quhet tradhti kombëtare.

Edi Rama, e çon paktin e detit në Gjykatën Kushtetuese, ku siç e dimë rezultati është histori.

Mjaft ithtarë të PD-së e mbështetës të Berishës, gjithë këto vite, kanë tentuar të mbrojnë tezën se idhulli i tyre, e ka bërë paktin me Athinën sa për sy e faqe, ngaqë ka ndërhyrë vetë te Gjykata Kushtetuese për ta rrëzuar.

Por këtë tezë, nuk e ka besuar askush, edhe sepse Sali Berisha ka mbrojtur gjithmonë marrëveshjen e tij për detin me qeverinë greke. Të cilën e ka quajtur të suksesshme e të drejtë, e madje në Parlamentin shqiptar ka akuzuar Erdoganin si ndikues direkt në rrëzimin e paktit nga Gjykata Kushtetuese. Siç ka bërë edhe Nea Demokratia në Athinë.

Këtu është këputur realisht filli politik në Tiranë, pasi kemi të bëjmë me një zhvillim që jo vetëm ndau shoqërinë shqiptare, por ka sjellë edhe një njollë politike për të djathtën shqiptare alias Partinë Demokratike e sidomos për Sali Berishën.

Ai pakt, do t’i kujtohet gjithmonë PD-së, e cila si një e “djathtë nacionaliste”, do t’i mbtetej një gjyle në këmbë si kolaboracionizëm.

Natyrisht që historia është më me ngjyra se kaq e duhet që të flasin me detaje të gjithë që janë marrë me atë pakt, por në realitet, Sali Berisha, e ka mbrojtur. E ka mbrojtur fort, duke shpresuar se pikërisht prej asaj marrëveshje kolaboracioniste, Athina do ta risjellë në pushtet, duke rrëzuar Edi Ramën. Ishte pikërisht kjo shpresë që bëri që Sali Berisha të kryejë një akt vetevrasës: Kandidimin e Fredi Belerit si kryetar bashkie të Himarës. Në zonën e Himarës, PD gjithmonë ka marrë të paktën një deputet nga 2009, kur votohet me systemin rajonal. Në zgjedhjet e ardhshme, atë deputet e ka humbur përgjithnjë siç u pa edhe në votimin e këshillit bashkiak, ku zëvendësoi Fredi Belerin me një grua nga Vunoi. Me një emër e mbiemër puro shqiptar: Blerina Bala!

Nga Andi Bushati

Mitingu i Ramës me mbështetësit e partisë së tij në Athinë ishte gjëja më normale në botë. Budallenj ishin ata, si në Tiranë, po ashtu edhe në Athinë, që u reshtuan kundër tij. Madje edhe qëllimi i qartë i kryeministrit për të provokuar me datën e zgjedhur për të shkelur në tokën greke, apo për të ndërhyrë në zemër të fushatës elektorale për zgjedhjet evropiane të vendit fqinjë, duhen konsideruar pjesë të këtij normaliteti. Demokracia e pranon provokimin si një domosdoshmëri me të cilën duhet të bashkëjetojë dhe pa të cilën ajo do të ishte e mangët.

Pra, të gjithë ata që nuk deshën të shihnin një lider politik shqiptar të shkelte tokën greke u dukën po aq anakronikë, si propogandistët e rilindjes, që bërtisnin dikur kundër mitingut të Mitsotakistit përkrah Belerit, apo akoma edhe më keq, që i’u vërsulën Albin Kurtit kur erdhi në Tiranë për të mbështetur protestat e studentëve.

Gjithkush që përqafon këto pozicione kundër lëvizjes së lirë të njerëzve, ideve dhe të drejtës për tu tubuar rreth tyre, dëshmohet si një mendje mbyllur, dhe i pa përshtatur me botën liberale ku jetojmë. Në këtë optikë Edi Rama, sado ta duan apo ta urrejnë atë, këtë radhë ishte në të drejtën e tij që të zhvillonte një takim me mbështetësit e vet në emigracion.

Ai ngarkoi në barkun e Migjenit gjithë taborin e borrizanëve të tij mediatikë. Ai u dha porosi televizioneve kombëtare të shkulinn pjesën më të madhe të redaksive të tyre në kryeqytetin grek. Ai pushtoi  gjysëmn e kohës të edicioneve të lajmeve që kontrollon, të cilat nuk nguruan të prodhojnë tituj ku theksohej “pritja madhështore”.

Në këtë këndvështrim ne mund ti kritikojmë sot, me gojën plot, të gjithë ata që e konsideruan mitingun e kësaj të diele si vizitën e “një miku të paftuar”. Ne duhet ta pohojmë pa frikë se mendësia e tyre bie ndesh me principet e botës së lirë ku jetojmë. Por, pasi kemi bëtë këtë, nuk mund të rrimë pa thënë se edhe vetë kryeministri ynë është i prekur nga i njëjti virus iliberal i kritikëve të tij.

Njësoj si të kundërtat që takohen në një pikë edhe ai është i mbrujtur po me mentalitetin e atyre që nuk e shihnin zbarkimin e tij në Athinë si diçka normale. Pasi vetëm dikush që logjikon në këtë mënyrë mund të përpiqej ta shndërronte një akt politik të zakonshëm në një shfaqe poropagandistike anormale.

Me taborin që mori me vete, me bujën që organizoi dhe zhurmën që ndolli, Rama e paraqiti veten si heroin që po ecën në një tokë të minuar. Provën e këtij “heroizmi” ende vazhdojmë ta shikojmë në jehonën që po i bëjnë vizitës borizanët mediatikë të kryeministrit.