Dialogu me Serbinë është nyja kyçe e zgjidhjes së konfliktit midis Kosovës dhe shtetit serb.

Kështu thotë profesori dhe analisti politik Enver Bytyçi, i cili shprehet se, Kuvendi i ‘Botës serbe’, i tetë qershorit, e ka vështirësuar këtë dialog dhe sipas tij, Kosova gjendet në avantazh në kuptimin e situatës në terren.

Bytyci tha se strategjia e qeverisë Kurti për të bashkëpunuar me serbët në Kosovë e jo me Beogradin për zgjidhjen e problematikave, të cilat janë objekt i dialogut, duket se ka nis të funksionojë, por Prishtina zyrtare duhet të jetë euforike.

Profesori pohon se, Qeveria, presidentja dhe institucionet duhet të shtojnë përpjekjet për pajtim substancial të shqiptarëve me serbët që jetojnë në Kosovë.

“Ndoshta duhet një diskutim gjithëpërfshirës me ta. Me qëllim që të diferencohen temat që duhen diskutuar me Beogradin” – theksoi Bytyçi

“Në fakt presidenti i Serbisë po bën gjithëçka që ta kalojë përgjegjësinë te qeveria e Kurtit për mungesën e dialogut. Ai para pak ditesh tha per nje media zvicerane se Kosova dhe Serbia ishin afer një kompromisi, por pala e Prishtines nuk pranoi. Ishte fjala për krijimin e asociacionit” – deklaroi profesori I cili gjithashtu pohoi se kjo lë të kuptohet se për presidentin e Serbisë është kompromis i mirëpritur vetëm kur pala e Kosovës bënë lëshime dhe i ofron Beogradit atë që kërkon shefi I shtetit serb.

“Mesa shoh koncepti serb i kompromisit lidhet thjesht me lëshimet që bën ose duhet të bëjë Kosova. Vetëm atëherë, sipas Vuçic, ka kuptim dialogu. Por ai vetë ama nuk pranon asgjë, as të firmosë një marrëveshje. Kjo nuk ka kuptim. Kjo është zgjidhje që e sjell Kosovën në gjendjen e kohës së Milloshevicit. Serbia nuk e njeh realitetin e ri të krijuar pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës” – potencoi Enver Bytyci

Rivaliteti mes kryeministrit të Kosovës Albin Kurti dhe homologut nga Shqipëria Edi Rama, sipas njohësit të marrëdhënieve ndërkombëtare Dritan Hoti , bazohet në atë se kush do të jetë protagonisti kryesor i çështjes shqiptare brenda “botës shqiptare” dhe beson se mes tyre nuk ka dallime ideologjike që do të ishin të dëmshme për interesat e shqiptarëve në Ballkan.

“Rama kërkon harmonizim thuajse të plotë të qëndrimeve të faktorit shqiptar me qëndrimet e komunitetit ndërkombëtar, ndërsa Kurti si kryeministër i shtetit të ri, qëndrimet e tij i mbështet në ato që i quan shqetësime akute ekzistenciale, përkatësisht identitetin e brendshëm politik dhe shqetësimet gjeopolitike, që sipas tij, duhet të mbizotërojnë ndaj fleksibilitetit që duhet të ketë Prishtina ndaj skemave të fuqive të mëdha për rajonin tonë” – keshtu u shpreh Hoti.

Rivaliteti mes Ramës dhe Kurtit, beson ai, ndonjëherë krijon një shije të keqe dhe përshtypjen se nuk ka qëndrim të përbashkët për çështje me rëndësi kapitale për shqiptarët.

“Kjo na kujton mosmarrëveshjet e dikurshme historike mes eksponentëve të ndryshëm të elitës politike shqiptare, te cilet megjithatë, kaluan lehtë nga konflikti në konsensus përmes asambleve kombëtare” – theksoi njohësi i marrëdhënieve ndërkombëtare

Ai gjithashtu vlerësoi se pikëpamjet shpeshherë dogmatike të Albin Kurtit krijojnë nervozizëm dhe shije të keqe te amerikanët, gjë që e zvogëlon avantazhin e Kosovës në marrëdhëniet rajonale.

“SHBA-ja ka një politikë afatgjatë dhe dëshiron ta tërheqë gradualisht Serbinë në kampin euroatlantik dhe po tregon durim në këtë proces. Unë shoh që Kurti nuk po jep mesazhin e duhur për çështje shumë të rëndësishme dhe mendoj se Rama te vetmin gabim qe beri ishte me provokimin me Ballkanin e Hapur,

kur me arrogancë kërkoi që Kosova të ishte pjesë e asaj nisme, të cilën ai e quajti të rëndësishme për paqen në Ballkanin Perëndimor.

Paqja në rajon do të varet nga disa faktorë të tjerë, si p.sh zhvillimi i luftës Rusi-Ukrainë, e cila ka një ndikim të drejtpërdrejtë në Evropën Juglindore për shkak të elementeve etnike dhe fetare. Paqja varet nga ndryshimi që duhet të ndodhë në vendet tona. Elitat serbe duhet të kalojnë një proces de-ideologjizimi kurse shqiptarët duhet të kalojnë në një proces pragmatizmi dhe fleksibiliteti, sepse duhet të jemi të vetëdijshëm se nuk mund të kemi kërkesa dhe arritje maksimaliste në çështjen tonë kombëtare” –  theksoi Hoti.

“Mes Albin Kurtit dhe Edi Ramës ka konflikte shumë të thella, të natyrës personale dhe politike. Në thelb është një luftë për supremaci, pra kush do të jetë lideri shqiptar, sepse në korpusin shqiptar këto dy role nuk janë të përcaktuara dhe Rama e Kurti e shohin veten si liderët kryesorë mbarëshqiptarë. Derisa të kristalizohen marrëdhëniet hierarkike mes tyre, ndoshta nuk mund të presim që të ketë takime të ndërsjella” – keshtu tha  politologu Ognjen Gogiç.
Duke komentuar faktin se kryeministri i Shqipërisë ka vizituar Prishtinën të hënën, por nuk është takuar me kryeministrin Kurti, dhe nuk ishte as në ngjarjen që shënoi përvjetorin e Lidhjes së Prizrenit po atë ditë, sipas Gogiç kjo tregon ndër të tjera se nuk ka dashur të marrë pjesë në “triumfin e Kurtit”, sepse ishte ai qe do dilte “në skenë” teksa në atë tubim, ai dërgoi mesazhe mbarëshqiptare.

“Nëse Rama do ishte atje, do kishte një rol dytësor. Ai e gjykoi se ishte e pamatur politikisht që të merrte pjesë. U takua vetëm me Vjosa Osmanin në Prishtinë, gjë që tregoi se ai bën dallimin në lidershipin e Kosovës dhe se e njeh dallimin që ekziston mes tyre. Rama gjithashtu është takuar edhe me kryebashkiakun e Prishtinës dhe më pas dërgoi mesazhe kritike për qeverinë në Prishtinë. E gjithë kjo kur shikohet së bashku, tregon shkallën e konfliktit mes tij dhe Kurtit dhe që të dy përdorin çdo mundësi për ta nënvizuar këtë hendek mes te dyve” – vlerësoi Gogiç, duke theksuar se dy kryeministrat shqiptarë i ndajnë shumë gjëra, e njëra prej tyre është se Rama do donte të kishte një rol të caktuar në dialogun ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës, siç kishte në kohën kur Hashim Thaçi drejtonte negociatat nga anën e Kosovës.

“Por Kurti nuk e dëshiron këtë. Ai nuk do që Rama të faktorizohet, por se është vetëm Prishtina që i përcakton kushtet e dialogut me Beogradin pa rolin e madh që mund te merrte kryeministri I Shqiperise. Kësaj Rama iu përgjigj në mënyrën e tij, duke tentuar ta margjinalizojë Kurtin duke bërë vetë një draft të statutit të asociacionit, duke folur për çështjen, por edhe për marrëveshjet si ajo franko-gjermane dhe në përgjithësi kritikoi politikën dhe qasjen e Kurtit në dialog. Dhe tani në Prishtinë ai kritikoi qeverinë e Kosovës teksa tha se ajo bën politikë të jashtme krahas funksionit të politikës së brendshme” – deklaroi Gogiç.

Kurti, shtoi ai, nuk është pa përgjegjësi për marrëdhënien siç ekziston, sepse dikur ai drejtoi fushata kundër Ramës në zgjedhjet parlamentare në Shqipëri, në të cilat kishte kandidatët e tij dhe mes tyre kishte edhe mosmarrëveshje përsa i përket Nismës së Ballkanit të Hapur, një nga propozuesit kryesorë të së cilës ishte Rama, ndërsa Kurti ishte kundërshtar i nismës dhe e perceptoi atë si një tradhti qe vinte nga Shqipëria.

Në raportin mes kryeministrit Edi Rama dhe homologut Albin Kurti, sipas historianit Stefan Radojkoviç, ka një dimension ndryshe nga ai qe mendojne disa analistë.

Kryeministri Rama e ka të qartë se administrata e Prishtinës varet nga ndihma dhe mbështetja e Perëndimit. Sjellja e Albin Kurtit në kuadër të dialogut të Brukselit dhe qëndrimi ndaj serbëve në Kosovë është një sjellje që tregon se ai nuk i dëgjon udhëzimet dhe direktivat e sponsorëve dhe mbështetësve perëndimorë dhe kjo gjykohet shumë keq, siç edhe e kemi parë në deklaratat e panumërta të zyrtarëve të huaj. Ky kanal deklarimesh dhe opinionesh shpesh kalojnë perms Kryeministrit Rama pasi ai nga perendimoret mendohet se eshte lojtari qe do te ndikojë te Kurti per te ndryshuar sjelljen” – deklaroi Radojkoviç.

Duke komentuar faktin se Rama nuk është takuar me Kurtin gjatë vizitës së tij të hënën në Prishtinë, por është takuar me presidenten Vjosa Osmani dhe kryebashkiakun e Prishtinës, ai u shpreh se një zgjedhje e tillë e Ramës është sinjal i qartë se Lëvizja Vetëvendosje ka kufij të veprimit autonom deri në një masë, dhe deri në marrjen e masave të caktuara nga mbështetësit e tyre nga perëndimi që flasin edhe me zërin e Edi Ramës.

“Rama është përfaqësues i një vendi që është anëtar i aleancës së NATO-s dhe është një nga përfaqësuesit më me ndikim në popullin shqiptar në Ballkanin Perëndimor. Tirana nuk është vetëm qendra e grumbullimit etnik të popullit shqiptar, por Shqipëria është gjithashtu një aktor kyç në marrëdhëniet brendashqiptare. Kemi parë se përpjekjet e Kurtit dhe administratës në Prishtinë për t’u imponuar si aktor kyç në marrëdhëniet ndërshqiptare çuan në rezultate shumë të këqija, pershembull në zgjedhjet në Maqedoninë e Veriut, dhe e gjithë kjo është diçka që cenon pozitën e Tiranës” – deklaroi Radojkovic

Ish-zëdhënës i NATO-s në kohën e luftës së Kosovës, Xhejmi Shea ka folur në lidhje me situatën në Ballkan dhe marrëdhëniet mes Kosovës dhe Serbisë dhe zbuloi disa nga faktorët që kanë ndikuar në ngecjen e dialogut.

Sipas tij zgjedhjet në Serbi dhe zgjedhjet për Parlamentin Evropian sollën një ngecje të bisedimeve në Bruksel, por shtoi se me ekipin e ri negociator do të ketë avancim në këtë drejtim.

“Mendoj se ka dy arsye kryesore. Dua të them, para së gjithash, kishim zgjedhjet në Serbi, ku zgjedhjet komunale në Beograd duhej të përsëriteshin fundjavën e kaluar. Ma do mendja se kur je ende në fushatë zgjedhore, ky ka qenë rasti me presidentin Vuçiç në Serbi, përqendrohesh te zgjedhjet. Zgjedhjet nuk janë koha për kompromis politik, zgjedhjet nuk janë kohë për gjuhë të moderuar. Pa dyshim që Vuçiçi është përqendruar në çështjet e brendshme. Arsyeja e dytë janë zgjedhjet evropiane. Shpresoj që sapo të krijohet një ekipi i ri i BE-në, ndoshta me një negociator tjetër,  gjithcka mund te ristartoje, le të presim dhe të shohim me shpresë, se mund të fillojmë të ecim përpara. E kuptoj ndërkohë, natyrisht, zhgënjimin e kryeministrit Kurti dhe kosovarëve” – deklaroi ish zedhenesi I NATO-s.

Sipas tij, Kosova i përmbush standardet për Këshillin e Evropës, gjithashtu edhe janë përmbushur kushtet për heqjen e sanksioneve te vendosura ndaj saj, nga ana e Bashkimit Europian.

“Tani eshte koha qe drejtesia te vendoset ne vend dhe dialogu do të rifillojë me disa perspektiva të mëdha suksesi” –  deklaroi Xhejmi Shea.