Connect with us

Bota

Si po ndryshohet rrotullimi i Tokës nga shkrirja e akullnajave, brenda pak vitesh do të humbasin…

Një ditë në dy vitet e ardhshme, të gjithë në botë do të humbasin një sekondë nga koha e tyre. Pikërisht se kur do të ndodhë kjo po ndikohet nga njerëzit, sipas një studimi të ri, pasi shkrirja e akullit polar ndryshon rrotullimin e Tokës dhe ndryshon vetë kohën.

Orët dhe minutat që diktojnë ditët tona përcaktohen nga rrotullimi i Tokës. Por ai rrotullim nuk është konstant; mund të ndryshojë ndonjëherë kaq pak, në varësi të asaj që po ndodh në sipërfaqen e Tokës dhe në thelbin e saj të shkrirë.

Këto ndryshime pothuajse të padukshme herë pas here nënkuptojnë se orët e botës duhet të rregullohen me një “sekondë të brishtë”, e cila mund të tingëllojë e vogël, por mund të ketë një ndikim të madh në sistemet kompjuterike.

Shumë sekonda janë shtuar gjatë viteve. Por pas një tendence të gjatë ngadalësimi, rrotullimi i Tokës tani po përshpejtohet për shkak të ndryshimeve në thelbin e saj. Për herë të parë në histori, një sekondë i dytë do të duhet të hiqet.

 

 

“Një sekondë e kërcimit negativ nuk është shtuar apo testuar kurrë, kështu që problemet që mund të krijojë janë të paprecedentë,” shkroi Patrizia Tavella, anëtare e Departamentit të Kohës në Byronë Ndërkombëtare të Peshave dhe Masave në Francë, në një artikull që shoqëronte studimin. Por saktësisht se kur do të ndodhë kjo po ndikohet nga ngrohja globale, sipas studimit të publikuar të mërkurën në revistën “Nature”. Shkrirja e akullit polar vonon ndryshimin e dytë me tre vjet, duke e shtyrë atë nga viti 2026 në 2029, thuhet në raport. “Një pjesë e zbulimit të asaj që do të ndodhë në matjen globale të kohës … varet nga të kuptuarit se çfarë po ndodh me efektin e ngrohjes globale,” tha Duncan Agnew, profesor i gjeofizikës në Universitetin e Kalifornisë në San Diego dhe autori i studimit.

Para vitit 1955, një sekondë përkufizohej si një pjesë specifike e kohës që Tokës i duhej të rrotullohej një herë në lidhje me yjet. Pastaj erdhi epoka e orëve atomike shumë të sakta, të cilat dëshmuan një mënyrë shumë më të qëndrueshme për të përcaktuar një sekondë fizike. Nga fundi i viteve 1960, bota filloi të përdorte kohën e koordinuar universale (UTC) për të caktuar zonat kohore. UTC mbështetet në orët atomike, por ende mban ritmin me rrotullimin e planetit.

Por meqenëse shpejtësia e rrotullimit nuk është konstante, dy shkallët kohore ndryshojnë ngadalë. Kjo do të thotë se një “sekondë e brishtë” duhet të shtohet herë pas here.

Ndryshimet në rrotullimin e Tokës në afat të gjatë janë dominuar nga fërkimi i baticave në dyshemenë e oqeanit – gjë që ka ngadalësuar rrotullimin e saj. Kohët e fundit, ndikimet e shkrirjes së akullit polar , të nxitur nga njerëzit që djegin karburantet fosile që ngrohin planetin, janë bërë një faktor domethënës, tha Agnew. Ndërsa akulli shkrihet në oqean, uji i shkrirë lëviz nga polet drejt ekuatorit, gjë që ngadalëson më tej shpejtësinë e rrotullimit të Tokës.

Ted Scambos, një glaciolog në Universitetin e Kolorados Boulder, i cili nuk ishte i përfshirë në studim, e përshkruan procesin si një patinator që rrotullohet me krahët mbi kokë. Ndërsa i ulin krahët drejt shpatullave, rrotullimi i tyre ngadalësohet. Shkrirja e akullit polar “ka qenë mjaft e madhe për të ndikuar dukshëm në rrotullimin e të gjithë Tokës në një mënyrë që është e paprecedentë,” tha Agnew. “Për mua, fakti që qeniet njerëzore kanë bërë që rrotullimi i Tokës të ndryshojë është disi i mahnitshëm”.

Por ndërsa shkrirja e akullit mund të ngadalësojë rrotullimin e Tokës, ka një tjetër faktor në lojë kur bëhet fjalë për matjen globale të kohës, sipas raportit: proceset në thelbin e Tokës.

Bërthama e lëngshme e planetit rrotullohet në mënyrë të pavarur nga guaska e jashtme e ngurtë. Nëse bërthama ngadalësohet, guaska e ngurtë përshpejtohet për të ruajtur momentin, tha Agnew, dhe kjo është ajo që po ndodh aktualisht.

Dihet shumë pak për atë që po ndodh afërsisht 2896 km nën sipërfaqen e Tokës dhe nuk është e qartë pse shpejtësia e bërthamës po ndryshon. “Është thellësisht e paparashikueshme,” tha Agnew. Por ajo që është e qartë, sipas studimit, është se pavarësisht nga shkrirja e akullit polar që ushtron një ndikim ngadalësues, në përgjithësi rrotullimi i Tokës po përshpejtohet. Kjo do të thotë se së shpejti botës do t’i duhet të zbresë një sekondë për herë të parë.

“Një sekondë nuk tingëllon shumë,” tha Agnew, por sistemet kompjuterike të krijuara për aktivitete të tilla si transaksionet e bursës duhet të jenë të sakta deri në një të mijtën e sekondës.
Shumë sisteme kompjuterike kanë softuer që u mundëson të shtojnë një të dytë, por pak prej tyre kanë aftësinë për të zbritur një të tillë. Njerëzit do të duhet të riprogramojnë kompjuterët, duke prezantuar mundësinë e gabimit.

“Askush nuk e kishte parashikuar me të vërtetë që Toka do të përshpejtohej deri në pikën ku mund të na duhej të hiqnim një sekondë të brishtë,” tha Agnew.

Scambos, glaciologu i Universitetit të Kolorados, tha se “çështja e madhe” e studimit është se ai tregon se “ndryshimet nga thelbi i Tokës tani po priren jenë më të mëdha se tendencat në humbjen e akullit nga polet – edhe pse humbja e akullit është rritur në dekadën e fundit.”

“Është një moment ‘përsëritës’ për disa aplikacione kompjuterike,” tha ai për CNN, por për shumicën e njerëzve jeta do të vazhdojë si zakonisht. Për Agnew, gjetjet mund të jenë një mjet i fuqishëm për të lidhur njerëzit me mënyrat se si po ndryshojnë planetin. “Të jesh në gjendje të thuash kaq shumë akull është shkrirë sa që në fakt ka ndryshuar rrotullimin e Tokës me një sasi të matshme, mendoj se të jep kuptim”, tha ai.

Bota

OKB: Rreth 80.000 njerëz u larguan nga qyteti Rafah

Rreth 80.000 njerëz u larguan nga qyteti Rafah i Gazës që nga e hëna, tha Agjencia e Kombeve të Bashkuara për Refugjatët Palestinezë (UNRWA).

“Njerëzit po përballen me një tjetër zhvendosje të detyreshme në Rripin e Gazës. Askund nuk është sigurt. Kemi nevojë për armëpushim tani”, shkroi UNRWA në platformën X.

Deri më tash, më shumë se një milion palestinezë të zhvendosur – gjysma e tyre fëmijë – ishin të strehuar në Rafah.

Por, të hënën, ushtria izraelite kërkoi nga të strehuarit në pjesët lindore të Rafahut, që të largohen drejt një “zone të zgjeruar humanitare”, ku tha se do të gjejnë spitale fushore, tenda dhe furnizime të tjera.

Izraeli nisi tashmë bombardimin e qytetit, ku beson se ka mijëra luftëtarë të grupit islamik palestinez, Hamas, i shpallur terrorist nga SHBA-ja dhe fuqi të tjera.

Ky grup ka sulmuar Izraelin në tetor të vitit të kaluar, duke vrarë mbi 1.200 persona.

Në ofensivën hakmarrëse të Izraelit në Gazë, e cila vazhdon ende, janë vrarë afro 35.000 njerëz, sipas autoriteteve në enklavë.

Ushtria e Izraelit thotë se fitorja kundër Hamasit është e pamundur pa e marrë kontrollin e qytetit Rafah.

Por, zyrtarët amerikanë paralajmërojnë se operacioni në këtë qytet – ku popullsia është shtuar me refugjatë nga pjesë të tjera të Gazës – mund të çojë në numër të madh të viktimave civile.

Presidenti amerikan, Joe Biden, tha se SHBA-ja do t’i ndalojë furnizimet e Izraelit me disa armë, nëse ai nis operacion të madh tokësor në Rafah.

Continue Reading

Bota

Pushuesi gjen 1 milion dollarë kokainë në plazh

Një plazhist në Florida Keys zbuloi një pako të dyshimtë përgjatë vijës bregdetare. Pushuesi lajmëroi autoritetet, duke çuar në gjetjen e 29.5 kg kokainë me një vlerë të vlerësuar prej rreth 1 milion dollarë.

Agjentët e Patrullës Kufitare të SHBA, në bashkëpunim me Zyrën e Sherifit të Qarkut Monroe, iu përgjigjën vendit të ngjarjes dhe morën me sukses pakon, e cila u gjet përgjatë plazhit. Është e paqartë se në cilin vend të Florida Keys u gjet kokaina.

Patrulla Kufitare e Shteteve të Bashkuara publikoi imazhe që tregojnë drogën e mbështjellë në një qese plastike, të siguruar me litarë. Gjetjet e kokainës po ndodhin me frekuencë në rritje përgjatë bregdetit të Floridës. Për shembull, në gusht të vitit të kaluar, kryebashkiaku i Tampës, Jane Castor, gjeti 32 kilogramë kokainë gjatë pushimeve në Florida Keys. Një tjetër zbulim i rëndësishëm u bë në tetor, në brigjet e plazhit Daytona në Volusia County, ku autoritetet gjetën mbi 30 kilogramë kokainë.

Continue Reading

Bota

“Bombat u përdorën për të vrarë civilë”, Biden paralajmëron Izraelin: Do ndalojmë furnizimin me armë

Presidenti i Shteteve të Bashkuara, Joe Biden, paralajmëroi Izraelin se SHBA-ja do t’i ndalojë furnizimet me disa armë, nëse ai nis operacion të madh tokësor në qytetin Rafah të Gazës.

“Nëse ata hyjnë në Rafah, unë nuk do t’i furnizoj me armët që janë përdorur historikisht për t’u marrë me Rafahun”, tha Biden gjatë një interviste për rrjetin televiziv, CNN.

Ai shtoi se “do të vazhdojë të angazhohet që Izraeli të jetë i sigurt”. Por, pavarësisht kundërshtimit të fortë të SHBA-së, Izraeli duket se është gati për ta pushtuar në shkallë të plotë Rafahun.

Ai beson se në këtë qytet strehohen mijëra luftëtarë të grupit islamik palestinez, Hamas, i shpallur terrorist nga SHBA-ja dhe fuqi të tjera.

Lufta mes Izraelit dhe Hamasit ka nisur shtatë muaj më parë, pasi Hamasi ka sulmuar fillimisht tokën izraelite, duke vrarë mbi 1.200 persona.

Në ofensivën hakmarrëse të Izraelit në Gazë, e cila vazhdon ende, janë vrarë afro 35.000 njerëz, sipas autoriteteve në enklavë.

Ushtria e Izraelit thotë se fitorja kundër Hamasit është e pamundur pa e marrë kontrollin e qytetit Rafah. Por, zyrtarët amerikanë paralajmërojnë se operacioni në këtë qytet – ku popullsia është shtuar me refugjatë nga pjesë të tjera të Gazës – mund të çojë në numër të madh të viktimave civile.

“Ne nuk do ta furnizojmë [Izraelin] me armë dhe predha artilerie nëse sulmon Rafahun”, tha Biden në intervistën që u transmetua të mërkurën.

Ai tha se SHBA-ja nuk e përkufizon situatën aktuale në Rafah si operacion tokësor.

“Ata nuk kanë shkuar në qendrat e popullsisë. Janë pikërisht në kufi”, tha ai.

“Por, unë ia kam bërë të qartë [kryeministrit izraelit, Benjamin Netanyahu] dhe kabinetit të luftës, se ata nuk do ta kenë mbështetjen tonë, nëse futen në këto qendra të popullsisë”, tha presidenti amerikan.

Biden pranoi se armët amerikane janë përdorur nga Izraeli për të vrarë civilë në Gazë.

I pyetur nëse Izraeli ka kaluar “vijën e kuqe”, ai u përgjigj: “Jo, ende”.

Continue Reading

Bota

Avokati amerikan qëllohet për vdekje nga klienti i nevrikosur për porosinë në McDonalds (fotot)

Një avokat është qëlluar për vdekje nga një klient i zemëruar për porosinë e tij në një fast-food McDonald’s, pasi tentoi ta qetësonte burrin që po ofendonte stafin, njoftonte policia vendase.

Në ngjarjen e rende në qytetin amerikan të Houston, 46-vjeçari i identifikuar nga familjarët si Jeffrey Limmer, ishte përpjekur të ndërhynte kur klienti përkonte paratë e tij mbrapsht nga punonjësi i McDonalds në autostradën West Interstate 10 në fundjavë.

Por sipas raprotimeve, në vend që të qetësohej, klienti nisi polemikat me Limmer që më pas u kthyen përleshje fizike. Kur më pas ata kishin dalë jashtë në parking, Limmer raportohet se kishte shtyrë përtokë burrin, i cili kishte marrë armën nga makina e tij dhe e kishte qëlluar për vdekje.

Policia tha se Limmer u gjet i vdekur në vendngjarje dhe se oficerët nuk kishin bërë asnjë arrestim pasi autori i dyshuar ishte larguar.

“Xhef gjithmonë ndërhynte për më të dobëtin, donte të bënte gjënë e duhur”, tha për mediat motra e tij Jennifer Thomas.

Limmer jetonte pranë dyqanit ku humbi jetën dhe punonte si avokat me kompaninë Lewis Brisbois në Houston.

Thomas shtoi se nuk çuditej që i vëllai kishte ndërhyrë për t qetësuar burrin e vrau, i cili mbetet në arrati.

Familjarët thonin se shpresonin që ai të kapet dhe të dalë para drejtësisë.

Continue Reading

Bota

Ngjarje e tmerrshme/ Shënjë hakmarrje ndaj bashkëshorti, nëna vret djalin 3 vjeçar më pas dhe veten

Një ngjarje e rëndë ka ndodhur në San Antonio të Teksasit, ku një grua në shenjë hakmarrjeje ndaj bashkëshortit ka vrarë djalin 3-vjeçar dhe me pas veten.

Savannah Kriger 32 vjeç ka detyruar djalin e saj Kaiden 3 vjeç, t’i thotë lamtumirë babait dhe e vret dhe më pas qëllon edhe veten.

Nënë dhe bir u raportuan të zhdukur të hënën pasi ajo u largua nga puna herët për ta marrë atë nga çerdhja për një takim me një mjek.

Ata u gjetën të vdekur herët në mëngjes të martën, 19 orë më vonë, në një kanal kullues në San Antonio, Teksas , me plagë nga armë zjarri. Kriger duhej të përballej me ish-bashkëshortin e saj Brian Kriger në një seancë dëgjimore për paraburgimin po atë ditë.

Hetuesit mblodhën së bashku orët e fundit të Kriger-it të gjallë, ndërsa ajo shkatërroi dy shtëpi në një sulm me armë, mori djalin e saj dhe u shpreh e gëzuar në telefon që ai nuk do ta shihte më.

Continue Reading
Advertisement

TRENDING