Tik-taku i bombës bërthamore iraniane, një mister që nisi me alarmin e IAEA-s

Rasti i “armëve të shkatërrimit në masë” që Sadam Huseini irakian supozohej se i kishte gati për të shkatërruar pjesën tjetër të botës (nga Izraeli në Londër) është në librat e mass mediave.

Ata e justifikuan pushtimin e Bagdadit në vitin 2003, por ato nuk kishin ekzistuar kurrë dhe, ç’është më e keqja për demokracinë, ato që na treguan për ta e dinin se po gënjenin (Raporti Chilcot, 6 korrik 2016).

Tani ku i dihet, edhe “Bomba e Ajatollahëve” mund të bëhet një tjetër rast studimor.

Obsesioni i Bibit

Dihet mirë se fuqia bërthamore iraniane është një makth për kryeministrin izraelit Bibi Netanyahu.

“Ata mund të arrijnë te bomba bërthamore brenda një viti ose disa muajsh”, tha ai për të justifikuar luftën e hapur kundër Republikës Islamike.

Megjithatë, dhjetë vjet më parë, ai tha: “Irani është vetëm disa javë larg një arsenali të tërë bombash bërthamore”.

Trembëdhjetë vjet më parë: “Ai është 6 muaj larg Bombës Bërthamore”.

Nëntëmbëdhjetë vjet më parë: “Irani po përshpejton prodhimin e 25 bombave bërthamore në vit”.

Dhe tridhjetë vjet më parë: “Irani do të jetë i aftë të prodhojë bomba bërthamore brenda 3-5 vjetësh”.

Trump rimendohet

Në vitin 2015, Teherani nënshkroi një pakt (JCPOA) me fuqitë kryesore botërore, në të cilin garantoi akses të plotë te inspektorët e IAEA-s (Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Bërthamore) dhe kufizoi pasurimin e uraniumit në 3.67 për qind (pra, nën përdorim civil).

Në vitin 2018, Presidenti i SHBA-ve, Donald Trump, e quajti marrëveshjen si “më të keqen e nënshkruar ndonjëherë nga Washington-i” dhe u tërhoq në mënyrë të njëanshme prej saj.

Irani iu lut Evropës të qëndronte, por pa sukses. Në vitin 2024, SHBA-të dhe Irani rifilluan bisedimet. Nën bombardime, Teherani i ndërpreu ata.

Teherani është i patëmetë nga një pikëpamje formale. Deri në ndryshimin e situatës, SHBA-të nuk e kishin shkelur kurrë Paktin dhe, më pas, nuk kishin dështuar të përmbushnin asnjë detyrim ndaj Agjencisë Bërthamore.

Për më tepër, autoritetet iraniane e kanë të lehtë të denoncojnë standardet e dyfishta ndaj të cilave është i nënshtruar, duke qenë se Izraeli nuk lejon veten të kontrollohet, nuk është anëtarësuar në IAEA, e megjithatë duket se zotëron rreth njëqind bomba atomike.

Ekziston gjithashtu një “fetva” (dekret fetar) nga Udhëheqësi Suprem Khamenei që ndalon bombën.

Në mars të vitit 2025, mbërrin certifikimi i inteligjencës amerikane: “Irani nuk po ndërton bombën bërthamore”.

“Është tre vjet larg” (Tulsi Gabbard, drejtoreshë e DNI-së).

Megjithatë, duke ndjekur rregullat, Irani pasuroi uranium (“400 kilogramë në 60 për qind” sipas IAEA-s).

Pse nëse ai nuk e dëshiron Bombën?

Raporti i IAEA-s

Një raport i IAEA-s u publikua më 12 qershor.

Ai thotë se Irani nuk e informoi Agjencinë, se ishte i paqartë.

Titujt kryesorë janë alarmues: “Irani shkel kontrollet. Është hera e parë në 20 vjet”.

E premte, 13 qershor, Izraeli sulmon.

Lidhja midis “opacitetit dhe vetëmbrojtjes” është e menjëhershme.

Irani akuzon IAEA-n se i ka dhënë Tel Aviv-it shkakun e luftës.

Drejtori i Agjencisë, Rafael Grossi, po pret deri të hënën, më 16 të sqarojë se “nuk ka prova për një përpjekje aktive për të ndërtuar një armë bërthamore”.

Të hënën, më 16 qershor, Trump, i pyetur në lidhje me raportin e marsit të agjentëve të tij të inteligjencës, deklaroi: “Nuk më intereson çfarë mendojnë ata, Irani është afër bombës bërthamore”.

Udhëheqësit e G7-ës e ndjekin atë. “Teherani nuk duhet të ketë armë bërthamore”, (Giorgia Meloni). “Izraeli po bën punën e pistë për ne” (Friedrich Merz).

Fakti që OKB-ja dhe e drejta ndërkombëtare po anashkalohen nuk e shqetëson askënd.

Faktet dhe Politika

Faktet janë një gjë dhe qëllimet (e pakuptueshme) janë një tjetër. Irani nuk e ka bombën.

Është një fakt i tillë që ai pasuroi uranium të mjaftueshëm për të prodhuar një të tillë.

Brenda tre vitesh? Një? Së shpejti? Është gjithashtu një fakt që Izraeli nuk dëshiron ta lejojë këtë dhe ka sulmuar i pari me forcë të plotë.

Pjesa tjetër është politikë: pasi eliminoi aleatët më të rrezikshëm të Iranit në Siri dhe Liban, Netanyahu ndihet më i fortë dhe, meqenëse askush nuk po e ndalon, ai ka bombarduar siç ka dashur për dekada të tëra.

Në fund të fundit, nuk ka rëndësi sa ditë kanë kaluar Teherani që nga bomba, armiqësia e ndërsjellë midis Izraelit dhe Iranit është e mjaftueshme.

Dhe, sigurisht, ligji i më të fortit me të cilin po mësohemi përsëri.

Marrë dhe përshtatur nga Corriere della Sera