Bota
Cila është historia midis Kinës dhe Tajvanit?
Tensionet mbi Tajvanin po rriten për shkak të një vizite të kryetares së Dhomës së Përfaqësuesve të SHBA-së, Nancy Pelosi. Vizita e saj vetëm sa ka acaruar më tej marrëdhëniet midis Uashingtonit dhe Pekinit.
Në zemër të tensioneve është fakti se qeveria kineze e sheh Tajvanin si një provincë të shkëputur që përfundimisht do të jetë pjesë e Kinës.
Por shumë tajvanezë e konsiderojnë ishullin e tyre të vetëqeverisur si një komb të veçantë, pavarësisht nëse pavarësia është shpallur ndonjëherë zyrtarisht apo jo.
Cila është historia midis Kinës dhe Tajvanit?
Kolonët e parë të njohur në Tajvan ishin fiset austroneziane, të cilët mendohet se kanë ardhur nga Kina e sotme jugore.
Ishulli duket se është shfaqur për herë të parë në të dhënat kineze në vitin 239 pas Krishtit, kur një perandor dërgoi një forcë ekspedite për të eksploruar zonën, një fakt që Pekini e përdor për të mbështetur pretendimin e tij territorial.
Pas një magjie relativisht të shkurtër si një koloni holandeze (1624-1661), Tajvani u administrua nga dinastia Qing e Kinës nga 1683 deri në 1895.
Nga shekulli i 17-të, një numër i konsiderueshëm migrantësh filluan të vinin nga Kina, shpesh duke ikur nga trazirat ose vështirësitë. Shumica ishin kinezë Hoklo nga provinca Fujian (Fukien) ose kineze Hakka, kryesisht nga Guangdong. Pasardhësit e tyre tani janë grupet më të mëdha demografike në ishull.
Në 1895, Japonia fitoi Luftën e Parë Sino-Japoneze, dhe qeveria Qing duhej t’i dorëzonte Tajvanin Japonisë. Pas Luftës së Dytë Botërore, Japonia u dorëzua dhe hoqi dorë nga kontrolli i territorit që kishte marrë nga Kina. Republika e Kinës (ROC), një nga fituesit në luftë, filloi të sundojë Tajvanin me pëlqimin e aleatëve të saj, SHBA-së dhe Britanisë së Madhe.
Por në vitet e ardhshme në Kinë shpërtheu një luftë civile dhe trupat e udhëheqësit të atëhershëm Chiang Kai-shek u mundën nga ushtria komuniste e Mao Ce Dunit.
Chiang, mbetjet e qeverisë së tij Kuomintang (KMT) dhe mbështetësit e tyre, rreth 1.5 milion njerëz, ikën në Tajvan në 1949.
Ky grup, i referuar si Kinez i Kontinentit, dominoi politikën e Tajvanit për shumë vite edhe pse ata përbëjnë vetëm 14% të popullsisë. Chiang krijoi një qeveri në mërgim në Tajvan, të cilën e drejtoi për 25 vitet e ardhshme, raporton abcnews.al.
Djali i Chiang, Chiang Ching-kuo, lejoi më shumë demokratizim pas ardhjes në pushtet. Ai u përball me rezistencë nga njerëzit vendas të indinjuar ndaj sundimit autoritar dhe ishte nën presionin e një lëvizjeje demokratike në rritje.
Presidenti Lee Teng-hui, i njohur si “babai i demokracisë” i Tajvanit, udhëhoqi ndryshimet kushtetuese, të cilat përfundimisht hapën rrugën për zgjedhjen e presidentit të parë jo-KMT të ishullit, Chen Shui-bian, në 2000.
Pra, kush e njeh Tajvanin?
Ka mosmarrëveshje dhe konfuzion rreth asaj se çfarë është Tajvani.
Vendi ka kushtetutën e tij, udhëheqës të zgjedhur në mënyrë demokratike dhe rreth 300,000 trupa aktive në forcat e armatosura.
Qeveria ROC në mërgim e Chiang-ut në fillim pretendoi se përfaqësonte të gjithë Kinën, të cilën synonte ta ripushtonte. Ajo mbante vendin e Kinës në Këshillin e Sigurimit të Kombeve të Bashkuara dhe u njoh nga shumë vende perëndimore si e vetmja qeveri kineze.
Por nga vitet 1970, disa vende filluan të argumentojnë se qeveria e Taipeit nuk mund të konsiderohej më një përfaqësuese e vërtetë e qindra miliona njerëzve që jetonin në Kinën kontinentale.
Më pas, në vitin 1971, OKB-ja kaloi njohjen diplomatike në Pekin dhe qeveria ROC u detyrua të largohej. Në vitin 1978, Kina gjithashtu filloi të hapte ekonominë e saj. Duke njohur mundësitë për tregti dhe nevojën për të zhvilluar marrëdhënie, SHBA vendosi zyrtarisht lidhje diplomatike me Pekinin në 1979.
Që atëherë, numri i vendeve që njohin qeverinë ROC në mënyrë diplomatike ka rënë në mënyrë drastike në rreth 15.
Tani, pavarësisht se ka të gjitha karakteristikat e një shteti të pavarur dhe një sistemi politik që është i ndryshëm nga Kina, statusi ligjor i Tajvanit mbetet i paqartë.
Si janë marrëdhëniet midis Tajvanit dhe Kinës?
Marrëdhëniet filluan të përmirësoheshin në vitet 1980 pasi Tajvani zbuti rregullat për vizitat dhe investimet në Kinë. Në vitin 1991, ajo shpalli se lufta me Republikën Popullore të Kinës kishte përfunduar.
Kina propozoi opsionin e ashtuquajtur “një vend, dy sisteme”, i cili tha se do t’i lejonte Tajvanit autonomi të konsiderueshme nëse pranonte të vinte nën kontrollin e Pekinit. Ky sistem mbështeti kthimin e Hong Kongut në Kinë në 1997 dhe mënyrën në të cilën ai qeverisej deri vonë, kur Pekini ka kërkuar të rrisë ndikimin e tij.
Tajvani e refuzoi ofertën dhe Pekini këmbënguli që qeveria ROC e Tajvanit është e paligjshme, por përfaqësuesit jozyrtar nga Kina dhe Tajvani ende mbajtën bisedime të kufizuara.
Më pas, në vitin 2000, Tajvani zgjodhi Chen Shui-bian si president, duke shkaktuar alarmin e Pekinit. Z. Chen dhe partia e tij, Partia Demokratike Progresive (DPP), e kishin mbështetur hapur “pavarësinë”.
Një vit pasi Chen u rizgjodh në vitin 2004, Kina miratoi të ashtuquajturin ligj kundër shkëputjes, duke deklaruar të drejtën e Kinës për të përdorur “mjete jopaqësore” kundër Tajvanit nëse përpiqet të “ndahet” nga Kina.
Chen u pasua nga Ma Ying-jeou i KMT në 2008, i cili u përpoq të përmirësonte marrëdhëniet përmes marrëveshjeve ekonomike.
Tetë vjet më vonë, në vitin 2016, u zgjodh presidentja aktuale e Tajvanit, Tsai Ing-wen, e cila tani drejton DPP-në e prirur ndaj pavarësisë.
Retorika u ashpërsua më tej në vitin 2018, pasi Pekini rriti presionin ndaj kompanive ndërkombëtare, nëse ata nuk arrinin të listonin Tajvanin si pjesë të Kinës në faqet e tyre të internetit, ai kërcënoi t’i bllokonte ata të bënin biznes në Kinë.
Tsai fitoi një mandat të dytë në vitin 2020 me një rekord 8.2 milionë vota në atë që shihej gjerësisht si një mospërfillje ndaj Pekinit. Në atë kohë Hong Kongu kishte parë muaj trazirash, me protestues të mëdhenj kundër ndikimit në rritje të kontinentit, dhe shumë në Tajvan po vëzhgonin nga afër.
Më vonë atë vit, Kina zbatoi një ligj të sigurisë kombëtare në Hong Kong që konsiderohet të jetë një tjetër shenjë e pohimit të Pekinit.
Sa problem është pavarësia në Tajvan?
Ndërsa përparimi politik ka qenë i ngadaltë, lidhjet midis Pekinit dhe Taipeit dhe dy ekonomive janë rritur. Midis 1991 dhe fundit të majit 2021, investimet tajvaneze në Kinë arritën në 193.5 miliardë dollarë (157.9 miliardë £), tregojnë shifrat zyrtare tajvaneze.
Disa tajvanezë shqetësohen se ekonomia e tyre tani është e varur nga Kina. Të tjerë besojnë se lidhjet më të ngushta të biznesit e bëjnë veprimin ushtarak kinez më pak të mundshëm, për shkak të kostos për ekonominë e vetë Kinës.
Një marrëveshje e diskutueshme tregtare ndezi “Lëvizjen e lulediellit” në vitin 2014, ku studentët dhe aktivistët pushtuan parlamentin e Tajvanit duke protestuar kundër asaj që ata e quajtën ndikimin në rritje të Kinës mbi Tajvanin, raporton abcnews.al.
Zyrtarisht, DPP në pushtet ende favorizon pavarësinë formale për Tajvanin, ndërsa KMT favorizon bashkimin përfundimtar me Kinën.
Por shumica e njerëzve tajvanez duket se janë diku në mes. Një sondazh i qershorit 2022 zbuloi se vetëm 5.2% e tajvanezëve mbështetën pavarësinë sa më shpejt të ishte e mundur, ndërsa 1.3% ishin në favor të bashkimit me Kinën kontinentale sa më shpejt të jetë e mundur.
Pjesa tjetër mbështeti një formë të ruajtjes së status quo-së, me grupin më të madh që dëshironte ta ruante atë për një kohë të pacaktuar pa asnjë lëvizje as drejt pavarësisë as bashkimit.
Çfarë lidhje kanë SHBA-të me ndarjen Kinë-Tajvan?
Politika e gjatë e Uashingtonit ka qenë një “paqartësi strategjike” deri në atë masë që do të ndërhynte ushtarakisht nëse Kina do të pushtonte Tajvanin.
Zyrtarisht, ajo i përmbahet politikës “Një Kinë”, e cila njeh vetëm një qeveri kineze, në Pekin, dhe ka lidhje formale me Pekinin dhe jo me Taipein.
Por ajo gjithashtu është zotuar të furnizojë Tajvanin me armë mbrojtëse dhe theksoi se çdo sulm nga Kina do të shkaktonte “shqetësim të madh”.
Në maj 2022, presidenti Joe Biden u përgjigj pozitivisht kur u pyet nëse SHBA do të mbronte ushtarakisht Tajvanin. Menjëherë pas kësaj, Shtëpia e Bardhë sqaroi shpejt se qëndrimi i SHBA-së ndaj Tajvanit nuk kishte ndryshuar dhe përsëriti angazhimin e saj ndaj politikës “Një Kinë”. Në mënyrë të ngjashme ka kundërshtuar deklaratat e mëparshme të zotit Biden për mbështetjen ushtarake për Tajvanin.
Çështja e Tajvanit gjithashtu ka acaruar marrëdhëniet midis SHBA-së dhe Kinës. Pekini ka dënuar çdo mbështetje të perceptuar nga Uashingtoni për Taipein dhe është përgjigjur duke rritur inkursionet e avionëve ushtarakë në zonën e mbrojtjes ajrore të Tajvanit që nga zgjedhja e zotit Biden.
Bota
Zbulohet rrjeti i pros*titucionit me të mitura në Greqi, mes tyre 5 shqiptare
Greqia tronditet përsëri pas zbardhjes së në rasti të ri të prostitucionit të të miturve.
Policia greke ka arrestuar katër persona që dyshohet se shfrytëzonin dhe prostituonin vajza të mitura. Mes vajzave që shfrytëzoheshin janë 5 shtetase shqiptare dhe 2 greke.
Konkretisht Departamenti për Mbrojtjen e të miturve në sektorin e Sigurisë së Atikës, ka kordinuar dhe zbatuar një operacion të gjerë policor në 17-18 mars 2024 në Vyrona, Aigaleo dhe sheshin e Atikës dhe Omonoias duke hetuar raste që vajza të mitura detyroheshin të prostituonin në hotele në qendër të kryeqytetit.
Në kuadër të operacionit u identifikuan dhe u arrestuan katër shtetas dy gra 25 dhe 21 vjeçe, dhe dy meshkuj 54 dhe 25 vjeç në bazë të akuzës për trafikim të vazhdueshëm të qënieve njerëzore.
Siç thuhet në aktakuzë nga vera e vitit 2023, 25-vjeçarja ka rekrutuar shtatë vajza të mitura, të cilat kishin mbushur moshën 14 vjeç, pasi më parë kishte krijuar një marrëdhënie miqësore me to, duke lehtësuar takimet me klientët, me qëllim shfrytëzimin seksual të tyre në motele në qendër të Athinës.
Dy burrat 25-vjeç dhe 54-vjeç merreshin me transportin dhe dërgimin e vajzave në hotele me mjetet e tyre.
Të arrestuarit janë dërguar në prokurorinë kompetente dhe më pas në organin hetimor. Eshtë rasti i dytë që organet greke brenda 3 muajsh arrestojnë grupe tutorësh që përdorin për prostiticion vajza të mitura . Në janar madje kreu i një grupi të tillë ishte nje 31 vjeçare shqiptare.
Bota
Megaprojekti i NATO-s në Ballkan që do të kushtojë miliarda dollarë
Në Rumani ka filluar ndërtimi i bazës më të madhe të NATO-s në Evropë, raporton Euronews.
Bëhet fjalë për një megaprojekt me vlerë 2.5 miliardë dollarë dhe baza e madhe do të mbulojë deri në 2800 hektarë.
Sipas Euronews, në fakt do të jetë një zgjerim i bazës ekzistuese të Forcave Ajrore Rumune, “Mihail Kogălniceanu”.
Në mënyrë që trupat dhe pajisjet ushtarake të NATO-s të kenë absolutisht gjithçka që u nevojiten, pista të reja, hangarë për aeroplanë dhe helikopterë, një numër magazinash për armë, karburant dhe të gjitha pajisjet e mundshme do të zgjerohen dhe ndërtohen dhe do të ndërtohen shkolla të reja për nevojat e vetë ushtarëve dhe familjeve të tyre, kopshte, dyqane dhe spital.
Kështu, një nga qëllimet e deklaruara të Moskës dhe Presidentit Putin – për ta shtyrë NATO-n sa më larg nga kufijtë rusë – në fakt dështoi.
Bota
“Të ardhurat e aseteve ruse mund të dërgohen në Ukrainë”, Borrell: Konsensus të fortë brenda BE…
Kryediplomati i Bashikimit Evropian, Josep Borrell ka deklaruar se ekziston një “konsensus i fortë” në BE për të përdorur asetet e ngrira ruse për të ndihmuar Ukrainën.
Borrell foli me gazetarët pas një takimi me ministrat e jashtëm të vendeve anëtare të BE-së të hënën. Ai konfirmoi se të ardhurat nga asetet mund të dërgoheshin në Ukrainë.
“Unë nuk them se ka pasur unanimitet, por një konsensus të fortë për të marrë këtë vendim”, tha ai.
Më herët sot, Këshilli Evropian ra dakord të rrisë mbështetjen e tij për Ukrainën me 5 miliardë euro.
Nga ana tjetër Ukraina vazhdon të theksojë nevojën e saj për armë, municion dhe ndihmë, me Presidentin Zelenskyy që ia përsëriti këtë mesazh senatorit amerikan Lyndsey Graham të hënën.
Bota
Përplaset autobusi me pasagjerë/ Raportohet për më shumë se 20 viktima
Njëmbëdhjetë njerëz me plagë të rënda u dërguan në spitalin e provincës Helmand.
Të paktën 21 njerëz kanë vdekur dhe 38 të tjerë u plagosën dje kur një autobus pasagjerësh u përplas me një çisternë naftë në provincën jugore Helmand të Afganistanit.
Një motoçikletë ishte përplasur fillimisht me autobusin që shkonte drejt Kabul, duke shkaktuar vdekjen e dy personave në motor.
Më pas autobusi jashtë kontrolli kaloi në drejtim të kundërt duke u përplasur me çisternën që shkonte drejt Herat, njoftonin autoritetet në rrjetet sociale.
Mjetet u përfshinë nga flakët pak pas përplasjes. Pamjet nga vendngjarja tregonin automjetet e djegura dhe metalin e përhapur në autostradë.
Dy personat në motoçikletë, tre persona në mjetin çisternë dhe 16 pasagjerë të autobusit humbën jetën në aksidentin tragjik.
Bota
Bombardimet e Izraelit në Gaza/ OBSH thirrje për mbrojtjen e spitaleve: Po rrezikoni mjekët
Ndërkohë që Izraeli ka intensifikuar sulmet në zonën Rafah të Gazës jugore, Organizata Botëror e Shëndetësisë ka bërë thirrje për të pasur kujdes spitalet.
Në një deklaratë të bërë nga drejtori i përgjithshëm i OBSH, Tedros Adhanom Ghebreyesus, ka kërkuar që të ketë kujdes të madh për spitalin Al-Shifa në veri të Gazës ku po rrezikohet jeta e punonjësve të kujdesit shëndetësor.
“Spitalet nuk duhet të jenë kurrë fusha beteje. Ne jemi jashtëzakonisht të shqetësuar për situatën në spitalin Al-Shifa në veri të Gazës, i cili po rrezikon punonjësit e kujdesit shëndetësor, pacientët dhe civilët.”– shkruan në rrjetin social “X, drejtori i përgjithshëm i Organizatës Botërore të Shëndetësisë, Tedros Adhanom Ghebreyesus .
“Spitali vetëm kohët e fundit ka rikthyer shërbimet minimale shëndetësore. Çdo armiqësi apo militarizimi i objektit vë në rrezik shërbimet shëndetësore, aksesin në autoambulanca dhe dërgimin e furnizimeve jetëshpëtuese”, shtoi numri një i OBSH-së, i cili më pas përfundoi: “Spitalet duhet të të jenë të mbrojtur. Pushoni zjarrin!”.
Më herët ushtria izraelite dhe Shin Bet njoftuan se në operacionin në kompleksin spitalor Shifa në qytetin e Gazës u vra Faiq Mabhuoch , kreu i operacioneve të sigurisë së brendshme të Hamasit.
-
Pinknews18 hours ago
“O i pafytyrë mos më bëj gangon mua”/ Përleshje fizike mes Julit dhe Romeos
-
Pinknews22 hours ago
Agravon debati/ Ledjona i thyen vezën në kokë Romeos (PAMJET)
-
Kronike18 hours ago
E rëndë/ 42-vjeçarja lind në shtëpi dhe hedh foshnjën në ujërat e lumit
-
Aktualitet19 hours ago
Gjendet vendndodhja e Vis Martinajt? Shokon eksperti i sigurisë: Ka bërë operacione
-
Kosova23 hours ago
Çështja e dinarit/ Osmani: Është arritur dakordësi për një pjesë të propozimit amerikan
-
Pinknews21 hours ago
“Nëna më ka fshirë numrin…”/ Familjarët kundër lidhjes së Bardhit me Sarën
-
Pinknews23 hours ago
“I paedukatë, flet për moralin dhe…”/ Romeo shpërthen keq ndaj Julit, aktori i përmend karrierën banorit
-
Pinknews7 hours ago
“Sa herë ke bërë s*ks brenda një nate”, modelja shqiptare i përgjigjet pyetjes pikante