Connect with us

OPINION

ANALIZA/ “Meta e Kryemadhi nuk janë Çausheksët e Tiranës”, gabimi i jetës që bëri Sali Berisha

Nga Lorenc Vangjeli

Është e pamundur t’i shpjegosh një “alieni” që vjen për herë të parë në Tiranë, se çfarë po ndodh me politikën në vend. T’i rrëfehet atij ai lëmsh pa fill e fije të bëra lëmsh të marrëdhënieve mes aktorëve kryesorë të saj; t’i dëshmohen të gjitha dashuritë e aleancat e njëkohshme, të kthyera në urrejtje dhe armiqësi të egra të përkohshme, qëndrimet që zëvendësojnë rregullisht katranin me dëborën, të vërtetën me gënjeshtrën, lodrimin prej pehlivanësh nga njëra apo ana tjetër e ylberit politik të secilit personazh dhe mbi të gjitha, t’i justifikohet jetëgjatësia në politikë që protagonistët rreken ta barabitin me atë të profetëve të librave të shenjtë.

“Alienët” nuk kanë zgjedhur ende të vizitojnë Tiranën dhe në Tiranë, publiku është mësuar prej tre dekash e kusur me këtë aromë lëmshi që nuk bën më përshtypje. Pa dalë në ajër të pastër, askush nuk e ndjen më me kalimin e kohës sesa mbytës, shtypës e stresues është ajri në këtë fshat të vogël, edhe megaloman, edhe të padrejtë, edhe shumëstandartësh, të pushtuar nga dilemat për fate individuale të ca pak njerëzve që kanë kushtëzuar fatin e gjithë shqiptarëve.

Për momentin, tre janë qendrat e vëmendjes që formojnë një trekëndësh, në mes të të cilit qëndron Rama. Tre qendra që janë fat dhe fatkeqësi njëkohësisht për njëra-tjetrën.

I pari është Sali Berisha që në pikën më të ulët të karrierës së tij të tejgjatë, qëndron lart në dritare, i kufizuar për të jetuar lirisht, i izoluar ndërkombëtarisht, por me lirinë për të thënë gjithçka do, pavarësisht se çfarë di. Udhëheqës i një shumice të qartë mes pakicës së votuesit shqiptar, ai mundi të imponojë këtë status duke dashur të blejë atë që është më e pamundura për gjithkënd, kohën, ndërkohë që vetë koha është kundër tij. Gabimi i jetës që bëri duke sfiduar hetimin kontravers kundër tij, llogaritja gabim e forcave përballë SPAK-ut e faktorëve të tjerë, por dhe procedurës, që në drejtësi, shpesh është po aq e rëndësishme edhe sa vetë thelbi i çështjes, e bëri atë viktimë perfekte të vetvetes. Një individ që nuk e njeh pendesën dhe që ka zgjedhur gjithmonë të vazhdojë t’i bjerë murit me kokë për të dalë matanë, edhe kur ka një derë që mund ta ndihmojë të dalë jashtë, është në tipologjinë e tij të hershme dhe e gdhendur në ADN-në e tij. Eshtë vesi vetjak që është edhe më jetëgjatë se ai vetë. Eshtë kromozomi mushkë, në botën elegante të reflektimit.

I dyti është çifti politik Meta-Kryemadhi. Ndryshe nga bindja e përgjithshme e një opinioni që sheh vetëm dy kënde pranimi a refuzimi, majtas dhe djathtas dhe refuzon një të tretë alternativ, ata nuk janë Çausheskët e Tiranës. Në mënyrë paradoksale, për shkak të rrethanave, të dy ata kanë qenë çelësi i pushtetit, qëndrueshmërisë së tij dhe kushtëzues të rotacioneve. Në 2005 ata ishin edhe më shumë arsye për rrëzimin e socialistëve sesa vetë adoleshenca e vonuar e Fatos Nanos në atë kohë dhe qeverisjes së tij në rrjedhje të lirë e drejtim të paditur. Në 2009 ishin arsyeja e vetme që i dha PD-së mandatin e dytë duke bashkëndarë më pas pushtetin, por këto dy rrethana, nuk mjaftuan që ata të fitojnë “dashuri” elektorale në të djahtë, ndërkohë që mëria e të majtës që i shihte si shkak të humbjes, rritej në progresion ngjitës për të dy. Ajo mëri nuk u zvogëlua edhe në 2013-ën kur ishin garancia e socialistëve për rikthim në pushtet. Më shumë se njohje nderi, socialistët numëronin çapat e gabuara në fetën e pushtetit të ndarë që ju dukej se ish-aleati jua kishte grabitur. Në 2017-ën, me kryetarin e burgosur në presidencë, Meta president e Monika pasardhëse në parti, u detyruan të shohin pa mundur të ndryshojnë fatin, rrokullisjen e zarave kundër tyre. Pushteti që kanë marrë në gjithë këto vite – Metës ja numërojnë zakonisht të gjitha postet që ka mbajtur – ka qenë joproporcional me numrat që merrnin nga elektorati, por i diktuar nga takati i interesit. Dhe kjo ka qenë fatkeqësia e tyre dhe arsyeja që sot, shtuar edhe me ballafaqimin me drejtësinë të të dyve, që ata pikturohen si djaj nga të majtët që e thonë me zë të lartë dhe të djathtët që i mbrojnë me gojë, por i nëmin me zemër. Sepse pa një fije frymëzimi moral, edhe interesi më i kulluar tronditet dhe turbullohet në gjykim.

I treti është kryetari i bashkisë së Tiranës. Erion Veliaj është një nga dy apo maksimumi tre politikanët që nuk ka dalë nga mitra e dyshimtë e vitit 90-të që polli politanët e sotëm. Thjesht sepse ishte vetëm dhjetë vjeç kur u rrëzua regjimi. Por i ndihmuar nga Rama, nga fati e rrethanat dhe mbi të gjitha, sepse pavarësisht ndihmës, fatit e rrethanave, ai mundi të imponohet në një skenë pa rregulla dhe ku rregullat e karrierës nuk i shkruante merita. Ai u dëshmua i aftë në një vend ku aftësia nuk është kusht për të ecur përpara, u tregua i ndryshëm në një ambient ku ndryshimi është mëkat, u shfaq si tradicional, aty ku sofistikimi është dhe konsiderohet gabim. Për ta identifikuar edhe si më të rëndësishëm dhe duke e ditur se është i tillë, dy kulmet e trekëndëshit politik, Berisha dhe Meta e Kryemadhi, po vetidentifikohen në mënyrë paradoksale si aleatët e tij po më të rëndësishëm. Duke e vënë në qendër të sulmeve, duke e goditur me molotov duke i dërguar poshtë dritareve të bashkisë dhunë dhe duke e bërë shënjestër unike sulmi, ata e personalizojnë fatin e tij me atë të shumicës së qytetarëve që i refuzojnë ata vetë. Sa më radikalë ndaj Veliajt, aq më i fortë është Erioni në të majtë, pikërisht aty ku ai vetë ka dhe kundërshtarët më të egër.

Në të gjithë këtë panoramë, diferenca mes këtyre tre skajeve qëndron në respektin e ca të vërtetave të thjeshta në politikë. Në ato parime që kanë të bëjë më magjinë e funksionimit të vetë sistemit, edhe kaq të brishtë, hibrid dhe të papërsosur si demokracia në Shqipëri: ndarja dhe kontrolli i pushteteve. Dy të parët kanë zgjedhur të mallkojnë pushtetin gjyqësor. Bandë e strukturuar kriminale thotë njëri për SPAK-un, Dum Duman thërret në mënyrë folklorike tjetri, duke i bërë thirrje po asaj drejtësie që të hetojnë Veliajn në një moment delikat të tijin në raport me këtë pushtet. Ata sillen si klientë të zemëruar që pretendojnë shërbim më të mirë nga “kamarieri” duke i drejtuar pistoletën në kokë, kurse vetë Veliaj sillet krejtësisht ndryshe: kokulur, modest dhe bashkëpunues për çdo marrëdhënie të nesërme me SPAK-un, pa tentuar të paragjykojë hetimin, por dhe duke kujtuar marëdhënien e tij speciale me “pronarët” e huaj të restorantit.

E thënë thjeshtësisht. Politikanët, pavarësisht se betohen për të kundërtën, nuk thonë kurrë atë që mendojnë, por shprehin atë që ju intereson dhe që besojnë se publiku do të dëgjojë. Në këtë rast, SPAK-u, institucioni me përkrahjen më të madhe publike që ndonjë institucion ka pasur në Shqipëri, në mënyrë paradoksale, kushtëzon edhe qëndrimin e opinionit ndaj kësaj tresheje. Që nga njëra anë i refuzon me distancë drejtorët bashkiakë të arrestuar, por zgjedh Veliajn përballë dy ish-presidentëve ish-kryeministra, njëri që shëtit nëpër penxhere dhe tjetri që sillet si “influencer” duke u kacavjerë në paralele. Duke harruar njëkohësisht të dy, që në këtë botë kaosi të përjetshëm, rregulli i pandryshueshëm është që vetë individët janë vetëm të përkohshëm.

Kjo është një histori e shkurtër e së ardhmes që mund të trondisë shumë alienë realë në Tiranë, votues e refuzues të votës, që përdorin urrejtjen si instrument të vetëm për të kuptuar se çfarë po ndodh. Mund të lerë në ulërimë e sipër shumë daltonikë që shohin vetëm bardh e zi dhe refuzojnë nuancat, të paaftë për t’i dalluar, jo të lirë për t’i dëgjuar. Paradoksalisht, edhe pse do të duhej të ishte ndryshe, as Berisha që e mendon vetën realisht si profet të përjetshëm, as Meta e Monika që nuk janë Çausheskët e Tiranës dhe madje as Veliaj, aleat dhe miku i tij, veç e veç nuk mund të bëjnë dot atë që po e bëjnë të tre së bashku për kryeministrin. Ata po i afrojnë Ramës minimalisht dhe PS-së maksimalisht, një rilindje të katërt. Një rilindje të cënuar moralisht, të plagosur penalisht, të deformuar njerëzisht, por të rikonfirmuar si shumicë institucionale deri vitin tjetër.

Related Topics:
Advertisement

OPINION

Fitorja shqiptare në Maqedoninë e Veriut

Nga Arber Cejku

Pas disa orësh Komisioni Shtetëror i Zgjedhjeve do të konfirmojë rezultatet përfundimtare të zgjedhjeve presidenciale dhe parlamentare, që u zhvilluan dje, por duket që nuk do të ketë surpriza nga ato të dhëna që janë publikuar deri tani. Mozaiku i forcave politike tashmë shihet i qartë dhe lirisht prej sot mund të nisë një analizë gjithpërfshirëse për gjithë procesin, para se të formatohet qeveria e re.
Fillimisht mund të themi se Maqedonia e Veriut, kaloi një test të suksesshëm të demokracisë elektorale. Në këtë arritje pozitive, një rol domethënës luajti faktori politik shqiptar, i organizuar në dy blloqe koalicioni para-elektoral, siç ishin “Fronti Europian”, i dominuar nga BDI dhe “VLEN”, të cilat zhvilluan nje fushatë zgjedhore intensive dhe europianiste dhe qytetare, pavaresisht disa retorikave apo emocioneve politike të pranueshme.
Edhe dy kandidatët për president nga këto subjekte, z. Bujar Osmani i “FE” dhe z. Arben Taravari nga VLEN, me llojin e garës që bënë dhe me gjuhën që përdorën, u dëshmuan si vlerë e shtuar e kontributit politik shqiptar në Maqedoninë e Veriut!
Për fat të keq, edhe këtë herë Maqedonia e Veriut tregoi se votimet presidenciale apo parlamentare, i dikton vota etnike, e cila e dominon pluralizmin politik dhe nuk ndihmon në harmonizimin e alternativave dhe programeve, por udhëhiqet nga flamujt e etno-politikës…
Pavarësisht se analizën më të mirë për këto zgjedhje do ta bëjnë aktorët dhe faktorët, që morën pjesë në këtë proces dhe ekspertët e politikës, unë përfitoj nga rasti, që të bëj një ftesë publike sipas së cilës, rezultatet zgjedhore në RMV t’i shohim nga një këndvështrim pozitiv dhe t’i lexojmë ato si një fitore shqiptare! Kjo fitore specifikohet më tej nga numrat e dy grupimeve dhe në qasjen që do të kenë në raport me qeverinë e re.
Kjo fitore konsiderohet e tillë, nisur nga sprova që kaloi përgjegjësi kryesor i këtyre zgjedhjeve – Kryeministri Talat Xhaferri, si kryeministri i parë shqiptar në RMV dhe pavarësisht se ishte në krye të ekzekutivit, u përpoq të ruaj ekuilibra dhe të mos nxisë tensione.
Së dyti, dy kandidatët shqiptar për president (që në fakt duhet të kishte unifikim tek një figurë) nuk humbën për shkak të vlerave të tyre individuale, por u penalizuan nga ndarja etnike e votës dhe secili prej tyre do të ishte një president më i mirë se ajo që fitoi nga kampi opozitar maqedonas. Ata ishin fituesit moral të kësaj gare!
Drejtuesit politik të subjekteve elektorale, sidomos kreu i BDI-së, z. Ali Ahmeti, udhëhoqi me mençuri dhe urtësi një konglomerat grupimesh partiake dhe etnike, në kuadër të koalicionit “FE”, duke siguruar një fitore politike shumë të rëndësishme. Fronti Europian (FE) është grupimi i dytë parlamentar pas mazhorancës së VMRO-DPMNE dhe, pavarësisht zhvillimeve në vijim, ai dëshmoi një lidership me përvojë dhe do të mbetet edhe më tutje faktor kyç për zhvillimet politike në RMV si garanci e orientimit euro-atlantik dhe për zbatimin e Marrëveshjes së Ohrit (2001).
Po ashtu, drejtuesit e subjekte politike, në kuadër të VLEN, nga kushtet e vështira të opozitës, arritën një fitore historike, të cilën duhet ta ruajnë dhe ta përdorin për të mirën e shqiptarëve dhe të vendit ku jetojnë!
Edhe pse ata patën një udhëheqësi të vështirë kolektive dhe në mungesë të një lideri drejtues, siç FE e kishte zotin Ahmeti, përsëri arritën të zhvillojnë një fushatë elektorale dinjitoze dhe disavantazhin e mungesës së një lideri të fortë në grup, e kthyen në avantazhin e policentrizmit elektoral duke qenë aktiv në disa vende njëherësh duke konsideruar se secili lider subjekti anëtar i VLEN është i barabartë mes të barabartëve! Uroj që ky unitet dhe përgjegjshmëri politike të ruhet edhe në procesin e paralajmëruar të negociatave me Mickocskin. Natyrisht, nuk mohohet as ndikimi dhe mbështetja e dhënë nga Kryeministri i Kosovës Albin Kurti, i cili u shfaq shpesh si udhëheqës politik me korrespondencë i VLEN dhe ndoshta ai do të udhëzojë këtë subjekt edhe më tutje në proceset që janë para.
E lexuar nga këndvështrimi i numrave si shifër elektorale on block, vota e FE + VLEN shkon në 32 vende, në parlamentin me 120 anëtarë, duke dëshmuar një fuqi të madhe politike, që ka në dorë shumë më tepër se bashkqeverisjen me Mickovskin. Në çdo rast, ky numër është një lloj garancie për ta mbajtur Maqedoninë e Veriut në drejtimin euro-atlantik dhe larg retorikës nacionaliste, që u përdor në fushatën elektorale!
Nisur nga kjo platformë e leximit pozitiv të rezultateve zgjedhore, ftoj të gjithë politikanët shqiptarë, sidomos ato që kanë përgjegjësinë e lidershipit të subjekteve të caktuara, t’u bëjnë një ftesë të hapur strukturave dhe mbështetësve të tyre, që prej sot të bëhet një analizë me gjakftohtësi dhe në themel të sjelljes me kundërshtarët politik, të dominojë kultura qytetare, tradita shqiptare e pajtimit e bashkëpunimit – larg hakmarrjes dhe revanshizmit si dhe principet demokratike!
Sjelljet dhe retorikat agresive, kërcënimet, fyerjet, gjuha acaruese dhe përçarëse, nga kushdo që do përdoret, vetëm sa do ta gërryente këtë fitore, e cila është aty në parlamentin e ri të MV për t’u pëdorur për të mirën e qytetarëve dhe jo për interesa të vogla partiake e personale!
Këto nuk janë zgjedhjet e para dhe as të fundit në MV dhe humbja e thellë e LSDM-së, është pasqyra ku duhet të shohin të gjithë fundin që i pret, nëse abuzojnë me besimin e qytetarëve!
Gjithmonë ka kohë për të fituar, ashtu siç humbja nuk është fundi i botës! Përkundrazi, në momentin e daljes në opozitë, fillon beteja për t’u rikthyer në pushtet, ashtu si kundër në momentin që zë vend në qeveri, populli nis e mban shënim gabimet apo mashtrimet!
Ky sukses zgjedhor, kryesisht në kampin elektoral shqiptar në RMV, mendoj se duhet të shërbejë si platformë dialogu të brendshëm politik, në emër të interesave të qytetarëve dhe të shtetit!
Shfrytëzoj rastin t’u uroj suksese gjithë deputetëve të Frontit Europian dhe të VLEN-it, që sot me 9 Maj, në ditën historike të Europës së Bashkuar, të frymëzohen dhe udhëhiqen nga modeli i bashkëpunimit, dialogut dhe përfaqësimit më të mirë te atyre që i votuan! A. Ç
Continue Reading

OPINION

‘Kryeministri i shikon vartësit si minj’/ Reagim i fortë nga Endi Tafani

Nga Endri Tafani
Përmbledhja e konferencës së shtypit të Kryeministrit sot.
1. Kryeministri i shikon vartësit si minj dhe qeveria dhe administrata është thjesht një grumbull minjsh. Dikush duhet ti tregoje Kryeministrit që minjtë nuk rrinë në vende të pastra se ngordhin për bukë.
2. Kryeministri e ndjen veten në rrethim në një kështjellë dhe dikush po tenton t’i helmojë ujin. Është kuriozitet normal të zbulohet kush do jete kali i bardhë që do gjeje ujësjellësin, sipas romanit të Kadaresë, por krahasimi i qeverisë me një kështjellë, fortifikata, ushtarë, agjent, armiq luftë tregon shumë për mentalitetin e Kryeministrit përtej pallavrave bajate për bashkëqeverisje, podcaste trendy etj.
3. Kryeministri i ekzekutivit nuk mburret dot me rezultatet e ekzekutivit, por mburret me rezultatet e gjyqësorit. Mund të ishte mburrur dhe me rezultatet e Interit në kampionat, ishte e njëjta gjë.
4. Kryeministri kreu i ekzekutivit nuk di gjë për vjedhjet,por çuditërisht opozita që nuk ka lidhje fare me ekzekutivin i di te gjitha. Logjikisht i bie që mbase duhet opozitë në krye të vendit. Minimumi opozita do dije se çfarë ndodh brenda ekzekutivit. Një hap i vogël por pozitiv në krahasim me ku jemi.
Nuk e di kush ia bën së fundi fjalimet Kryeministrit por kishte aq shumë fiasko logjikë sa alternativat mund të jenë dy. Ose është intoksikuar totalisht e nuk di çfarë thotë, ose e di që populli prapë do e votojë e nuk ia ndjen për budalliqet që lëshon nga goja, mjafton që të mbushë kohë televizive.
Continue Reading

OPINION

Çfarë na kanë mësuar tragjeditë si ajo e Shkodrës

Çfarë na kanë mësuar tragjeditë si ajo e Shkodrës

1. Ajo që thuhet ditën e parë është e paplotë. Komunikatat, lajmet dhe deklaratat e ditës së parë janë shpesh kontradiktore dhe rrallë “qëllojnë në shenjë”.

2. Nuk ka vetëm një shkak. Tragjeditë rrallë kanë një arsye të vetme. Fokusi vetëm te një shkak çon në shpjegime të thjeshtëzuara dhe të mangëta.

3. Reagimi politik dhe institucional mbetet vetëm në nivel retorike. Përgjigja nga politikanët dhe institucionet shpesh mbetet te fjalët, me deklarata ku dënohet dhuna, apo me thirrjet për ndëshkim nga drejtësia.

4. Etika, është gjëja e fundit që i shkon në mendje medias. Në ngutin për të raportuar mbi një tragjedi, sensacionalizmi merr përparësi ndaj etikës. Fotot, videot, raportimi i detajuar apo edhe spekullativ ndikon jo vetëm te familjarë e përfshirë në tragjedi.

5. Rrënjët e krizës familjare, shoqërore, institucionale dhe politike mbeten të pa analizuara.

6. Reagimi opinionit, i shpejtë por sipërfaqësor. Pas një tragjedie, shpesh ka një valë empati dhe solidariteti, por kjo valë fillestare zbehet shpejt. Vëmendjen e opinionit e marrin “skandalet e radhës”

7. Ekspertët flasin, por nuk degjohen? Në ngjarjen e Shkodrës disa ekspertë (psikologë dhe sociologe) analizuan shkaqet dhe dhanë një tablo më të gjerë të rrënjëve të tragjedisë. Fatkeqësisht, nuk i dëgjon kush deri në tragjedinë e radhës.

8. Përgjegjësia mungon—Fillimisht, bëhen thirrje për përgjegjësi dhe drejtësi. Por me kalimin e tri ditëve prozhektorët e medias kalojnë në skandalin e radhës dhe zelli për të gjetur përgjegjësit tretet si vesa mëngjesit.

9. Fatalizmi i pa shmangshëm. Kur mbetesh te konstatimi dhe te veprimet “më ka çu nona me la gojën”, nuk ka asnjë shpresë për ndryshim.

10. Në pritje të tragjedisë së radhës. Në mungesë të reflektimit dhe veprimit tragjedia e radhës është çështje kohe.

Continue Reading

OPINION

“Veliaj është gati t’i japë SPAK-ut edhe godinën e Bashkisë, veç mos e arrestojnë”

Jurisati Ylli Manjani ka ironizuar deklaratën e djeshme të kryebashkiakut të Tiranës Erion Veliaj në një prej televizioneve të tij, ku tha se ka bërë shumë për SPAK, duke e ndihmuar me dhënien e godinës së ish-Ujësjelljësit, në mënyrë që “kolegët e BKH-së, të punojnë në kushtet njerëzore”.

Në një reagim në rrjetet sociale, Manjani shkruan me ironi se Veliaj është i gatshëm t’i dhurojë edhe godinën e Bashkisë së Tiranës, SPAK-ut, vetëm që ata të mos e arrestojnë.

“Jo godinën e ujësjellësit por edhe godinën e bashkisë i jep SPAK-ut në këto momente AliBabVeliaj.

Mor po del në zyrë me qera në Vorë po qe nevoja, veç mos e arrestojnë…”, shkruan Manjani.

Continue Reading

OPINION

Kush po e drejton botën?

Ditmir Bushati bisedoi në podcastin e tij Public Square me Ian Bremmer, një shkencëtar politik mjaft i spikatur, jo vetëm në SHBA, por edhe jashtë saj. Bremmer është president themelues i kompanisë “Eurasia group”, një kompani konsulence, e cila merret me analizimin e risqeve në mbarë botën. Ian, në të njëjtën kohë, është edhe themelues e drejtues i medias digjitale “GZERO”

Bushati dhe Bremmer diskutuan mbi cështje të rëndësishme të cilat janë kryefjalë e opinionit publik ndërkombëtar, duke nisur nga beteja presidenciale Biden-Trump në SHBA, e cila do të jetë përcaktuese për disa konflikte dhe për mjedisin e ri gjeopolitik, por edhe cështje që kanë lidhje me demokracrinë, me sundimin e së drejtës, me ekonominë, me inteligjencën artificiale dhe zhvillimet e vrullshme teknologjike, me rolin e organizatave ndërkombëtare, me rolin e kompanive ndërkombëtare, dhe ndikimin që ato kanë në sjelljen njerëzore, politike, ekonomike, shtetërore dhe jo vetëm.

Biden apo Trump? Cfarë duhet të presim prej tyre?

Bushati dhe Bremmer diskutojnë mbi procesin zgjedhor të muajit nëntor në SHBA të cilat kanë rezervuar një ripërballe Biden-Trump. Bashkëbiseduesit bien dakord që këto zgjedhje kanë një ndikim të madh, si në planin e brendshëm ashtu dhe në rrafsh ndërkombëtar. Në planin e brendshëm, kjo garë do të shoqërohet me një mjedis disinformimi dhe disinformimi të perceptuar, ku amerikanët nuk pranojnë shumicën e gjërave që dëgjojnë nga pala tjetër kundërshtare në politikë. Është një betejë shumë e ashpër, ku shumica e amerikanëve gjithnjë e më shumë nuk besojnë te vlerat dhe institucionet që përfaqëson vendi i tyre.

Bushati dhe Bremmer diskutojnë mbi atë cfarë do të ndodhë në Europë dhe më tej dhe në Azi, nëse fitues i këtyre zgjedhjeve rezulton ish-Presidenti i SHBA-ve. Sipas Bremmer, do të ketë shumë më tepër mungesë stabiliteti, paqëndrueshmëri, pasiguri nga shtetet më të fuqishme të botës.

Sipas tij, katër janë frontet kryesore të tensionit gjeopolitik që do të vijnë nga zgjedhja e Trumpi-it, mbi të cilat ai do të vendoste shumë më tepër presion ndaj secilit prej tyre. Në rastin e Lindjes së Mesme, ka më shumë mundësi që rezultatet të jenë në favor të SHBA-ve. Në rastin e Europës dhe Ukrainës, ka më shumë mundësi që rezultatet të jenë kundër SHBA-ve dhe NATO-s. Kina është tërësisht një mister. Gjithçka mund të ndodhë. Kina mund të përfundojë në një luftë shumë më të madhe me SHBA-në, ose me një ekonomi më të dobët. Dhe me një Azi në një mjedis gjeopolitik sfidues, ata mund të tërhiqen në përpjekje për të gjetur një mënyrë për ta pranuar situatën dhe për t’i mbajtur marrëdhëniet të stabilizuara.

NATO këtë vit shënon përvjetorin e 75-të të themelimit dhe Bushati e Bremmer bien dakord që viti i shkuar ka shënuar kulmin e kësaj aleancë në dekada. NATO po dobësohej përpara se Rusia të pushtonte Ukrainën në vitin 2022. Pavarësisht se lufta filloi në vitin 2014, europianët nuk po shpenzonin, dhe sigurisht nuk po angazhoheshin për ta bërë Ukrainën apo Gjeorgjinë pjesë të NATO-s në një të ardhme të afërt. Rusia e shfrytëzoi këtë gjë. Më pas, Rusia bëri atë gjë që nuk duhej ta kishte bërë kurrë. Sun Tzu ka thënë: “Mos e ndërprit kundërshtarin teksa është duke bërë gabime”. NATO po dobësohej, kishte më pak mbështetje, Franca po fliste për autonomi strategjike, Trump po thoshte se ndoshta nuk duhej të angazhohej më në aleancë, dhe më pas Putin pushton Ukrainën, gjë që e bashkoi NATO-n. Kjo bëri që Suedia dhe Finlanda të donin t’i bashkoheshin  NATO-s. Kjo situatë bëri që të gjithë të shpenzonin më shumë, bëri që Gjermania të fliste për një Zeitenëende (pikë kthese). Por, vijon Bremmer, dy vite më vonë, Rusia ka më shumë vëmendje ndaj Ukrainës, janë më të duruar dhe të gatshëm të durojnë më gjatë, sesa më shumë – jo të gjithë – por më shumë aleatë të NATO-s. Fatkeqësisht, në vitin 2024 nuk po shikojmë atë pikën kulmore të NATO-s që pamë në vitin 2023.

Komunitet i mbrojtjes së BE-së?

Bremmer beson se Bashkimi Europian ekziston si një komunitet politik, është eksperimenti më i suksesshëm i qeverisjes mbikombëtare në botë, në ditët e sotme, por shpreh rezerva nëse do të jetë po kaq i suksesshëm me ngritjen e komitetit të mbrojtjes. Sipas tij, komuniteti është më i fortë pas reagimit ndaj krizave, si Brexit, pas reagimit ndaj pandemisë, përgjigjen ndaj pushtimit të Ukrainës nga ana e Rusisë apo politikave të përbashkëta të energjisë. Por, për sa i përket mbrojtjes, kjo është diçka e vonuar dhe e paktë. “E parë në përgjithësi, ky është një hap i mirëpritur për të përforcuar aftësitë në fushën e mbrojtjes të Europës. Unë jam skeptik se thirrjet për një komision për mbrojtjen do të jenë të mjaftueshme për të bërë një ndryshim të rëndësishëm, edhe pse ato do të bëjnë ndryshime të vogla, kur flasim për të ardhmen e Ukrainës, apo kur flasim për të ardhmen e NATO-s. Nuk mendoj se kjo do të jetë një nga sukseset përkrah sukseseve të tjera që përmenda”.

Siguria e ekonomia globale dhe rendi digjital

Bushati dhe Bremmer ndajnë mendimin se SHBA-të janë fuqia dominuese e sigurisë në nivel global, si i vetmi vend në botë që mund të projektojë pushtetin e tij ushtarak në të gjithë botën. Por rendi ekonomik është një rend me shumë pole, me një sërë polesh që ndryshojnë ndikimin e tyre relativ. SHBA-të, Kina, BE-ja, por edhe India po bëhet më e rëndësishme. Në vitin 2030, ajo do të jetë ekonomia e tretë më e madhe. Japonia, gjithashtu. Një rend me shumë pole, ku askush nuk mund të dominojë, me shumë aleanca që zhvendosen. Por, më pas kemi edhe një rend digjital që po dominohet gjithnjë e më shumë nga kompanitë teknologjike. Dhe teknologjia po lëviz shumë më shpejt sesa qeverisja dhe aftësia për ta drejtuar atë. Ne ende nuk po i mendojmë kompanitë teknologjike si aktorë gjeopolitikë, por ato janë të tilla. Ato po bëhen të tilla gjithnjë e më shumë.  Dhe kjo është veçanërisht e vërtetë me revolucionin e inteligjencës artificiale. Rrjedhimisht, kjo është një periudhë veçanërisht entuziaste për gjeopolitikën, por me shumë gjasa një periudhë e rëndësishme për Perëndimin.

Teksa bien dakord që inteligjenca artificiale është një faktor dominues që mund të jetë një forcë pozitive, por mund të ketë edhe pasoja shumë të rënda, Bushati dhe Bremmer shprehen se SHBA-të dhe Kina janë dy fuqi dominuese në botë që kontrollojnë inteligjencën artificiale. Megjithatë nuk është e qartë nëse qeveritë do të kenë një rol të madh në vendimmarrje. Në SHBA kjo është e paqartë. Por, vendimarrja politike mund ta pengojë Kinën që të bëhet një aktor i nivelit botëror për inteligjencën artificiale, pasi Kina është e shqetësuar për atë që mund të bëjë inteligjenca artificiale me qytetarët e saj, duke prishur regjimin autoritar. Dhe nuk është e qartë nëse SHBA-të dhe Kina do të jenë dy fuqitë dominuese në inteligjencën artificiale. Ose nëse do të mendojnë për të më shumë në një mënyrë të fragmentarizuar, me një numër të madh aktorësh që nuk janë shtete, të cilët qeveritë nuk do të mund t’i kontrollojnë. Dhe nëse kjo gjë do të bëhet një realitet, rolet e qeverive në SHBA dhe Kinë do të jenë të kufizuara. Ato nuk do të mund të jenë vendimmarrëse.

Continue Reading
Advertisement

TRENDING