Kush është Pavel Durov, dhe pse u arrestua në Francë! Çfarë fshihet pas aplikacionit, Telegram?

Ka hije dhe dritë në krijesën që Pavel Durov krijoi në vitin 2013. Telegrami përdoret nga aktivistë, të persekutuar dhe qytetarë që vendosin të mos ndjekin propagandën e vendeve në të cilat jetojnë, e përmes këtij aplikacioni janë në gjendje të vazhdojnë të informohen dhe të komunikojnë lirshëm. Shembull është Rusia, ku aplikacioni është ndoshta e vetmja alternativë përballë ‘së vërtetës’ së Putinit.

Por është gjithashtu platforma e preferuar për hakerat, kriminelët dhe terroristët që – në të njëjtën mënyrë – mund të komunikojnë, shkëmbejnë biznes dhe shantazhojnë “lirisht”. Dhe pikërisht këto hije janë në bazë të hetimit të Zyrës Kombëtare Franceze kundër Mashtrimit që çoi në arrestimin e Durov më 24 gusht 2024, sapo avioni i tij privat preku pistën e aeroportit Bourget, afër Parisit. Ishte skeduar si person ‘në kërkim’ sepse – sipas hetuesve – aplikacioni i tij, Telegram, dhe qëllimi për të cilin ai përdoret, e bën atë bashkëpunëtor në krimet më të rënda: trafik droge, terrorizëm, pornografi për fëmijë, pastrim parash, shantazh.

“Preferoj të jem i lirë sesa të marr urdhra nga dikush”
Pavel Valeryevich Durov lindi në 1984 në Leningrad, në kohën kur ishte ende Bashkimi Sovjetik. Megjithatë, fëmijërinë e kaloi në Torino, përpara se të kthehej në Rusi për të ndjekur shkollën e mesme dhe universitetin (për filologji). Babai rus, nëna franceze, i vëllai Nikolai, një gjeni kompjuterik. Ai është partneri i tij i besueshëm i biznesit.

Një kombinim perfekt që e kemi parë tashmë të funksionojë në gjigantët më të mëdhenj të Silicon Valley. Frymëzohej nga Mark Zuckerberg. Dhe në fakt projekti i parë i vëllezërve Durov quhet VK (ose Vkontakte, i plotë), një rrjet social që i ngjan shumë Facebook-ut. Ende aktive dhe e përdorur gjerësisht në Rusi. Aktualisht është në vendin e 30-të si faqja më e vizituar në botë. Një sukses, të cilin megjithatë Durov e braktis shpejt: platforma e tij duhet të jetë e lirë nga çdo kufizim politik.

Dhe tashmë në këtë fazë të parë të karrierës së tij, ne mund të shohim vizionin e tij se si një sistem komunikimi i bazuar në internet duhet të jetë pa rregullore, moderime nga lart apo kufizime.
Asnjëherë në kurriz të privatësisë, por me kompromisin e pashmangshëm për të pritur të mirat e të këqijat.

“Preferoj të jem i lirë sesa të marr urdhra nga dikush,” deklaroi ai në vitin 2014, kur refuzoi t’i dorëzonte qeverisë federale të dhënat personale të një grupi aktiv në VK që protestonte hapur kundër Putinit. Ai jep dorëheqjen dhe largohet nga Rusia: “Vendi është i papajtueshëm me biznesin e internetit për momentin”, deklaroi atëherë.
Ndërkohë, një vit më parë ai kishte themeluar Telegramin.

Lindja e Telegramit
Prandaj, Telegram u krijua në Rusi, në vitin 2013, me synimin për t’u dhënë qytetarëve të tij – por edhe pjesës tjetër të botës – një platformë ku komunikimet mund të jenë të sigurta dhe mbi të gjitha private. I lirë nga çdo sy kureshtar politik. Telegram ishte aplikacioni i parë që përdori enkriptimin nga fillimi në fund. Qendrat e saj të të dhënave janë të shpërndara nëpër botë, ndërsa Dubain e zgjodhi për selinë e tij.

I lindur si një alternativë ndaj WhatsApp, në fakt është shumë ndryshe. Më shumë se një aplikacion mesazhesh, Telegram është një rrjet social, me veçori të ndryshme dhe të shumta që përshtaten me lloje të ndryshme komunikimi. Ka biseda private, por edhe grupe (që mirëpresin deri në 200 mijë pjesëmarrës), ka thirrje zanore dhe video, mund të ndani dokumente, foto dhe skedarë me definicion të lartë.

Shumë nga këto funksione, me kalimin e kohës, janë sjellë edhe në WhatsApp, duke përfshirë kanalet, ku një përdorues ose një organizatë mund të flasë drejtpërdrejt me të gjithë fansat e tij/saj, ndjekësit. Telegrami konsiderohet alternativa më e mirë për WhatsApp, edhe nëse nuk ka ende krahasime. Aplikacioni i Metës po afron tre miliardë përdorues, ndërsa ai i Durov ka rreth 900 milionë abonentë. Por mbetet i preferuari për personat që shqetësohen për privatësinë dhe sigurinë.
Kontradiktat

Ka disa kontradikta të brendshme në Telegram: Durov deklaroi në vitin 2013 se nuk donte të përfitonte nga aplikacioni i mesazheve, por më pas zgjodhi një parajsë fiskale si vend për t’u vendosur. Pasuria e tij personale, ndër të tjera, është rritur me kalimin e viteve në një shifër që Forbes vlerëson të jetë rreth 15.5 miliardë dollarë. Liria e shprehjes, të cilën ai e premton në platformën e tij, shfrytëzohet veçanërisht në ato vende ku komunikimet kontrollohen nga qeveritë autoritare.

Për shembull, në Rusinë e tij, ku që nga shpërthimi i konfliktit në Ukrainë është bërë mënyra e vetme për të përcjellë lajme të tjera nga ato të miratuara nga kanalet zyrtare. Në Rusi, ndër të tjera, Telegram u bllokua në vitin 2018, pasi Durov refuzoi t’i jepte qeverisë çelësat e enkriptimit për të hyrë në bisedat e përdoruesve. Kishte aq shumë protesta sa pas një viti aplikacioni u përdor përsëri.

Akuzat dhe pasojat e mundshme për Telegram
Nëse është e vërtetë që në shumë pjesë të botës, nga Hong Kongu në Iran, krijimi i Durov ka qenë një ndihmë e vlefshme në luftën për të drejtat e dikujt, është po aq e vërtetë që mund të gjesh gjithçka në Telegram. Dhe me të vërtetë përdoret për trafikun e drogës, pornografinë e fëmijëve, piraterinë, shantazhin dhe përdhunimin, terrorizmin.

Pikërisht për këtë arsye, për refuzimin e tij të qartë për të aplikuar çdo lloj moderimi dhe për të dashur të mbetet një “platformë neutrale” pa asnjë “rol gjeopolitik”, ai konsiderohet si bashkëpunëtor në të gjitha krimet e kryera në Telegram nga hetuesit francezë. Për momentin, nuk ka komente nga platforma
Ne nuk e dimë, për momentin, nëse mund të ketë pasoja të mundshme në funksionimin e tij: nëse përfundimisht do të duhet të dorëzohemi dhe të vendosim kontrolle më të mëdha mbi përmbajtjen që përcjell ose nëse mund të përballet me bllokime të mundshme.

E sigurtë është se arrestimi i Durov përkthehet në nevojën që krijuesit e platformave dhe pajisjeve teknologjike të reflektojnë mbi përgjegjësitë e tyre.
Dhe mbi efektet e mundshme që ai aplikacion, ai telefon apo ai portal mund t’i sjellë shoqërisë në tërësi. Edhe nëse, për momentin, siguria e grupit dhe privatësia individuale janë ende dy koncepte që shpesh shkojnë në antitezë.

Ndoshta rasti më i bujshëm, në këtë kuptim, ndodhi në vitin 2016, kur Apple refuzoi të bashkëpunonte me FBI-në për të dhënë akses në të dhënat që përmban iPhone i një sulmuesi që kishte vrarë 12 persona në San Bernardino. Mbrojtja e informacionit që përdoruesit ruajnë në pajisjet e tyre ishte e shenjtë për Cupertino. As një hetim për vrasjet e shumta nuk ishte aq i rëndësishëm për të krijuar një precedent që u përcaktua si “i rrezikshëm”.
Nuk është rastësi që një tjetër sipërmarrës që e manifeston veten si mbrojtës i lirisë së shprehjes, vjen në mbrojtje të Durovit.

Elon Musk në X ka hapur hashtagun, Free Pavel. Ai thotë se me këto ritme, nuk do të jetë e largët koha kur njerëzit në Europë të burgosen për pëlqimin e një memeje.
Ai vetë dhe rrjetet e tij sociale janë nën mbikëqyrje të rreptë nga autoritetet evropiane.