Trinçea e mendimit/ Burgu ‘Evin’ në Teheran, ku mbahet me gojë të mbyllur e ardhmja e Iranit

Nga Sofia Tranchina-Linkiesta

Burgu i Teheranit strehon studentë, profesorë, aktivistë, gazetarë, intelektualë. Është simboli i represionit të regjimit, i cili në klimën e re të paqëndrueshmërisë mund të vendosë të lajë hesapet me kundërshtarët e tij, siç ka ndodhur tashmë në të kaluarën.

Në zemër të Teheranit, një burg bllokon të ardhmen e Iranit. Është Burgu Evin, ku studentët, profesorët, aktivistët, gazetarët, juristët, intelektualët dhe të gjithë ata që kanë guxuar të mendojnë ndryshe, zërat më të qartë dhe premtues të shoqërisë iraniane, janë të mbyllur.

Në mes të përshkallëzimit midis Iranit dhe Izraelit, Evin ka mbetur i ekspozuar ndaj një rreziku të dyfishtë: nga njëra anë, rreziku që bombardimet të godasin zonën, duke fshirë në një çast një brez të tërë mendimi kritik; nga ana tjetër, një rrezik edhe më i fshehtë dhe i qëllimshëm: represioni i brendshëm. Në një klimë paqëndrueshmërie, ka frikë se regjimi mund të shfrytëzojë mundësinë për të larë hesapet me kundërshtarët e tij, siç ka ndodhur tashmë në të kaluarën.

Lajme alarmuese po qarkullojnë. Që nga 17 qershori, burgu i Evinit ka qenë nën kontrollin e rreptë të forcave speciale, me presion të veçantë mbi Repartin 8, i cili strehon shumicën e të burgosurve politikë. Liritë e pakta të mbetura janë revokuar: asnjë lirim me kusht, asnjë pezullim me kusht i dënimeve. Shtohet në të gjitha këto një ndërprerje dixhitale në të gjithë vendin. Komunikimet janë ndërprerë, telefonat janë shkëputur, interneti është i errësuar. Evini tani është një boshllëk lajmesh dhe garancish, ku arbitrariteti mund të veprojë pa pengesa.

Rreziku është që autoritetet do të shfrytëzojnë errësirën e informacionit dhe atmosferën luftarake për të kryer operacione të synuara kundër disidentëve, ndoshta duke i akuzuar ata instrumentalisht për bashkëpunim me Izraelin. Për këtë arsye, një nga kërkesat e para të aktivistëve është lirimi i menjëhershëm i të burgosurve politikë.

Në fund të luftës me Irakun, regjimi shfrytëzoi kaosin për të eliminuar mijëra kundërshtarë në burgje: pa i informuar familjet e tyre, midis katër dhe pesë mijë të burgosur politikë u ekzekutuan menjëherë – komunistë, socialistë, liberalë dhe madje edhe ish-aleatë muxhahedinësh islamikë-marksistë – dhe trupat e tyre u varrosën në varre masive sekrete.

Sot, ekziston frika e të njëjtit skenar. Historia mund të përsëritet, me spastrime të reja politike të maskuara si masa të jashtëzakonshme sigurie. Vetëm tre ditë më parë, më 16 qershor, u var tridhjetë e tre vjeçari Esmail Fekri, i arrestuar në vitin 2023 me akuzën e spiunazhit.

Midis të burgosurve në rrezik të menjëhershëm është Ali Younesi, një talent i ri që fitoi medaljen e artë në Lojërat Olimpike Ndërkombëtare të Astronomisë 2018. I arrestuar në vitin 2020 me akuza të paqarta për kërcënim të sigurisë kombëtare, ai është mbajtur në paraburgim për pesë vjet. Më 18 qershor, ai u mor nga qelia e tij dhe u transferua në një vend të panjohur, pa asnjë shpjegim, duke ngritur shqetësime për familjen e tij.

Një letër iu dërgua autoriteteve të Republikës Islamike nga juristi Mahvash Seydal, një i burgosur politik, për të kërkuar garanci minimale sigurie dhe dinjiteti për të burgosurit: për të mbrojtur të burgosurit dhe për t’u garantuar atyre trajtim në përputhje me ligjin, veçanërisht në kontekstin e një emergjence.

Rreziku tjetër – ai i bombardimeve izraelite – gjithashtu nxit frikën tek popullata. Burgu ndodhet në periferi të Distriktit 3 të Teheranit, një zonë që autoritetet izraelite e kanë treguar si zonë evakuimi “për mbrojtjen e civilëve pranë objektivave ushtarake”. Por midis këtyre civilëve ka edhe njerëz që nuk mund të lëvizin, nuk mund të shpëtojnë. Në një video që është bërë virale, vajza e Reza Khandan, një i burgosur politik i mbajtur në Evin, qan para kamerës dhe pyet: “Si mundet babai im, i bllokuar në burg, të evakuojë Teheranin?” Kjo pyetje është e njëjta që shumë iranianë po bëjnë sot.

Shenja serioze janë parë tashmë. Më 16 qershor, në burgun Dizel-Abad, në qytetin e Kermanshah, një shpërthim pranë një baze ushtarake shkaktoi panik midis të burgosurve. Në vend që t’i qetësonte ose t’i evakuonte, rojet e burgut hapën zjarr. Numri i të burgosurve ishte të paktën dhjetë të vrarë dhe tridhjetë të plagosur. Episodi kaloi pothuajse pa u vënë re në median ndërkombëtare, por në Iran nxori në pah frikën e thellë të eliminimit në errësirë.

Burgu i Evinit është shumë më tepër sesa një strukturë e thjeshtë burgimi. Është vendi ku regjimi fsheh pjesën më të vetëdijshme të shoqërisë: studiues, studentë, intelektualë, aktivistë të të drejtave të njeriut. Zëra të fortë që diktatura përpiqet në çdo mënyrë t’i heshtë. Kur mendon për të ardhmen e Iranit, duhet të shikosh pikërisht aty brenda. Për këtë arsye, sot nuk po kërkojmë vetëm mbrojtje, por edhe lirimin e menjëhershëm të të burgosurve politikë: ata do të jenë ata që do të duhet të rindërtojnë Iranin, kur zhurma e armëve të jetë qetësuar më në fund. Indiferenca ndaj fatit të të burgosurve mund të kompromentojë çdo mundësi rilindjeje për vendin.