Të kuptosh lojën fundore të Rusisë

Carl Bildt

Shumë veta mbetën pa fjalë kur Ministri i Jashtëm rus, Sergey Lavrov, zbarkoi në Anchorage, Alaska, për samitin Trump-Putin, i veshur me një bluzë me shkronjat CCCP – akronimi cirilik për Bashkimin Sovjetik. Natyrisht, kjo nuk ishte rastësi.

Por çfarë shpresonte të përcillte Lavrov?

Me sa duket, mesazhi i tij i synuar ishte se Rusia e sotme është po aq e madhe dhe e fuqishme sa dikur ishte BSSR; se Vladimir Putin ka rikthyer statusin e vendit të tij si një superfuqi që meriton respekt global.

Nostalgjia për epokën e Luftës së Ftohtë – kur Bashkimi Sovjetik dhe Shtetet e Bashkuara ishin dy superfuqitë e vetme në botë – ka pushtuar Kremlinin që kur perandoria sovjetike u shpërbë.

Vetë Lavrov është shumë një krijesë e së kaluarës. Megjithëse flet rrjedhshëm gjuhën e diplomacisë shumëpalëshe (për shkak të një postimi të mëparshëm në Kombet e Bashkuara në New York), prirja e tij për ngacmim ka rrënjë të dallueshme sovjetike.

Ai duket i sinqertë në besimin e tij se gjërat ishin më mirë kur ekzistonte BSSR. Udhëtimet e tij të shpeshta në Phenian (Koreja e Veriut) në vitet e fundit nuk mund të kenë qenë të këndshme. Kur u paraqit një samit me presidentin e SHBA-ve në atë që dikur ishte territor rus, ai u sigurua të merrte me vete bluzën e tij të vjetër.

Mesazhi nuk do të jetë pritur mirë në vendet që dikur ishin të mbyllura pas Perdes së Hekurt. Ministri i Jashtëm rus ka konfirmuar frikën më të keqe të estonezëve, letonezëve dhe lituanezëve në lidhje me qëllimin e vërtetë të Putinit, si dhe ka shkaktuar shqetësim në të gjithë Kaukazin Jugor dhe Azinë Qendrore. Këto vende e kujtojnë Bashkimin Sovjetik jo si një perandori të shkëlqyer, por si një burg.

Në fakt, ishte pakënaqësia midis jo-rusëve që më në fund shkaktoi rënien e BSSR-së.

Ndërsa shtypja politike u lehtësua pas përpjekjeve të Mikhail Gorbaçovit për të reformuar sistemin sovjetik në kalbje në vitet 1980, u bë e pamundur të pajtoheshin aspiratat e këtyre kombësive me sistemin e përqendruar në Kremlin. Bashkimi Sovjetik duhej të merrte fund që popujt e tij të ishin të lirë.

E njëjta gjë vlente edhe për Rusinë. Boris Yeltsin ngriti flamurin rus, jo atë sovjetik, sepse ai parashikoi një të ardhme në të cilën vendi i tij kishte hequr dorë nga barrët e perandorisë. Ai donte një Rusi të sunduar nga rusët dhe ky qëllim nuk mund të ndiqej brenda një grupi kompleks dhe të kushtueshëm strukturash perandorake.

Bashkimi Sovjetik ishte e kaluara, ndërsa Rusia, Ukraina dhe të gjitha republikat e tjera sovjetike që kërkonin pavarësinë ishin e ardhmja.

Nuk ishte një vizion i paarsyeshëm. Pas rënies së Bashkimit Sovjetik, pati një marrëveshje të menjëhershme për të respektuar kufijtë e vjetër midis ish-republikave, për të parandaluar konflikte të reja.

Kur Rusia iu përgjigj me brutalitet ekstrem përpjekjes së Çeçenisë për të shpallur pavarësinë, pjesa tjetër e botës respektoi pretendimin e Kremlinit se enklava e shkëputur shtrihet brenda kufijve rusë.

Pas kësaj, nuk kishte asnjë arsye pse Rusia dhe Ukraina – dhe të gjitha kombet e tjera të ish-robëruara të Bashkimit Sovjetik – të mos mund të jetonin në harmoni. Sigurisht, gjithmonë do të kishte njëfarë konkurrence, ndoshta edhe rivalitet të fortë; por këto dinamika mund të kishin qenë të shëndetshme. Si fqinjë të mirë, të gjitha këto vende mund të ishin bërë partnerë të mirë – siç e gjen në Evropën Perëndimore.

Por nuk ndodhi kështu. Nostalgjia perandorake filloi të rikthehej në Kremlin. I kërcënuar nga zhvillimet demokratike në shumë ish-shtete sovjetike, regjimi i Putinit u bë gjithnjë e më autoritar. Me kalimin e kohës, një Ukrainë më demokratike dhe liberalizuese filloi të shihej jo si partner, por si një rrezik për regjimin joliberal dhe antidemokratik të Rusisë.

Putini filloi ta përshkruante Ukrainën si “anti-Rusi”, edhe pse ukrainasit nuk përfaqësonin kurrë një qëndrim të tillë. Ata thjesht donin që Ukraina të ishte Ukrainë.

Nuk është çudi që pulovra e Lavrovit do të merrej si kërcënim në çdo vend ku dikur ishin instaluar regjime satelitore sovjetike.

Por duhet të shihet edhe si një kërcënim për vetë Rusinë. Nëse Kremlini vazhdon të motivohet nga nostalgjia perandorake, Rusia nuk do të jetë kurrë në gjendje të jetë Rusia.

Shkatërrimi dhe përpjekja për të pushtuar Ukrainën do ta rëndojë atë për breza. Projekti perandorak i Kremlinit në gulçim mund të mbështetet nëse Kina e sheh Rusinë si një satelit të dobishëm (ajo ka lëndë të para dhe energji, si dhe një vend të përhershëm në Këshillin e Sigurimit të OKB-së, por jo shumë më tepër).

Por do të ketë hequr dorë nga një e ardhme si një shtet-komb modern relativisht paqësor dhe i begatë – një qëllim që ishte plotësisht brenda mundësive të saj për ta arritur.

Bashkimi Sovjetik ishte një dështim i madh. Ai u shfaq në vitin 1922 duke premtuar një të ardhme të re të ndritur për njerëzimin, por kur u shemb shtatë dekada më vonë, vendet perëndimore u detyruan të dërgonin ndihmë humanitare emergjente me aeroplanë.

Në kulmin e BSSR-së, Nikita Hrushovi mburrej se do ta “varroste” Perëndimin; në fakt, po hapte varrin e vet. Ne të gjithë duhet ta falënderojmë Lavrovin që na kujtoi këtë trashëgimi të ndyrë.

Nostalgjia që ai kanalizoi në Alaska është një kërcënim për shumë njerëz, përfshirë rusët e zakonshëm.

Carl Bildt është ish-kryeministër dhe ministër i Jashtëm i Suedisë