Publicisti dhe politikani Veton Surroi shkruan se Serbia po gërmon gjithnjë e më thellë në gropën në të cilën ndodhet dhe nga e cila do të jetë gjithnjë e më e vështirë të dalë.

Për të shpjeguar gropën, ai ofron një fjalë të re që nuk është në fjalorin e gjuhës shqipe dhe ajo është “eksepsionalizëm”, e sjellë nga anglishtja dhe e përdorur në shqip ri ‘rast përjashtimor’ apo dhe ‘rast i veçantë’. Ekskluziviteti në këtë rast është shprehje e besimit kolektiv se një grup (kombi serb, shteti serb, institucionet e Serbisë) janë të një natyre të veçantë nga grupet e tjera të natyrës njerëzore dhe rezultat i këtij besimi është shpesh një ndjenjë epërsie.

Sipas tij, “Ekscesionalizmi” serb ka një histori të gjatë zhvillimi, por momenti i shndërrimit në besimin kolektiv të shumicës ishte vala e nacionalizmit të vulosur nga Sllobodan Millosheviçi, i cili deklaroi se populli serb nuk mund të jetë pakicë askund në Jugosllavi.

“Me këtë formulim, i cili u shndërrua në një besim kolektiv që kapërceu edhe dallimet mes qeverisë dhe opozitës në Serbi, u deklarua se serbët që nuk e lejojnë veten të jenë pakicë politike. Edhe kur ata janë pakicë numerike, janë ‘përjashtimorë, ‘të veçantë’ – eshte shprehur Surroi.

Në ish Jugosllavi,  nga pikëpamja e këtij besimi, serbët, si  “të jashtëzakonshëm”, kishin të drejtë të bënin luftë kundër kombeve të tjera dhe të vrisnin, për ta mbrojtur këtë përjashtim. Nga kjo pikëpamje supremacie, besimi në epërsinë e popullit serb ndaj popujve të tjerë, fatmirësisht tregoi se ishte një rrugë e shkurtër por dhe shumë e përgjakshme.

Në rastin e Banjskës, pra sulmit paraushtarak të drejtuar nga Milan Radoiçiç, dilema për Serbinë zyrtare është nëse mund të konsiderohet akt ilegal kur një serb rrëmben armët kundër qeverisë së Kosovës?

Apo, në kontekstin e normave të ligjeve evropiane (përfshirë ato në Serbi), a mund të konsiderohet shkelje e ligjit kur një serb organizon aksione të dhunshme kundër Kosovës (shqiptarëve)?

Kanë kaluar shtatë muaj nga sulmi në Banjskë dhe deri më tani Serbia me veprime ka deklaruar se ligjet zbatohen kundër çdo akti të dhunshëm, përveç nëse bëhet fjalë për akt të dhunshëm nga një shtetas serb, i cili detyron pjesëtarët e kombeve dhe vendeve të tjera të besojnë se ‘rasti përjashtimor’ serb ekziston dhe të tjerët duhet t’i nënshtrohen atij. Këtë e tregoi Serbia që në ditën e parë të sulmit nga njësitet paramilitare, duke shpallur ditë zie për pjesëtarët e rënë të formacionit paraushtarak që sulmoi Kosovën.

“Sot Kosova është një shoqëri që, përkundër të gjitha traumave të saj, po kalon në gjyqin e disa prej liderëve të UÇK-së. Kjo është arsyeja pse ‘rasti përjashtimor’ i të tjerëve – për shembull shqiptarëve dhe kroatëve – nuk përmend gjerësisht dhe thellë sa në rastin e Serbisë. Në Serbi, për fat të keq, ky ende nuk është vetëm një projekt shtetëror, por në një masë të madhe edhe një projekt social” – ka theksuar Veton Surroi.

Presidenti i Serbisë, Aleksandër Vuçiç, ka deklaruar se shanset që Kosova të bëhet anëtare e Këshillit të Evropës janë shumë domethënëse dhe të mëdha dhe se Serbia po bën të pamundurën për ta parandaluar.

Në fjalimin e tij për media, ai ka theksuar se Serbia ka përpara beteja politiko-diplomatike për Kosovën, duke kujtuar se më 16 maj pritet votimi në Komitetin e Ministrave të Këshillit të Evropës për çështjen e anëtarësimit të Kosovës në atë organizatë dhe vuri në dukje gjithashtu detyrimin e ri që i është vendosur Serbisë për në rrugën evropiane, në lidhje me kapitullin 35, duke shtuar se kapitulli i ndryshuar është mjaft i pafavorshëm.

Duke folur për pranimin e Kosovës në Këshillin e Evropës, ai theksoi se pa një fushatë gjithëpërfshirëse me të pavërteta dhe interpretimi fleksibël i detyrimeve të Prishtinës dhe në të njëjtën kohë duke zbatuar teori të ndryshme për të ashtuquajturin faj të lidershipit serb, Kosova as nuk do mendohej do të bëhet anëtare e Këshillit të Evropës.

“Shanset që Kosova të bëhet anëtare e Këshillit të Evropës janë të mëdha, ne po bëjmë maksimumin që ta parandalojmë, sepse respektojmë rregullat evropiane, gjithçka që kemi rënë dakord me Evropën dhe me amerikanët. Detyrimi i parë ishte formimi i Unionit të komunave serbe, pastaj pas disa vizitave të çuditshme në Athinë, ndryshohen marrëveshjet dhe kushtet, nuk përmendet më parandalimi i shpronësimit të pronave serbe dhe ngritja e paligjshme e bazave policore në veri, dhe kryesoreja, askush nuk e përmend më asociacionin” – shpjegoi presidenti serb.

Ai theksoi gjithashtu se është interesant që Iniciativa Evropiane për Stabilitet e udhëhequr nga Gerald Knaus, tani po shërben për të krijuar një perde tymi rreth së vërtetës se çfarë po ndodh dhe pse Prishtina nuk mund të formojë asociacionin.

“Knaus thotë se komunat serbe nuk ekzistojnë. Por ne fakt ato ekzistojnë. Ka edhe në jug të Ibrit sepse nuk ka serb vetëm në veri. Kështu janë ata që e kanë pranuar rezultatin zgjedhor në very me pjesëmarrje prej tre për qind. Sipas tyre ky është kulmi i demokracisë. Më mire të thonë atë që mendojnë, se nuk e lënë Kosovën të formojë asociacionin, se Kosova duhet të shpërblehet, kurse serbët duhet të dënohen” – potencoi Vuçiç.

“Fuqitë e mëdha po luftojnë kundër nesh, ne do të vazhdojmë të luftojmë, pavarësisht se gjërat janë në buzë të greminës, sepse për tu pranuar në KiE duhet një shumicë prej 31 votash pro nga shtetet, dhe për momentin Kosova ka diku mes 29 dhe 33 votash” – deklaroi presidenti serb.

Duke folur për votimin e pritshëm në OKB i rezolutës për Srebrenicën, Vucic u shpreh se Asambleja e Përgjithshme, për herë të parë në historinë e saj, duhet të vendosë për një akt që nuk ka pëlqimin e popullit të vendit për të cilin ka të bëjë rezoluta, ndërkohë që më herët, në një rast homolog, u kërkua pëlqimi i të gjithë kontinentit afrikan për Rezolutën për gjenocidin në Ruandë.

Vuçiç vuri në dukje se ai kishte folur “në mënyrë dypalëshe me 22 presidentë dhe kryeministra në mbarë botën, me gjashtë zyrtarë të OKB-së dhe me përfaqësues të 111 vendeve në OKB” dhe shtoi se ai “vazhdon ta bëjë këtë edhe sot, do të vazhdojë edhe nesër dhe çdo ditë”, sepse siç u shpreh ai, “e dinte shumë mirë se cili ishte qëllimi i atyre që parashtruan rezolutën”

Kancelari Gjerman, Olaf Scholz, në një bisedë telefonike  me kryeministrin e Kosovës, Albin Kurti, ka kërkuar nga ky i fundit hapa konkretë drejtë themelimit të Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe, kur në pyetje është anëtarësimi i vendit në Këshillin e Evropës.

“Kancelari përshëndeti zbatimin e vendimit të Gjykatës Kushtetuese të Kosovës për Manastirin e Deçanit por edhe nënvizoi rëndësinë e hapave konkretë drejt themelimit të Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe nga autoritetet e Kosovës, në kuadër të aplikimit të Kosovës për anëtarësim në Këshillin e Evropës” –  thuhet në njoftimin e Kancelarisë Gjermane.

Për bisedën telefonike fillimisht ishte deklaruar Kurti, duke mos e përmendur fare kërkesën e Scholz për çështjen e Asociacionit në raport me Këshillin e Evropës.

Ai, nëpërmjet një postimi në platformën “X”, shprehu vetëm shpresën se Gjermania do ta mbështesë anëtarësimin e Kosovës në Këshillin të Evropës.

“Në një telefonatë me kancelarin gjerman Scholz, shpreha mirënjohjen për mbështetjen e palëkundur të Gjermanisë për Kosovën dhe nënvizova shpresën se Gjermania do ta mbështesë kandidaturën tonë për anëtarësim në përputhje me rekomandimet e Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Evropës” – ka treguar Kurti për bisedën me kancelarin gjerman.

Kujtojmë se javën e kaluar Kurti zhvilloi një bisedë telefonike edhe me presidentin e Francës, Emmanuel Macron, I cili gjatë bisedës ndërsa përshëndeti Kurtin për zbatimin e vendimit të Gjykatës Kushtetuese për Manastirin e Deçanit, nënvizoi rëndësinë që Franca i kushton zbatimit të Asociacionit, sidomos në kontekstin e anëtarësimit të Kosovës në Këshillin e Evropës.

Masakra e Srebrenicës – më e rënda në Evropë që nga Lufta e Dytë Botërore, mund të njihet si gjenocid nga Kombet e Bashkuara, gati 30 vjet pas.

Një propozim-rezolutë, e iniciuar nga Gjermania dhe Ruanda, kërkon që 11 korriku të njihet globalisht si Dita Ndërkombëtare e Përkujtimit të Viktimave të Gjenocidit në Srebrenicë, dhe pritet të dalë në votim para Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së në muajin maj.

Propozim-rezoluta, mes tjerash, bën thirrje edhe për “dënimin pa rezerva të çdo mohimi të gjenocidit në Srebrenicë, si dhe të veprimeve që i madhërojnë të dënuarit për krime lufte, përfshirë edhe ata që janë përgjegjës për gjenocidin”.

Dokumenti – ndonëse nuk e përmend as entitetin serb të Bosnjës, Republika Srpska, e as Serbinë – ka nxitur reagime të furishme në të dyja këto vende.

Liderët e tyre mohojnë se në Srebrenicë ka ndodhur gjenocid, pavarësisht faktit se Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë e ka njohur si akt të tillë vrasjen e mbi 8.000 burrave dhe djemve myslimanë nga forcat serbe të Bosnjës në korrik të vitit 1995.

Kuvendi i Republikës Srpska miratoi këtë muaj një raport që e mohon gjenocidin në Srebrenicë, ndërsa udhëheqësi i Republikës Srpska, Millorad Dodik, mblodhi mijëra ndjekës në Banjalukë për të kundërshtuar propozim-rezolutën e OKB-së.

Kundër rezolutës për Srebrenicën eshte angazhuar në mënyrë aktive edhe presidenti i Serbisë, Aleksandër Vuçiç, sipas të cilit, miratimi i saj do të shkaktonte pasoja “në stabilitetin dhe të ardhmen e Ballkanit Perëndimor, në të drejtën publike ndërkombëtare, por edhe në vetë besueshmërinë e OKB-së si garantuese e paqes dhe rendit juridik në botë”.

Lidhur me çështjen, Zharko Koraç, profesor në pension i Universitetit të Beogradit, tha për programin Expose të Radios Evropa e Lirë se Vuçiç e përjeton si “shuplakë” kundër tij rezolutën për Srebrenicën.

“Pushteti në Serbi është i tronditur, sepse bota po tregon se nuk e ka harruar Srebrenicën dhe se sjellja e Serbisë është e turpshme. Me retorikën që po bën, Vuçiç mbron veten e tij dhe politikën ku ka bërë pjesë” – deklaroi Koraç.

Refik Hoxhiç, zëdhënës i dikurshëm i Tribunalit të Hagës për ish-Jugosllavinë, tha se politika që ndjek Vuçiç sot, por edhe Dodik, është e njëjtë me atë të Millosheviçit dhe të Radovan Karaxhiçit, i dënuar me burgim të përjetshëm për gjenocidin në Srebrenicë.

Në Serbi, disa organizata për të drejtat e njeriut i kanë bërë thirrje Qeverisë së tyre dhe Vuciqit që ta mbështesin rezolutën e OKB-së për përkujtimin e viktimave të gjenocidit në Srebrenicë.

Themeluesja e Fondit për të Drejtën Humanitare, Natasha Kandiç, i bëri thirrje asaj që ajo e quajti “elitë intelektuale” që ta mbështesë rezolutën dhe “të mos jetë e painteresuar për të ardhmen e Serbisë”.

“Nuk ka njeri në Serbi që mendon më keq për Vladimir Putinin se sa vet presidenti Aleksandër Vuçiç” – kështu ka thënë për median serbe ‘Danas’ deputeti i opozitës Nemanja Sharoviç, lidhur me deklaratën e Aleksandër Vulin se kush mendon keq për presidentin aktual të Rusisë, mendon keq edhe për presidentin serb.

Nemanja Sharoviç, kryetar i shoqatës joparlamentare “Lëvizja e Dashurisë dhe Besimit”, argumentin për tezën e tij se Vuçiç ka mendimet më të këqija për Putinin në Serbi e gjen në nënshkrimin e fundit të Deklaratës së Tiranës.

“Ishte Vuçiç ai që së fundi nënshkroi një deklaratë në Tiranë që shpallte Vladimir Putinin kriminel lufte, ndërsa operacioni special ushtarak i Federatës Ruse u cilësua si një agresion i paprovokuar kundër Ukrainës. Një deklaratë të tillë e ka nënshkruar vetëm tradhtari dhe hajduti Aleksandër Vuçiç” – deklaroi Sharoviç.

Bojana Selakovic, koordinatore e Konventës Kombëtare për Bashkimin Evropian, theksoi se kjo nuk është një deklaratë e pazakontë për Aleksander Vulin. Ajo u shpreh se “Sa herë që ai bën këto deklarata dhe të ngjashme, i drejtohet ose elektoratit pro Putinit në Serbi, ose aktorëve ndërkombëtarë, duke përcjellë mesazhet e Aleksandar Vuçicit, të cilat ai nuk lejohet t’i thotë drejtpërdrejt.

Naim Leo Beshiri, nga Instituti për Çështje Evropiane, beson se duket që Vulin, “tashmë e ka treguar veten më besnik ndaj Kremlinit se sa vetë Vuçiç. Ai mund të ketë thënë të vërtetën për herë të parë.”

Aleksandër Radovanoviç, kryetar i Bordit Ekzekutiv të Lëvizjes Qytetarët e Lirë, theksoi se politika e dy presidentëve është plot agresion, urrejtje dhe sulme ndaj çdo njeriu dinjitoz.